ضرورت جلب اعتماد خانواده‌ها
طی هفته‌های اخیر اخبار متعدد و ضدونقیضی مبنی بر آغاز واکسیناسیون دانش‌آموزان مطرح‌شده است. در همین حال گمانه‌زنی‌هایی درباره بازگشایی حضوری مدارس از آبان یا آذر مطرح می‌شود.
در چند روز گذشته نیز سامانه ثبت‌نام واکسیناسیون برای متولدین ۱۳۸۸ و قبل از آن در سراسر کشور بازگشایی شده است. بدین‌معنی که کودکان ۱۲ سال به بالا می‌توانند با مراجعه به این سامانه نوبت واکسن دریافت کنند. در همین حال خبرها حکایت از آن دارد که واکسن تزریق‌شده به این کودکان از نوع سینوفارم است. با این وجود، همچنان نبود اخبار و اطلاعات موثق به چالشی اساسی برای خانواده‌ها بدل شده و تصمیم‌گیری را برای آنها دشوار کرده است. برخی پزشکان از دریافت مجوز سازمان بهداشت جهانی برای تزریق این واکسن به کودکان خبر می‌دهند و در عین حال برخی دیگر از متخصصان، این مجوز را برای مصرف عده‌ای محدود و با هدف تست سوم بالینی عنوان می‌کنند.
در همین حال برخی دیگر از کارشناسان، دریافت تاییدیه سازمان بهداشت جهانی را لزوما واجب نمی‌دانند و تاکید دارند کارآیی واکسن اهمیت بیشتری دارد. در مواردی هم گفته می‌شود برخی کشورها به‌دلایل خاص اقدام به دریافت مجوز نمی‌کنند یا این واکسن‌ها در حال طی کردن مراحل اداری برای کسب مجوزهای لازم از سوی سازمان بهداشت جهانی هستند. بنابراین باید گفت فضایی روشن و شفاف بر روند واکسیناسیون کودکان حاکم نیست. بدون تردید اغلب والدین نمی‌توانند شخصا روند کسب مجوز را از سایت سازمان بهداشت جهانی پیگیری کنند. به‌علاوه آنکه مراحل دریافت مجوز پیچیدگی‌های خاص خود را دارد و یک فرد غیرمتخصص لزوما از عهده درک این مراحل برنمی‌آید. بنابراین فارغ از درستی یا نادرستی واکسینه کردن کودکان، آنچه اهمیت دارد اطلاع‌رسانی دقیق و شفاف به خانواده‌هاست.
واکسیناسیون گسترده کودکان و بازگشایی مدارس
حدود ۲ سال از همه‌گیری ویروس کووید ۱۹ در جهان می‌گذرد. در این مدت، روند عادی زندگی برای مردم مختل شده است. کودکان و نوجوانان یکی از مهم‌ترین گروه‌هایی هستند که در ۲ سال گذشته از شرایط عادی زندگی و تحصیل بازمانده‌اند. شاید اغلب ما برای یک‌بار هم که شده با مشاهده کودکانی که با ماسک در خیابان قدم می‌زنند و از بسیاری فعالیت‌های روزانه و عادی متناسب با سن‌شان محروم هستند، برایشان حسرت خورده‌ایم. در همین حال در ۲ سال اخیر روند آموزش این کودکان نیز تحت‌تاثیر پاندمی قرار گرفته و اغلب آموزش‌ها در قالب کلاس‌های مجازی برگزار می‌شوند.
آموزشی که به اقرار معلمان، خانواده‌ها و دانش‌آموزان کیفیت لازم و قابل‌مقایسه با روند برگزاری کلاس‌های حضوری را ندارد. در همین حال کودکان از برقراری انواع مناسبات اجتماعی و فراگیری موارد متعددی در بستر اجتماعی محروم شده‌اند. با این وجود باید تاکید کرد حفظ سلامت کودکان بر بازگشایی مدارس اولویت دارد و انتظار می‌رود دولتمردان و سیاست‌گذاران با دقت نظر بیشتری دراین‌باره تصمیم‌گیری کنند. البته بسیاری از کشوها طی ماه‌های گذشته با واکسیناسیون قابل‌توجه بزرگسالان توانسته‌اند تا حدودی به شرایط عادی بازگردند.
