تاوان تلخ کم‌کاری!
تصادف رانندگی یکی از مهم‌ترین و خطرناک‌ترین حوادثی است که در جاده‌های کشورمان به‌وفور شاهد آن هستیم. تصادفات جاده‌ای سالانه جان تعداد زیادی از مردم را می‌گیرد و خسارت‌های گسترده مالی بر جای می‌گذارد.
تصادفات رانندگی به دلایل مختلفی از عوامل انسانی گرفته تا ایرادات و اشکالات خودرویی اتفاق می‌افتد. به‌طور متوسط، سالانه حدود ۱۶ هزار نفر در حوادث رانندگی کشور جان خود را از دست می‌دهند و هیچ راهکاری برای جبران خسارت معنوی به جان‌باختگان حوادث جاده‌ای ارائه نشده است. میزان مرگ ناشی از تصادفات رانندگی در سال‌های ۸۱ تا ۸۳ افزایش داشت؛ اما از سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۵ روند کاهشی داشته و از سال ۱۳۹۵ به بعد، دوباره افزایشی شده است. در سال ۱۴۰۱ تعداد ۱۹ هزار و ۴۵۰ نفر جان‌باخته و ۳۷۸ هزار نفر در کشور مجروح شدند که اگر این موضوع کنترل نشود، شاهد افزایش آمار تلفات جاده‌ای خواهیم بود. به گفته رئیس پلیس راهور شاخص‌های توسعه‌یافتگی، انضباط ترافیکی و کاهش تصادفات است، یک زمانی گفته می‌شد که در بروز تصادفات ۳ عامل انسان، راه و وسیله نقلیه نقش دارند؛ اما درحال‌حاضر، ۵ عامل مدیریت، راه، وسیله نقلیه، انسان و آموزش در این زمینه نقش دارند. طبق آمار ثبت‌شده در سامانه سوانح و حوادث حمل‌ونقل کشور از ۸ تا ۱۵ مهر ۱۴۰۲؛ طی یک هفته ۴۱۵ نفر به علت سوانح رانندگی در ایران کشته و ۲۱ هزار و ۷۱۸ نفر نیز مجروح شدند. همچنین، براساس آمار سازمان پزشکی قانونی در چهارماهه ابتدایی امسال ۶ هزار و ۹۱۵ نفر در تصادفات جان باختند. این رقم در سال گذشته طی مدت مشابه ۶ هزار و ۲۷۳ نفر بوده و با این مقایسه، تعداد فوتی‌ها حدود ۱۰ درصد افزایش داشته است. صمت در این گزارش موضوع سوانح رانندگی را از نگاه کارشناسان، تحلیل و بررسی کرده است.
دو مفهوم موثر در حوادث ترافیکی
روزانه بیش از ۴۰ نفر بر اثر حوادث رانندگی در ایران جان خود را از دست می‌دهند. برخی افراد سانحه دیده در دم فوت می‌کنند و برخی دیگر، بر اثر حادثه دچار معلولیت می‌شوند. حوادث رانندگی فقط به جاده‌ها ختم نمی‌شود و داخل شهرها را هم در بر می‌گیرد. مرداد امسال، روزانه ۲ هزار و ۱۰۰ تصادف در تهران اتفاق می‌افتد. در چند ماه ابتدایی امسال، آمار تصادفات رو به افزایش بوده است. طی سه‌ماهه اول امسال، ۱۲ درصد از متوفیان اتباع، ۶۰ درصد عابران پیاده در بزرگراه‌ها، افراد کارتن‌خواب یا معتاد متجاهر بودند. همچنین، ۵۳ درصد از فوتی‌های تصادفات در شب اتفاق افتاده بود که روشنایی معابر عامل موثری در کنترل آن است. بیشتر مواقع تصادفات در ایران به دلایلی همچون نقص فنی و فرسوده بودن خودرو، تخلفات رانندگی، خستگی و خواب‌آلودگی، نداشتن مهارت کافی در رانندگی، عجله و شتاب، رانندگی در شب، نبستن کمربند ایمنی، مسیر، نبود علائم هشداردهنده، شیب عرضی و طولی