انرژی خورشیدی قدرش را بدانیم تا بمانیم
منوچهر محمدشمیرانی-کارشناس ارتباطات
بهدنبال گسترش جوامع مدرن صنعتی و افزایش قابلتوجه مصرف انرژی و نگرانی از پایان یافتن منابع فسیلی، امروزه جهان با تغییرات برگشتناپذیر و تهدید آینده زیستمحیطی کره زمین روبهرو شده است. در حالی که در راستای توسعه پایدار جهانی، بسیاری از کشورها کاهش استفاده از سوختهای فسیلی و افزایش استفاده از منابع تجدیدپذیر انرژی را هدف قرار داده و پیشرفت قابلتوجهی هم داشتهاند.اما در کشور ما، باوجود داشتن بیش از ۳۰۰ روز آفتابی در طول سال، همچنان انرژی خداداد خورشیدی را به هدر میدهیم، صنایع و کارخانجات را در فصل تابستان و زمستان، با هدف جلوگیری از قطع مصارف خانگی، مجبور به تعطیلی و کاهش تولید میکنیم و نیروگاههای برق هم، در فصل وارونگی هوا، مازوت (باقیمانده مضر پالایش نفت) را به خورد مردم میدهند و مسئولان هم، هر سال لابد با خود میگویند: این زمستان را به خیر بگذرانیم که از این ستون، به آن ستون فرج است!از حدود ۳۰ سال پیش، سازمان انرژیهای نو ایران (سانا) و سازمان بهرهوری انرژی ایران (سابا) تشکیل شدند و در نهایت، در سال ۱۳۹۵ با تصویب مجلس، سازمانی به نام انرژیهای تجدیدپذیر و بهرهوری انرژی برق (ساتبا) تشکیل شد که تاکنون، چندان خبری از خروجی فعالیتهای این تشکیلات عریض و طویل برای استفاده وسیع از انرژیهای تجدیدپذیر مشاهده نشده است.
بد نیست بدانیم انرژی تجدیدپذیر، انرژی سودمندی است که از منابع تجدیدپذیر بهدست میآید و بهطورطبیعی، دوباره جایگزین میشود. نور خورشید، باد، باران، جزر و مد، امواج و گرمایش زمین، از جمله این منابع بهشمار میروند. در مقابل، انرژی حاصل از سوختهای فسیلی است که بسیار سریع تر از جایگزینی آن، بهمصرف میرسد و تجدیدپذیری دوباره آن، مستلزم گذشت حتی تا دهها هزار سال است.در دهههای گذشته، باتوجه به کاهش سوختهای فسیلی و گران شدن آن، بسیاری از کشورها به استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر روی آوردهاند؛ بهطوریکه در سال ۲۰۱۶ رقمی معادل ۱۹.۳درصد مصرف انرژی جهانی و ۲۴.۵درصد تولید برق، از طریق انرژیهای تجدیدپذیر بوده یا در سال ۲۰۱۷ سرمایهگذاری جهانی در این زمینه، بالغ بر ۲۷۹.۸میلیارد دلار شده است که فقط چین با ۱۲۶.۶میلیارد دلار، ۴۵ درصد از این حجم سرمایهگذاری را به خود اختصاص داده بود. در این سال، اروپا ۴۰.۹میلیارد دلار و امریکا هم ۴۰.۵میلیارد دلار روی انرژیهای تجدیدپذیر سرمایهگذاری کرده بودند و در همین ارتباط، حدود ۱۰.۵میلیون شغل هم ایجاد کرده بودند. بدیهی است پس از گذشت چند سال و استقبال برای استفاده از انرژی پاک، بهیقین این آمارها هم رشد قابلتوجهی داشته است.