بحران پرستاری در ایران؛ جان بیماران در خطر است
کمبود شدید پرستار در بیمارستان‌های ایران به مرحله بحرانی رسیده است؛ جایی که یک پرستار گاه وظایف سه نفر را به دوش می‌کشد و فشار کاری طاقت‌فرسا، سلامت بیماران و خود پرستاران را تهدید می‌کند.
نظام سلامت ایران با یکی از جدی‌ترین چالش‌های خود در دهه‌های اخیر مواجه است: کمبود پرستار. آماری که از سوی سازمان نظام پرستاری و نهادهای رسمی منتشر شده، نشان می‌دهد ایران تنها ۱.۶ پرستار به ازای هر هزار نفر جمعیت دارد؛ رقمی که تقریباً نصف استاندارد جهانی (۳ تا ۴ پرستار) است.
در بیمارستان‌های بزرگ کشور، به‌ویژه در بخش‌های اورژانس، پرستاران در هر شیفت کاری مسئول مراقبت از ۲۰ تا ۳۰ بیمار هستند؛ در حالی که استاندارد جهانی، حداکثر ۴ تا ۶ بیمار برای هر پرستار را توصیه می‌کند. این فشار کاری بالا، منجر به خستگی مزمن، فرسودگی شغلی و افزایش خطاهای درمانی شده است.
پرستاران خسته، بیماران در خطر
سحر احمدی، پرستار بخش مراقبت‌های ویژه با ۱۲ سال سابقه، می‌گوید: «ما عملاً از جان خودمان مایه می‌گذاریم. در هر شیفت گاهی ۱۸ ساعت کار می‌کنیم، بدون استراحت واقعی. اما در پایان ماه حقوقی می‌گیریم که حتی هزینه اجاره خانه را هم به‌سختی پوشش می‌دهد.»
مهاجرت، تنها راه نجات؟
فاطمه اسدی، فعال صنفی حوزه پرستاری، با اشاره به افزایش تمایل به مهاجرت در میان پرستاران می‌گوید: «بیش از ۵۰ درصد پرستاران کشور دچار علائم فرسودگی شغلی‌اند و حدود ۲۵ درصد از آن‌ها تمایل به مهاجرت دارند. کشورهای حاشیه خلیج فارس، آلمان، کانادا و استرالیا مقصد اصلی این نیروها هستند.»
او ادامه می‌دهد: «پرستاران ایرانی در این کشورها تا ۵ برابر بیشتر از درآمد داخلی خود حقوق دریافت می‌کنند و در محیطی با استاندارد کاری بالا و احترام به شأن انسانی فعالیت دارند. در مقابل، در ایران، فشار کاری، نبود حمایت روانی، بی‌توجهی به مطالبات صنفی، و تبعیض در پرداخت‌ها، انگیزه ماندن را از بین برده است.»
بحران مدیریتی، نه فقط کمبود نیرو
اسدی تأکید می‌کند که مشکل اصلی تنها کمبود نیرو نیست، بلکه بحران مدیریتی در نظام سلامت است: «وقتی سیاست‌گذاری‌ها کوتاه‌مدت و واکنشی باشد، طبیعی است که هیچ‌کدام از مشکلات ساختاری حل نشود. ما از توسعه زیرساخت درمانی حرف می‌زنیم، اما مهم‌ترین رکن آن، یعنی نیروی انسانی، در حال فرار است.»
تبعات اجتماعی و انسانی
کمبود پرستار تنها یک چالش درون‌سازمانی نیست. کاهش کیفیت خدمات پرستاری، افزایش خطاهای درمانی، طولانی‌تر شدن مدت بستری بیماران و کاهش رضایت عمومی از خدمات درمانی، از جمله پیامدهای مستقیم این بحران است. در مناطق محروم، شرایط وخیم‌تر است؛ جایی که یک پرستار ممکن است در شیفت شبانه مسئول مراقبت از ده‌ها بیمار باشد، بدون کمک‌پرستار یا تجهیزات کافی.
سکوت وزارت بهداشت
با وجود هشدارهای مکرر، وزارت بهداشت تاکنون اقدام مؤثری برای جذب نیرو یا پرداخت مطالبات پرستاران انجام نداده است. وعده‌های استخدامی اجرایی نشده و بودجه کافی برای افزایش حقوق در نظر گرفته نشده است. این در حالی است که بسیاری از بیمارستان‌ها حتی به پرستاران شرکتی بدهی دارند.