غیراستاندارد، غیراستاندارد بودن حفاظ جاده، نقص رویه آسفالت و شانه جاده، خط‌کشی معابر، موانع و دست‌اندازها، قوس و زاویه تند جاده، پیچ و خم زیاد جاده، هموار نبودن جاده‌ها و نبود تجهیزات کنترلی جاده رخ می‌دهد. در این میان، برخی جاده‌های ایران نیز که به جاده‌های مرگ معروف هستند، به افزایش آمار تلفات جاده‌ای کمک می‌کنند. عدم‌رسیدگی به جاده‌ها از سوی برخی مسئولان و خطای انسانی موجب مرگ‌ومیر در این مسیرها می‌شود. از این‌رو در حوادث ترافیکی باید به ۲ مفهوم موثر توجه ویژه‌ای داشت. ابتدا «وقوع» و سپس «شدت» که اگر براساس متغیر شدت، حوادث ترافیکی را در نظر بگیریم، سهم انسان، کمتر از راه و خودرو می‌شود. بررسی آمارهای مربوط به فوتی‌ها و مصدومان تصادفات نشان می‌دهد که حوادث رانندگی در تعطیلاتی همچون نوروز، اربعین و... سیر صعودی پیدا می‌کند که در این زمینه نیاز به فرهنگ‌سازی وجود دارد.
ضرورت مدیریت ایمنی در کاهش تصادفات
مهدی مخبر، معاون سابق مرکز مدیریت راه‌های کشور درباره علت بالا بودن آمار تصادفات در کشور به صمت گفت: آن‌چیزی که در تمام دنیا در حال اجرا است، مدیریت ایمنی و نظارت کافی در کاهش تصادفات است که باید در کشور ما هم این موضوع جلوه پیدا کند. البته یک مدیر ایمنی، زمانی می‌تواند بر تمام جنبه‌های مختلف آگاهی داشته باشد که اطلاعات دقیقی از میزان تصادفات، وضعیت راه‌ها و جاده‌ها، وضعیت زیرساخت‌ها، نحوه فرهنگ‌سازی و... داشته باشد؛ بنابراین زمانی که چنین مدیری پای‌کار باشد و اوضاع و شرایط موجود را به‌خوبی رصد کند، می‌تواند پاسخگوی خوبی نیز در برابر مشکلات باشد. وی در ادامه افزود: به‌طورکلی تصادفات رانندگی به عوامل متعددی از جمله کیفیت خودروها، کیفیت جاده‌ها، عوامل انسانی و بررسی‌های پس از تصادف تقسیم می‌شود؛ اما این موضوعات در هر کشوری بنا بر شرایط موجود متغیر است. به این نحو که ممکن است در یک کشور خودروهای استاندارد وجود داشته باشند، اما وضعیت جاده‌ها و سیستم امدادرسانی ضعیف باشد یا برعکس یک کشور هزینه‌های زیادی را برای احداث راه‌ها و جاده‌های مناسب صرف کند، اما شهروندانش با خودروهای ناایمن رفت‌وآمد کنند، بنابراین زمانی که می‌خواهیم از کاهش تصادفات شهری و بین‌شهری جلوگیری کنیم، باید به تمام عوامل ریز و درشت توجه کنیم تا سوانح را به‌حداقل برسانیم.
خودروهای بی‌کیفیت، عامل اصلی تصادفات
معاون سابق مرکز مدیریت راه‌های کشور عنوان کرد: در کشور ما، باتوجه به کمبودها و کاستی‌هایی که در حوزه خودرو دارد، مسلما عامل بی‌کیفیتی خودروها از تمام موارد یادشده مهم‌تر است. از عامل انسانی نیز نمی‌توانیم به‌راحتی عبور کنیم، چراکه با مسائل رفتاری و فرهنگی راننده‌ها ارتباط پیدا می‌کند که منشأ آن آموزش‌هایی است که افراد در سنین کمتر باید با آن آشنا شوند. آموزش باعث می‌شود که تا حدود ۸۰ درصد از سوانح رانندگی رخ ندهد.
