راه ناهموار تامین مسکن کارگران
بدون شک نزدیک بودن به محل کار و تحمیل نشدن هزینه‌های جابه‌جایی، کم شدن هزینه‌های اجاره‌نشینی از کارگران همه از اثرات مثبت ساخت خانه در نزدیکی شهرک‌های صنعتی است.
سال گذشته تفاهمنامه همکاری مشترک میان سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران و شرکت عمران شهرهای جدید برای تامین مسکن کارگری به امضا رسید.
در این تفاهمنامه، در راستای اجرای طرح جهش تولید مسکن، حمایت از نیروهای شاغل در شهرک‌ها و نواحی صنعتی و تامین مسکن کارگری موردتاکید قرار گرفته و تامین مسکن شاغلان، ترویج اسکان پایدار در شهرهای جدید، ایجاد رضایتمندی اجتماعی در اقشار کارگری به‌لحاظ ایجاد تعلق‌خاطر ساکنان به محل سکونت خود، برنامه‌ریزی اسکان تمامی اقشار شاغل به‌صورت ترکیبی اعم از مدیران، کارکنان و کارگران، کاهش تردد نیروی کار شاغل با هدف افزایش بهره‌وری نیروی کار و کاهش ترافیک در ورودی و خروجی کلانشهرها از جمله زمینه‌های همکاری ذکرشده است. آن‌طور که علی رسولیان، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت گفته بود فراهم کردن زمینه اسکان و آرامش کارگران در مناطق همجوار شهرک‌های صنعتی به کاهش هزینه‌های بخش صنعت و جبران کمبود نیروی کار در شهرک‌های صنعتی کمک می‌کند.
نقش موثر کارگران در توسعه اقتصاد کشور
براساس آمارها، حدود یک‌میلیون نفر در واحدهای تولیدی مستقر در شهرک‌ها و نواحی صنعتی مشغول کار هستند، از این‌رو تامین مسکن ارزان و مناسب برای کارگران شاغل در آنها در راستای کاهش هزینه‌های رفت‌وآمد و جبران کمبود نیروی کار در شهرک‌های صنعتی امری ضروری است. باوجود آنکه کارگران از محروم‌ترین و آسیب‌پذیرترین اقشار جامعه به‌شمار می‌روند و نقش موثری در توسعه اقتصاد کشور دارند، اما بخش اعظمی از هزینه‌های سبد معیشت آنها را، هزینه‌های مسکن و اجاره‌بها به خود اختصاص می‌دهد؛ از این‌رو مسکن یکی از دغدغه‌های اساسی آنها به‌شمار می‌رود.
یکی از مشکلات کارگران، رفت‌وآمد از شهرک‌ها و نواحی صنعتی به محل سکونت است که برای کمک به حل این مشکل و خانه‌دار شدن آنها، طرح احداث مسکن کارگری از سال‌ها قبل در دستور کار قرار گرفته است. برابر آمارها، در حال حاضر نزدیک به یک‌میلیون نفر در بیش از ۴۸ هزار واحد تولیدی مستقر در شهرک‌ها و نواحی صنعتی کشور اشتغال دارند که باتوجه به این حجم و گستردگی و به‌دلیل مشکلاتی که در بحث رفت‌وآمد و طی کردن مسافت طولانی تا محل کار برای کارگران شاغل در آنها وجود دارد، تامین مسکن ارزان و آسایش و رفاه کارگران امری ضروری به‌شمار می‌رود.
صمت در این گزارش، تامین مسکن مناسب برای کارگران شاغل در شهرک‌های صنعتی را بررسی کرده است.
اقدامات موثر در بهره برداری از مسکن کارگری
علی رسولیان، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت و مدیرعامل سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی در رابطه با روند پیشرفت تفاهمنامه حمایت از نیروهای شاغل در شهرک‌ها به صمت گفت: اقدامات موثر در بهره‌برداری از مسکن کارگری کمابیش در ۴ استان وارد فاز عملیاتی شده‌اند و پیگیری و مکان‌یابی سایر شهرک‌ها نیز در دست بررسی است و به‌زودی اجرایی می‌شوند. اکنون در استان قم و کرمان مکان‌یابی‌هایی انجام و در مرحله اخذ جوازهای لازم برای بهره‌برداری و ساخت مسکن کارگری هستند، همچنین در منطقه ایوانکی نیز سرمایه‌گذاری‌هایی برای ساخت مسکن در جوار شهرک‌هایی صنعتی انجام گرفته است.