باتوجه به جایگزینی سریع انرژیهای تجدیدپذیر و پراکندگی آن در سراسر دنیا خلاف محدود بودن جغرافیای منابع فسیلی، گرایش به استفاده از این نوع انرژی، بهاندازهای مورد توجه قرار گرفته است که دستکم 3 کشور ایسلند، نروژ و پاراگوئه، تمامی برق موردنیاز خود را با بکارگیری انرژیهای تجدیدپذیر تولید میکنند و بیش از ۴۷ کشور در سراسر جهان، اکنون بیش از ۵۰ درصد برق خود را از منابع تجدیدپذیر تامین میکنند. چین، اتحادیه اروپا، ایالاتمتحده، برزیل، کانادا، روسیه، هند، نروژ، آلمان، ژاپن و اسپانیا هم، 11 تولیدکننده برتر برق از منابع تجدیدپذیر در سطح جهان بهشمار میروند.جدا از کاهش و گران شدن نرخ نفت ـ بهعنوان یک سوخت فسیلی ـ تغییرات اقلیمی یا بهعبارتی، گرمایش جهانی در چند دهه اخیر موجب شده است بسیاری از کشورها، گردهمآیند و تلاش کنند با امضای پیمانها و معاهدهنامههایی، از تغییرات بیشتر اقلیمی و گرمتر شدن کره زمین جلوگیری کنند و مانع از گسترش اثرات منفی گازهای گلخانهای روی زمین و ساکنان آن شوند. همین افزایش گازهای گلخانهای و تغییرات اقلیمی، موجب شده است در طول ۱۰۰ سال گذشته، کره زمین بهشکلی غیر طبیعی گرمتر شود. برخی دانشمندان معتقدند که دهههای اخیر، گرمترین سالها در ۲هزار سال اخیر بوده و متهم ردیف اول بروز این مشکل را، افزایش فعالیتهای صنعتی در جهان میدانند که موجب گرمتر شدن کره زمین شده است.گفتنی است، اندازهگیری دمای هوای کره زمین، از سال ۱۸۸۰ شروع شد و هنوز هم ادامه دارد و بر همین اساس، دانشمندان حدس میزنند در سال ۲۱۰۰ گرم شدن کره زمین موجب خشکسالی شدید، گرمای سوزان و توفانهای وحشتناک خواهد شد؛ شرایطی که از هماکنون، نشانههایی از آن را در سراسر جهان و بهویژه، در کشور خودمان میبینیم و اگر بهراستی، نگران فردای کشورمان و نسلهای بعدمان هستیم، باید کمی تامل کنیم و بدانیم با تداوم روند گرم شدن کره زمین و دست روی دست گذاشتن، فقط ۷۶ سال تا جزغاله شدن انسانها و سوختن و از بین رفتن کره زمین باقی مانده است!
مصرف بهینه سوخت و انرژی، افزایش سطح فضای سبز و جلوگیری از تخریب جنگلها، بازیافت مواد و استفاده از انرژیهای جایگزین سوختهای فسیلی مانند باد و خورشید و افزایش آگاهیهای عمومی و ایجاد حساسیت همگانی نسبت به ابعاد شرایط فاجعهبار پیشروی بشریت، مواردی است که بهعقیده بسیاری از کارشناسان، میتواند موجب کنترل اثرات منفی گرم شدن کره زمین بر زندگی بشر شود.به هر روی، در « روز واقعه » بهیقین کشورهایی میتوانند از این فاجعه، جان سالم به در ببرند که جنگلها و فضای سبز و آب بیشتری دارند و کمتر از سوختهای فسیلی ـ و بهویژه مازوت و بنزینهای غیراستاندارد ـ استفاده کردهاند،اما متاسفانه، روند حرکت چند دهه اخیر کشورمان، از حیث خودروهای پرمصرف و وسایل سوختی غیراستاندارد و از بین بردن جنگلهای شمال کشور، جنگلهای هیرکانی و... توجه ناکافی به این معضل عمومی ـ توسط دولتهای مستقر ـ چشمانداز خوبی برای آیندهای سالم و هوایی قابلتنفس برای مردم کشورمان را نشان نمیدهد.