تولید دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرینی از مهم‌ترین مباحثی است که در حال‌ حاضر در برنامه‌ریزی‌ها و تصمیم‌گیری‌های کلان اقتصادی کشور موردتوجه قرار دارد و توفیق متخصصان و تولیدکنندگان ایرانی در عرصه‌های جهانی و در برابر تولیدکنندگان سایر کشورها، هدف اساسی در توسعه تولید مبتنی بر دانش است.

تحقیق و پژوهش یکی از مهم‌ترین نیازهای جوامع برای دستیابی به پیشرفت و توسعه تولید دانش‌بنیان است. توانمندی هر کشوری بر تحقیقات و پژوهش‌های مستدل و تولید مستمر علم استوار است. امروزه پژوهش، تولید علم، تعداد پژوهشگران و حجم سرمایه‌گذاری در بخش‌های پژوهشی از شاخص‌های توسعه‌یافتگی کشورها در نظر گرفته می‌شود؛ بنابراین رفع موانع پژوهش و پشتیبانی از فعالیت‌های پژوهشی یکی از شاخص‌های اصلی توسعه و پیشرفت جوامع به‌شمار می‌رود. در حال ‌حاضر اجماع نظر مسئولان بر این است که تنها از طریق پژوهش‌های علمی می‌توان معضلات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور را حل و فصل کرد و از کنار این دستاورد گران‌نرخ نباید به آسانی گذشت. برنامه‌ریزی و تحقیق، لازم و ملزوم یکدیگرند و بدون برنامه‌ریزی مشخص، تحقیق اصولی انجام نخواهد شد. اجرای صحیح برنامه‌ها در گرو آگاهی مجریان امور از آخرین یافته‌های علمی و پژوهشی است. بی‌تردید هر کس دانش و اطلاعات بیشتری دارد، در تولید هم موفق‌تر است و قدرت اطلاعات و دانش همچنان پیشران است. فقر اطلاعاتی عوامل اجرایی، بهترین و کارآمدترین برنامه‌ها را با شکست کامل مواجه می‌کند. ارزشیابی، رفع کلیه نقایص و تولید اطلاعات صحیح و دقیق است و تولید هرگونه اطلاعات غیرواقعی موجب به‌هم ریختگی و اختلال نظام برنامه‌ریزی خواهد شد. جامعه‌ای می‌تواند از تحقیق به‌‌عنوان تنها امکان شناسایی و برنامه‌ریزی حل معضلات جاری خود بهره گیرد که علاوه بر گسترش فرهنگ تحقیقاتی و نهادینه‌سازی فرهنگ پژوهش، به نظام‌‌بخشی جامعه علمی خود نیز بپردازد و تحقیق و پژوهش را به‌عنوان یک عنصر بنیادین سازماندهی کند. بنابراین هر برنامه‌ریزی موفقی منوط به سلسله پژوهش‌های کارآمدی است که با برنامه‌ریزی‌های منسجم شکل می‌گیرد و در نهایت به سازمان یافتن و شکوفایی نهاد تحقیق می‌انجامد. به‌واسطه همین چرخه است که جایگاه تحقیقات در برنامه‌ریزی برای توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور معنا و اهمیت پیدا می‌کند.

با این همه عوامل بسیاری پژوهش را در کشور ما با رکود نسبی و مشکلات جدی روبه‌رو کرده است. اهم این موضوعات عبارتند از:

۱- فقدان ارتباط منسجم و منطقی بین دانشگاه‌ها و موسسات تحقیقاتی با صنایع و به‌طور کلی واحدهای تولیدی

۲- فقدان نظام صحیح و مطلوب در زمینه توزیع اعتبارات پژوهشی

۳- فقدان انگیزه تحقیق در استادان و مراکز تحقیقاتی

۴- فقدان بودجه کافی، وجود مقررات دست‌‌وپاگیر مالی و اداری، کم‌توجهی به پژوهشگران و مشخص نبودن سیاست‌ها و اولویت‌های تحقیقاتی (حتی در زمینه انتخاب سوژه‌های مهم تحقیقاتی)