وی افزود: از سویی توافقاتی با وزارت راه و شهرسازی انجام پذیرفته است که بخشی از مناطق هدف برای ساخت نهضت ملی مسکن، در اختیار سرمایه‌گذاران و بخش خصوصی قرار بگیرد تا اقدام به ساخت مسکن برای کارگران در جوار شهرک‌های صنعتی انجام گیرد. اکنون قدم بزرگی برای خانه‌دار کردن اقشار کم‌درآمد و کارگران برداشته شده و این تفاهمنامه سودمند، استان به استان در حال پیگیری و اجرایی شدن است.
نحوه همکاری ها برای پیشبرد اهداف
مدیرعامل سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی در رابطه با عملکرد و همکاری سایر نهادها با پروژه مشترک این سازمان با شرکت عمران شهرهای جدید به صمت گفت: باتوجه به این نکته که این طرح تاکنون در کشور اجرا نشده و به‌طورکامل جدید است، نحوه همکاری‌ها تا حد زیادی مثبت و قابل‌اتکا است، البته به‌دلیل تغییر مدیر شرکت عمران شهرهای جدید بعد از عقد این تفاهمنامه و استعفای وزیر راه و شهرسازی، سرعت عملیاتی این پروژه اندکی کاهش پیدا کرد، اما این موضوع مانعی بر سر راه این طرح نشد و با پیگیری‌های مجدد مدیران شهرک‌های صنعتی، دوباره چرخ اجرایی این پروژه به‌حرکت افتاد.
وی افزود: بیشتر اختیارات اجرایی کردن پروژه‌های مسکنی در کشور برعهده وزارت راه و شهرسازی است و شهرک‌های صنعتی تنها می‌توانند در حیطه اختیارات خود اقدام کنند، در نتیجه این سازمان بیشتر با پیگیری‌ها و درخواست‌های مکرر خود می‌تواند به اجرایی شدن چنین پروژهایی در قالب ساخت مسکن کمک کند.
در روزهای اخیر نیز با جلساتی که با مدیران راه و شهرسازی انجام گرفت، ضرورت اجرایی شدن این تفاهمنامه به مسئولان ذی‌ربط یادآوری شد تا با افزایش همکاری‌ها این پروژه هرچه سریع‌تر اجرایی شود.
تامین مالی نیاز به مشارکت دارد
رسولیان در رابطه با نحوه تامین هزینه‌های این طرح به صمت گفت: برای سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی مقدور نیست که بخواهد به‌تنهایی برای اجرایی شدن این پروژه هزینه کنند، از این‌رو از فعالان اقتصادی و انبوه‌سازانی که علاقه‌مند به ساخت مسکن در جوار شهرک‌های صنعتی هستند، دعوت به همکاری می‌شود تا برای اجرایی شدن پروژها با این سازمان‌ها مشارکت کنند.
بدون شک اجرای طرح مذکور در شهرهای جدید فرصتی مناسب برای توسعه این شهرها به‌شمار می‌رود.
برنامه ریزی دقیق برای تامین مسکن کم درآمد ها
حبیب‌الله طاهرخانی، مدیرعامل پیشین شرکت عمران شهرهای جدید در این رابطه به صمت گفت: در شرایط فعلی کشور که نرخ مسکن در کلانشهرها به‌شدت افزایش داشته، ضرورت دارد برای تامین مسکن اقشار کم‌درآمد به‌ویژه در شهرک‌های صنعتی و به‌دنبال آن قشر گسترده‌ای از کارگران و شاغلان در آن حوزه برنامه‌ریزی‌های دقیق و منسجمی انجام گیرد.
