معادن فراوان ایران گنجینه‌ای خفته در دل زمین
منوچهر محمدشمیرانی-کارشناس ارتباطات
در مقایسه با کشورهای همجوار و بسیاری از کشورهای جهان، ایران یکی از مهم‌ترین دارندگان مواد معدنی است. کشور ما با داشتن ۶۸ نوع ماده معدنی، ۳۷ بیلیون تن ذخایر اثبات‌شده و بیش از ۵۷ بیلیون تن ذخایر بالقوه، در میان ۱۵ کشور بزرگ غنی، از حیث مواد معدنی قرار دارد. این در حالی است که میزان استخراج مواد معدنی، به‌همراه افزودن نقش سایر صنایع مرتبط با معدن، تنها به ۴ درصد تولید ناخالص داخلی کشور می‌رسد؛ سهمی که بسیار ناچیز است و اگر زیرساخت‌های مناسب وجود داشت و موانع قانونی و مشکلات کنونی اکتشاف و کنترل دولت نبود، افزایش این رقم در تولید ناخالص داخلی کشور، می‌توانست به‌عنوان گنجینه‌ای ارزشمند، راهگشای بسیاری از مشکلات ریز و درشت اقتصادی کشور شود.
بهشت سرمایه‌گذاری معدنی
ایران، در منطقه‌ای واقع شده است که کشورهای اطراف آن، مانند ترکیه، عربستان و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، باتوجه به آهنگ رشد و توسعه اقتصادی قابل‌توجهی که دارند، نیازشان به منابع معدنی، روزبه‌روز بیشتر می‌شود. این کشورها، از حیث ذخایر معدنی بسیار فقیر هستند و بیشترین میزان مواد اولیه موردنیاز خود را وارد می‌کنند. در حالی که توجه لازم و سرمایه‌گذاری کافی و رفع موانع گوناگون برای بهره‌برداری بهتر و بیشتر از معادن، می‌تواند ایران را به‌عنوان منبع خوبی برای تامین نیاز این کشورها معرفی کند.کشور ما از نظر حجم ذخایر قطعی و بالقوه مواد معدنی، وجود زیرساخت‌های مناسب، وجود بازار مناسب مصرف در ایران و کشورهای منطقه، نرخ مناسب انرژی، دسترسی به آب‌های آزاد و همچنین دارا بودن بیش از ۵۰ هزار مهندس و تکنسین متخصص و تحصیلکرده بخش معدن، یکی از کشورهای بسیار شاخص برای سرمایه‌گذاری در عرصه معدن محسوب می‌شود و می‌توان گفت که چنانچه ابر و باد و مه و خورشید و فلک، به کار آیند و مدیران و تصمیم‌گیرندگان کشور، به‌صرافت بیفتند تا موانع موجود را رفع و با تصویب قوانین و دستورالعمل‌های موردنیاز، فعالیت در عرصه معدن را تسهیل کنند،می‌توان یقین داشت که ایران در آینده، « بهشت سرمایه‌گذاری معدنی» خواهد شد و رونق کار معادن؛ رونق اقتصاد کشور و رفاه مردم را به‌دنبال خواهد داشت.ایران، با داشتن یک درصد جمعیت جهان، بیش از ۷ درصد منابع معدنی دنیا را دارد. ذخایر زیرزمینی و معدنی مهم ایران، عبارتند از: نفت، گاز، آهن، مس، طلا، روی، نقره، سرب، کرومیت، منگنز، تیتانیوم، اورانیوم، لیتیوم، زغال‌سنگ، قلع، گچ، نمک، سنگ‌های قیمتی مانند فیروزه و... .