بسیاری از مدارس با رعایت پروتکل‌های بهداشتی در کشورهای مختلف بازگشایی شده‌اند و در موارد متعددی نیز شاهد واکسیناسیون اختیاری کودکان هستیم. با این وجود، همچنان واکسیناسیون کودکان جزو آن دسته مواردی است که به سبب اهمیت این گروه سنی، بیشتر با اماواگرهایی همراه است. حال برای بررسی این موضوع با چند نفر از متخصصان این حوزه گفت‌وگو کرده‌ایم.
ایمن‌ترین واکسن برای کودکان
حسینعلی شهریاری، رئیس کمیسیون بهداشت و درمان و رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی و عضو رسمی ستاد ملی مبارزه با کرونا در گفت‌وگو با صمت و درباره واکسیناسیون کودکان و نوجوانان در کشور گفت: واکسیناسیون کودکان ۱۲ تا ۱۸ ساله در کشور آغاز شده اما هنوز واکسیناسیون کودکان کمتر از ۱۲ سال در ایران تایید نشده و همچنین هنوز واکسنی برای تزریق به این گروه سنی مشخص نشده است.
وی واکسن تزریقی به این کودکان را سینوفارم دانست و افزود: درحال‌حاضر واکسیناسیون کودکان انتخابی است و اجباری در این زمینه وجود ندارد. در عین حال در طول ماه‌های اخیر تلاش‌شده معلمان، کادر آموزشی، راننده‌های سرویس و سایر مشاغل مرتبط با کودکان واکسینه شوند. در همین حال، خوشبختانه در هفته‌های اخیر شاهد شدت گرفتن روند واکسیناسیون در کشور بودیم و اغلب خانواده دانش‌آموزان نیز واکسینه شده‌اند. بدین‌ترتیب امید داریم در آینده نزدیک شاهد بازگشایی مدارس باشیم.
شهریاری خاطرنشان کرد: در یک سال و نیمی که مدارس و دانشگاه‌ها به‌صورت غیرحضوری فعالیت کرده‌اند، این سازمان‌ها آسیب‌های زیادی را متحمل شده‌اند؛ بر همین اساس نیز امید داریم هرچه سریع‌تر کلاس‌ها حضوری برگزار شوند.
وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه چرا واکسن‌های فایزر و مدرنا که مجوز سازمان بهداشت جهانی را برای تزریق به کودکان را هم دریافت کرده‌اند، برای دانش‌آموزان وارد نمی‌شود، گفت: کمیته علمی ستاد ملی مبارزه با کرونا در این زمینه تصمیم‌گیری می‌کند. کما اینکه همین کمیته چند روز پیش اعلام کرد برای واکسیناسیون زنان باردار نیز نیازی به واردات فایزر نیست و تاکید داشت این افراد نیز باید واکسن سینوفارم تزریق کنند. شهریاری کم‌خطرترین واکسن را برای کودکان سینوفارم و کووایران‌برکت دانست. این واکسن‌ها کمترین عوارض را دارند؛ بنابراین پیشنهادشده کودکان ۱۲ تا ۱۸ ساله واکسن سینوفارم تزریق کنند.
رئیس کمیسیون بهداشت و درمان و رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی و عضو رسمی ستاد ملی مبارزه با کرونا افزود: امید داریم تا پایان مهر، روند واکسیناسیون را با سرعت جلو ببریم و مدارس از آبان، فعالیت خود را به‌صورت حضوری آغاز کنند. هرچند در ادامه با توجه به شرایط و بسته به شرایط استان‌ها و میزان واکسیناسیون و... مدارس به‌صورت حضوری و غیرحضوری بازگشایی شده و درنهایت با توجه به شرایط تصمیم‌گیری خواهد شد.