وی در پایان گفت: ما در کشورهای پیشرفته که آمار تصادفات بسیار کمتری نسبت به ما دارند، شاهد هستیم که در مدارس از سنین کودکی به بچه‌ها درباره مسائل ایمنی و راهنمایی و رانندگی آموزش می‌دهند و با این اقدام، فرهنگ رانندگی را در جامعه نهادینه می‌کنند. فرهنگ‌سازی یک موضوع بسیار مهم و پیچیده در هر جامعه است که باید موردتوجه قرار گیرد، متاسفانه در کشور ما متولیان امر، نظیر آموزش‌وپرورش آن‌طور که باید، برای این موضوع برنامه‌ریزی نکرده‌اند و در بسیاری از حوزه‌ها، کاستی‌هایی در این زمینه مشاهده می‌شود. امید است شرایط فعلی به نحو بهتری پیش رود و تصادفات رانندگی روز به روز کمتر شود تا هیچ فردی آسیب جانی و مالی نبیند.
عوامل موثر در بروز تصادفات رانندگی
مهدی سلحشور، کارشناس ترافیک شهری به صمت گفت: تصادفات جاده‌ای در ایران به یکی از مشکلات جدی و پیچیده در حوزه ایمنی رانندگی تبدیل شده است. ایران از جمله کشورهایی است که شاهد شیوع بالای تصادفات جاده‌ای و تعداد زیاد جان‌باختگان در این حوادث است. مردم از وضعیت نامناسب و ناامن جاده‌ها به‌شدت نگران هستند و رنج می‌برند، در حالی که نیاز است دولتمردان این مشکلات را به جدیت پیگیری کنند. در راستای کاهش تصادفات رانندگی، باید به عوامل دخیل در بروز تصادف توجه خاصی داشته باشیم.
وی با بیان اینکه معمولا عوامل موثر در بروز تصادف به ۳ دسته تقسیم می‌شوند، افزود: این موارد شامل عوامل انسانی، وسیله نقلیه و محیطی و جاده است. متاسفانه در کشور ما تعریف و تحلیل صحیح و منطقی از این عوامل و نقش آنها در بروز تصادفات انجام نشده است که به‌همین دلیل باوجود تمامی تلاش‌های انجام‌شده، در کنترل تصادفات رانندگی موفق نبوده‌ایم. عامل اصلی و اولیه وقوع تصادفات در کشور و مرگ‌ومیرهای ناشی از آن و به‌دنبال آن، ایجاد خسارت اقتصادی و انسانی ناشی از این‌گونه حوادث، خودرو و وسیله نقلیه است. کیفیت وسایل نقلیه در ایران اعم از وسایل نقلیه فرسوده قدیمی و وسایل نقلیه جدیدی که از سوی خودروسازان داخلی به بازار عرضه می‌شود، به‌شدت دچار مشکل است.
حمل‌ونقل جاده‌ای از نظر قانونی مشکلی ندارد
این کارشناس خاطرنشان کرد: بخش عمده‌ای از تصادفاتی که در کشور ما اتفاق می‌افتد و به‌دنبال آن، ضررهای بسیار سنگین انسانی و اقتصادی که به کشور تحمیل می‌شود، در گام اول پایین بودن کیفیت خودروهایی است که توسط خودروسازان داخلی عرضه می‌شود. قوانین کلی راهنمایی و رانندگی ثابت بوده و کلیات آن از گذشته وجود داشته است. رانندگی و حمل‌ونقل جاده‌ای در ایران از نظر قانون با مشکلی مواجه نیست و اگر همین قانون موجود به‌موقع، دقیق، کامل و درست اجرا شود، در راستای کاهش تصادفات بسیار تاثیرگذار خواهد بود.