شاید بد نباشد اشاره کنیم در حال حاضر، صنعت نفت به‌تنهایی در اقتصاد ایران، بیشتر درآمد کشور را تامین می‌کند. دیگر منابع درآمد، می‌تواند این موارد باشد: براساس اعلام چند سال پیش رئیس انجمن زغال‌سنگ ایران، این کشور تا ۴۰۰ سال آینده، زغال‌سنگ خواهد داشت یا اینکه در دهه‌های اخیر، خاک کشاورزی جنوب ایران و حتی خاک سرخ جزیره هرمز، به کشورهای دیگر صادر می‌شود و از همه جالب‌تر، اعلام ذخیره قطعی طلای موجود در معادن ایران، به‌میزان ۲۵۰ هزار کیلو است که می‌تواند منبع خوبی برای درآمد کشور به‌حساب آید. اما پس از حضور چینی‌ها در معادن ایران، دبیرکل خانه صنعت و معدن ایران در فروردین ۱۴۰۰ اعلام کرد که حضور چینی‌ها در معدن‌های ایران ـ حتی معادن طلای این کشور ـ بخشی از قرارداد ۲۵ساله ایران و چین بوده است. گویا این حضور، سابقه‌ای دیرینه‌تر از این قرارداد دارد و در سال ۱۳۹۴ نیز، 6 پروژه بزرگ معدن‌های ایران، به شرکت‌های چینی معرفی شده بود و به‌همین‌دلیل، رئیس وقت اتاق بازرگانی تهران، در تایید همکاری ایران و چین، معادن کشور را « بی‌شمار و نیازمند سرمایه‌گذاری خارجی » دانسته بود.
گذشته معادن
از آغاز تمدن بشری، استفاده از سنگ‌معدن، سرامیک و فلزاتی که در نزدیکی سطح زمین یافت می‌شدند، برای ساخت ابزار و سلاح‌های اولیه، متداول و رایج بوده است. نخستین معادنی که حدود ۴هزار سال پیش از میلاد، توسط انسان‌ها کشف و موردبهره‌برداری قرار گرفت، معادن سنگ چخماق بود که زمینهای برای کشف و استفاده از آتش بود.
البته، قدمت یک معدن شناخته‌شده در سوازیلند به حدود ۴۳هزار سال پیش می‌رسد که انسان‌های دوره پارینه‌سنگی، از آن بهره‌برداری می‌کردند. بعدها، مصریان برای ساخت سازه‌های عظیم ساختمانی مانند اهرام ثلاثه، از سنگ معدن‌ها استفاده می‌کردند تا اینکه در مصر باستان، معادن طلای « نوبیا » کشف شد. نخستین معدن مس هم در ایران کشف شد. سنگ معدن‌های یافت‌شده در « تل ابلیس » شهر کرمان، حدود ۶هزار سال قدمت دارند و قدیمی‌ترین منطقه‌ای که آثار وجود مس در آن مشاهده شده است، در سیلک کاشان قرار دارد.معادن ایران، به‌عنوان یکی از غنی‌ترین ذخایر زیرزمینی جهان، ثروتی است که تاکنون، کمتر دست‌خورده و در طول تاریخ، به خوابی عمیق، در زیر زمینهای ایران فرو رفته است. این ثروت و گنجینه عظیم و بکر، می‌تواند این سرزمین را، به یکی از ثروتمندترین کشورهای منطقه و جهان تبدیل کند. در حالی که تاکنون، چیزی بیش از حسرت برای مردم به‌ارمغان نیاورده است؛ شاید بتوان این‌گونه تعبیر کرد شرایط امروز مردم کشور ما باوجود چنین ثروت‌های خدادادی، مانند پدر پولدار خسیسی می‌ماند که باوجود ثروتمند بودن، به اعضای خانواده‌اش گرسنگی می‌دهد!کارشناسان، باتوجه به تاکید مقامات بالای کشور بر جایگزینی معدن به‌جای نفت، امضاهای طلایی و لابی‌های پشت‌پرده در بهره‌برداری از معادن و بسته بودن دست تولیدکنندگان حرفهای را، از جمله دلایل بی‌رونقی معادن کشور می‌دانند.
همین چند روز پیش بود که حرفهای معاون امور معادن وزارت صمت، موجب نگرانی بیشتر کارشناسان و تولیدکنندگان حرفهای معدن شد. وی بااشاره به واگذاری هزار و 500 معدن به بهره‌برداران جدید در سال گذشته، اعلام کرده بود، قرار است تا پایان سال ۱۴۰۲، تعداد ۱۰هزار معدن راکد تعیین‌تکلیف شوند. به‌همین‌دلیل هم، کارشناسان با نگرانی می‌گویند وقتی در طول یک سال گذشته، فقط هزار و 500معدن تعیین‌تکلیف و واگذار شده‌اند، چگونه ظرف ۴ ماه باقیمانده تا پایان امسال، وزارت صمت می‌تواند برای ۱۰هزار معدن، در چارچوب روال قانونی و زمانبر مزایده، واگذاری صورت دهد؟ فقط امید است پاسخ این پرسش توسط مسئولان ذی‌ربط، ابهامی بر ابهام قبلی نیفزاید.