۵- فقدان سیاست‌گذاری مشخص و متمرکز در امر پژوهش و فقدان تمرکز بر اجرای آنها

۶- فقدان بستر مناسب برای شکل‌گیری و رشد تحقیقات کاربردی و توسعه‌ای

۷- فقدان ضوابط منسجم و قابل اجرا در زمینه سیاست‌های حمایتی از پژوهشگران و متخصصان

با در نظر گرفتن مسائل یادشده برای تحقق اهداف عالیه، انجام اقداماتی به شرح زیر ضروری است:

۱- تمرکز بخشیدن به امور تحقیقات در چارچوب هسته‌های پژوهش و در نهایت ایجاد پژوهشگاهی به‌منظور سیاست‌گذاری و هدایت تحقیقات بنیادی، راهبردی، کاربردی و توسعه‌ای و نبود تمرکز بر اجرای آن

۲- بررسی امکانات بالقوه مناطق مختلف کشور و راه‌های بهینه‌سازی آن از طریق انجام مطالعات جامع

۳- هدایت آموزش‌های دانشگاهی به‌سوی آموزش‌های کاربردی و تشویق دانشجویان کشور به امر پژوهش، باتوجه به ضرورت‌های مملکتی و منطقه‌ای از طریق حمایت‌های مالی و تشویقی

۴- ایجاد ارتباطی سازمان‌یافته بین دانشگاه و مراکز تحقیقاتی و واحدهای تولیدی و خدماتی

۵- ایجاد ارتباطی سازمان‌یافته بین دانشگاه و مراکز اجرایی

۶- تلاش برای برطرف کردن مشکلات واحدهای تولیدی و اجرایی از طریق انجام تحقیقات لازم

۷- اتخاذ تدابیر و روش‌های اصولی برای حمایت از استادان محقق، پژوهشگران مستقل و مراکز توسعه تحقیقات مانند ایجاد شهرک دانشگاهی و اعطای بورس‌های تحقیقاتی

۸- برگزاری سمینارها و کنفرانس‌های علمی برای هدفمند شدن استادان دانشگاه و دانشجویان و ترغیب آنها به انجام فعالیت‌های مشابه

۹- ایجاد مرکز اطلاع‌‌رسانی جامع در کشور و کاربردی کردن طرح‌‌ها در سطح مناطق

۱۰- ایجاد واحدهای نمونه صنعتی و کشاورزی باتوجه به اولویت‌های منطقه‌ای، شرایط زیست‌محیطی و نیاز جامعه

۱۱- نشر کتب علمی و فعالیت‌های پژوهشی با حمایت از بخش‌های مختلف صنعتی و اجرایی.

وقت آن رسیده که واقع‌‌بینانه وضعیت تحقیق و جست‌وجوی علمی را در بخش‌های مختلف به‌ویژه در حوزه‌های تولید کشور بررسی کنیم. بدون تردید آنچه امیدواری سازمان‌های اجرایی را برای گرایش به تحقیق فزونی می‌بخشد، ‌گذار از دوره بحرانی شک‌گرایی در تصمیم‌گیری است. به این لحاظ برای توسعه تولید دانش‌بنیان، علاوه بر تقویت فرهنگ تحقیق و پژوهش در بخش‌های تولیدی، باید با بهره‌‌گیری از ظرفیت نخبگان جوان، توسعه مراکز پژوهشی، ایجاد نوآوری و تمرکز بر تولیدات نوآورانه و باکیفیت، بر ظرفیت‌ها و توان داخلی و افزایش بهره‌وری در تمامی بخش‌های تولیدی کشور و توجه به ارتقای کیفیت و کمیت تولیدات صادرات‌محور، شرایط و فضای مناسبی برای تولید محصولات رقابتی فراهم شود.