برای بازگشایی مدارس عجله نکنید
محمدرضا محبوب‌فر، کارشناس و پژوهشگر حوزه سلامت و عضو انجمن علمی آموزش و بهداشت و ارتقای سلامت ایران در گفت‌وگو با صمت و درباره واکسیناسیون کودکان گفت: واکسن سینوفارم تک‌دوزی که برای مصرف کودکان پیشنهادشده، هنوز در فاز سوم تست بالینی قرار دارد و کشور چین تولید و آزمایش این واکسن را به امارات متحده عربی واگذار کرده است. در همین حال، اعلام‌شده این واکسن در کشور امارات متحده عربی به‌صورت محدود و نه اجباری، برای کودکان ۷ تا ۱۸ سال تزریق شود.
این کارشناس و پژوهشگر حوزه سلامت افزود: درحال‌حاضر برخی خانواده‌ها به روند واکسیناسیون کودکان اعتماد کرده‌اند اما برخی همچنان دودل هستند. به اعتقاد من، دولت و خانواده‌ها برای واکسیناسیون کودکان و نوجوانان با واکسن سینوفارم، عجله نکنند و ابتدا باید نتایج فاز نهایی تست این واکسن مشخص و منتشر شود و در ادامه برای واکسیناسیون عمومی آن اقدام کرد. محبوب‌فر در ادامه خاطرنشان کرد: درحال‌حاضر، فقط واکسن‌های فایزر و مدرنا توانسته‌اند برای تولیدات مختص کودکان، تاییدیه سازمان بهداشت جهانی را دریافت کنند. بسیاری از کشورها نیز اقدام به واکسیناسیون کودکان با این ۲ واکسن کرده‌اند.
عضو انجمن علمی آموزش و بهداشت و ارتقای سلامت ایران در پاسخ به سوالی مبنی بر روند واکسیناسیون کودکان در مقابله با کرونا در جهان گفت: در هیچ کشوری تاکنون واکسیناسیون کودکان اجباری نبوده است. حتی سازمان غذا و داروی امریکا نیز توصیه کرده واکسن‌های فایزر و مدرنایی که برای کودکان تولیدشده و مجوز مصرف از سازمان بهداشت جهانی را دریافت کرده، اجباری تزریق نشود. به‌علاوه آنکه کودکان پس از تزریق واکسن، تحت‌نظر باشند. این‌گونه محدودیت‌ها و حساسیت‌ها به‌ویژه برای کودکان ۷ تا ۱۲ ساله بیشتر است و باید با دقت‌نظر بیشتری عمل کرد.
ضرورت بازنگری در رعایت پروتکل‌های بهداشتی
وی با اشاره به روند بازگشایی مدارس در سایر کشورها گفت: در این کشورها تلاش‌شده برای جلوگیری از شیوع ویروس میان کودکان، در پروتکل‌های بهداشتی بازنگری شود تا دانش‌آموزان در سلامت و با رعایت نکات بهداشتی در مدارس حضور یابند. در همین حال همچنان استفاده از ماسک نیز در اولویت قرار دارد.
عضو انجمن علمی آموزش و بهداشت و ارتقای سلامت ایران در پاسخ به سوالی مبنی بر عوارض احتمالی واکسن کرونا روی کودکان، گفت: تزریق واکسن می‌تواند علائم مبتلا شدن به ویروس کرونا را در کودکان ایجاد کند. این علائم به‌صورت تب، سردرد، دردعضلانی و کوفتگی، خستگی و... ظاهر می‌شود. سیستم ایمنی بدن کودکان و نوجوانان نوپاست و هنوز تکامل نیافته؛ بنابراین توصیه می‌شود واکسن کرونا که هنوز امتحان خود را پس نداده و مجوزهای قطعی و لازم را هنوز دریافت نکرده، تزریق نشود. به‌علاوه آنکه برخی از علائم حاصل از تزریق واکسن می‌تواند در طولانی‌مدت باقی بماند و به‌عنوان مادر بیماری‌ها عمل کند.