سلحشور تصریح کرد: افزون بر جاده‌های ناایمن، ناکافی بودن آموزش و فرهنگ‌سازی بین رانندگان، همچنین فرسوده بودن ناوگان حمل‌ونقل از عوامل بروز تصادفات جاده‌ای است. فرهنگ‌سازی درباره رعایت نکات ایمنی و قوانین راهنمایی و رانندگی برای رانندگان نقش مهم‌تری در کاهش تصادفات دارد تا اعمال جریمه‌های رانندگی که این مسئله باید موردتوجه قرار گیرد.
این کارشناس ترافیک تاکید کرد: عدم‌رعایت قوانین رانندگی توسط رانندگان از جمله علل اصلی تصادفات جاده‌ای در ایران است. سرعت غیرمجاز، عبور از چراغ قرمز، اعمال نامناسب اولویت در تقاطع‌ها و عدم‌رعایت فاصله ایمن با خودروهای دیگر از جمله مشکلاتی هستند که می‌توانند به وقوع تصادفات خطرناک منجر شوند. همچنین، برخی جاده‌ها در ایران وضعیت نامناسبی دارند، از جمله وجود خطرناک بودن منحنی‌ها، عدم‌نگهداری صحیح از آسفالت و بروز خرابی‌ها، عدم‌تامین نورپردازی و علائم راهنمایی و رانندگی مناسب که این موارد می‌توانند به وقوع تصادفات جاده‌ای شدت بخشند.
وی در پایان گفت: متاسفانه بسیاری از رانندگان در ایران به تعمیر و نگهداری منظم خودروهایشان توجه کافی نمی‌کنند. نقص در این بخش‌های مختلف خودروها عوامل خطرناکی را برای وقوع تصادفات رقم می‌زنند. برای کاهش تصادفات جاده‌ای، نظارت و اجرای صحیح قوانین و مقررات رانندگی بسیار حائز اهمیت است. نظارت مناسب از سوی پلیس راهور و اعمال خلاقانه ترافیکی می‌تواند به کاستن تخلفات رانندگان و افزایش ایمنی جاده‌ها کمک کند.
سخن پایانی
درحال‌حاضر، تصادفات معضلی اجتماعی در سطح جهان هستند که همه‌ساله، هزینه‌های جانی و مالی بسیاری را به بار می‌آورند. در شرایط کنونی، کشور ایران یکی از کشورهای دارای بیشترین نرخ مرگ‌ومیر ناشی از حوادث رانندگی در دنیا معرفی شده و متاسفانه، بررسی‌های لازم در حوزه تصادفات درون‌شهری انجام نشده است. کیفیت پایین خودروها و ناایمن بودن آنها، عامل ۳۴ درصد کشته‌های تصادفات است. بسیاری از خودروهای داخلی از همان زمان خروج از کارخانه خراب هستند که نیاز به توجه و برخورد جدی با تولیدکنندگان متخلف دارند. به‌نظر می‌رسد، بهترین راهکار برای کاهش تصادفات رانندگی در آینده، آموزش و فرهنگ‌سازی از همان دوران کودکی در مدارس است، به‌طوری‌که آموزش‌های داده‌شده در ذهن آنها نهادینه شود. برای اینکه در آینده نسلی قانون‌مدار داشته باشیم، باید از همان کودکی، دوره‌های آموزشی فرهنگ رانندگی و احترام به قوانین راهنمایی و رانندگی را در سطحی گسترده برگزار کنیم تا شهروندان با این موضوع بیشتر آشنا شوند و فرهنگ رانندگی در جامعه بیشتر جا بیفتد. از طرف دیگر، مسئولان و دست‌اندرکاران باید با بررسی شرایط و رفع نواقص موجود، اقدام به بالا بردن کیفیت خودروها، جاده‌ها، تابلوهای ترافیکی و تمام بخش‌های مرتبط کنند تا هرساله شاهد کاهش تصادفات رانندگی در کشور باشیم.