محبوب‌فر افزود: از سرماخوردگی با عنوان مادر بیماری‌ها یاد می‌شود. درباره کرونا این موضوع اهمیت بسیار بالایی دارد و دقیقا احتمال می‌رود همین ویروس در آینده بیماری‌های دیگری را هم ایجاد کند. ما در موارد متعددی شاهدیم افرادی که به کرونا مبتلا و رو به بهبود رفته‌اند اما عوارض این ویروس تا مدت‌ها در بدن‌شان باقی می‌ماند. این مسائل برای کودکان و نوجوانان نیز ممکن است پیش‌اید و باید با دقت نظری بیشتری در این زمینه عمل شود.
عضو انجمن علمی آموزش و بهداشت و ارتقای سلامت ایران درباره عوارض احتمالی و بلندمدت این واکسن‌ها گفت: هنوز زمان زیادی از آزمون واکسن کرونا نمی‌گذرد و احتمال عوارض بعدی را هم نمی‌توان نادیده گرفت. کودکان و نوجوانان آینده‌سازان ما هستند؛ بنابراین به دولت توصیه می‌کنم برای واکسیناسیون این رده سنی، عجله نکند. ضمن آنکه می‌توان با بازنگری در پروتکل‌ها، مشکل همه‌گیری کرونا را در کودکان و نوجوانان رفع کرد.در واقع بازگشایی عجولانه مدارس اشتباه است؛ بنابراین پیشنهاد می‌شود زمان لازم به این امر اختصاص یابد تا درنهایت متخصصان بتوانند نظرات خود را دراین‌باره اعلام کنند.
محبوب‌فر در پاسخ به سوالی مبنی برادعای برخی پزشکان مبنی بر صدور مجوز اضطراری برای واکسن سینوفارم و مصرف آن در کودکان گفت: مجوز صادرشده توسط سازمان بهداشت جهانی فقط برای مصرف تعداد محدودی از کودکان و نوجوانان و فقط برای مرحله سوم آزمایش بالینی ویروس صادرشده است.
عضو انجمن علمی آموزش، بهداشت و ارتقای سلامت ایران تاکید کرد: بسیاری از کشورها برای واکسیناسیون خود از سبدی از واکسن‌ها استفاده کرده‌اند. بسیاری از کشورها از سینوفارم در روند واکسیناسیون عمومی خود استفاده می‌کنند اما تعداد افراد واکسینه‌شده با سینوفارم محدود هستند. به‌علاوه برخی کشورهای عضو اتحادیه اروپا، واکسن سینوفارم را در سبد واکسیناسیون خود قرار نداده‌اند. بنابراین پیشنهاد می‌شود سیاست‌گذاران در ایران نیز تجربه جهانی در روند واکسیناسیون را بیشتر موردتوجه قرار دهند تا شاهد ایمنی حداکثری در روند سلامت عمومی جامعه باشیم.
سخن پایانی
طی روزهای گذشته سامانه ثبت‌نام واکسن کرونا برای متولدین ۱۳۸۸ و قبل از آن بازشده و اکنون کودکان ۱۲ تا ۱۸ ساله نیز می‌توانند واکسن کرونا دریافت کنند. با این وجود، سؤالات بسیاری درباره روند واکسیناسیون کودکان وجود دارد. همین نبود فضای شفاف و روشن خود عاملی منفی در جلب مشارکت مردم در واکسیناسیون به‌شمار می‌رود. به‌علاوه آنکه شاهد انتشار اخبار ضدونقیضی از سوی رسانه‌ها هستیم. با توجه به اهمیت سلامت فرزندان و نگرانی خانواده‌ها انتظار می‌رود مسئولان نسبت به واکسن مورداستفاده برای کودکان، شرایط و عوارض احتمالی و مزیت‌های تزریق واکسن اطلاع‌رسانی دقیق کنند. در همین حال از هر شتابی برای بازگشایی مدارس نیز دوری شود. به‌علاوه آنکه این بازگشایی باید همراه با رعایت کامل پروتکل‌های بهداشتی باشد تا سلامت کودکان به خطر نیفتد.