وی افزود: طبق گزارش‌های ارائه‌شده در حال حاضر ۱۱محور صنعتی در نقاط مختلفی از کشور وجود دارد که خوشبختانه در جوار برخی از آنها شهرهای جدیدی مانند سهند، بینالود، ایوانکی، پرند و ... در گذشته مکان‌یابی و احداث شده‌اند؛ پس هم‌اکنون ظرفیت لازم برای ساخت مسکن موردنیاز شاغلان شهرک‌های صنعتی برای آنها وجود دارد؛ اما شرکت عمران شهرهای جدید این آمادگی را نیز دارد که در محورهایی که مکان یا ظرفیت ساخت مسکن در نزدیکی آنها وجود ندارد را مبنای مطالعات خود برای احداث شهر یا شهرک‌های جدید قرار داده و در دستور کار خود بگذارد.
به‌گفته طاهرخانی، استقرار نیروی شاغل در شهرک‌های صنعتی در مناطق مذکور به‌طورقطع فواید بسیاری در کاهش ترافیک، هزینه‌های تردد، مصرف سوخت، آلودگی هوا و افزایش ایمنی به‌همراه دارد و کارآیی صنعت و اقتصاد را تحت‌تاثیر قرار خواهد داد.
ساخت شهرک های مسکونی نیاز به تعامل دارد
وی بااشاره به نمونه‌های موجود در کشور برای الگوبرداری بیان کرد: خوشبختانه شرکت عمران شهرهای جدید با اخذ دستورالعمل ترویج شهرک‌سازی این امکان را دارد که با صدور پروانه موردنیاز، مجوز ساخت شهرک‌های مسکونی را به خود شهرک‌های صنعتی واگذار کرده تا این واحدها به‌طور مستقل متناسب با الگوهای استاندارد شرکت عمران شهرهای جدید، شهرک‌های مسکونی را ساخته و ضمن توسعه برند خود، مدیریت آن را نیز برعهده بگیرند.
برای مثال، شهر جدید ایوانکی با برخورداری از اراضی دولتی و بدون معارض بسیار این شرایط را دارد تا با واگذاری اراضی به‌صورت نقد و اقساط، زمین موردنیاز برای ساخت شهرک‌های مسکونی را واگذار و با واحدهای صنعتی هماهنگی لازم را داشته باشد.
مدیرعامل پیشین شرکت عمران شهرهای جدید یادآور شد: از سویی دیگر، مدیران و مجموعه سطح بالای شهرک‌های صنعتی می‌توانند از مساکن احداث‌شده در شهرهای جدید به‌عنوان خانه دوم بهره برده و در آن سکونت داشته باشند، چرا که تلاش ما بر این است که از کیفیت بالا در ساخت و حضور اقشار گوناگون اجتماعی برای سکونت در شهرها و شهرک‌های جدید استفاده و از زدن برچسب و عناوین خاص تحت عنوان شهرهای کارگری و ... به این مناطق جلوگیری کنیم.
اهداف مهم برای تامین اسکان و اشتغال
وی با تاکید بر اینکه ذی‌نفعان اصلی سیاست ایجاد شهرهای جدید شاغلان شهرک‌های صنعتی در خارج از محدوده کلانشهرها هستند به صمت گفت: حوزه اسکان و اشتغال باید برای حفظ این سیاست با یکدیگر همکاری داشته باشند، بنابراین مبادله یک تفاهمنامه راهبردی بین 2 مجموعه با دستور کار مشخص برای ایجاد این پیوند بسیار ضروری خواهد بود.
طاهرخانی گفت: در حال حاضر ۸۳۴ شهرک صنعتی فعال در کشور وجود دارد. طبق آخرین آمار به‌دست‌آمده در شرایط فعلی نزدیک به ۴۸ هزار و ۸۵۰ واحد صنعتی فعال با برخورداری از حدود یک‌میلیون نیروی انسانی در کشور مشغول به کار هستند که باتوجه به این رقم بالا، تامین مسکن و آسایش آنها با هدف کاهش هزینه رفت‌وآمد و ترافیک برای ما امری مهم تلقی می‌شود.
به‌طورقطع این همکاری بین شهرهای جدید و شهرک‌های صنعتی فرصت مناسبی برای هر 2 بخش در جذب نیروی انسانی برای واحدهای صنعتی و ارتقای شهرهای جدید بوده است.
وی در پایان گفت: در حال حاضر ۱۱ محور با ۵۵ شهرک صنعتی در کشور وجود دارد که باتوجه به نیروهای شاغل در این واحدها، ۲۲۰ هزار واحد مسکونی برای سکونت آنها موردنیاز است، همچنین براساس آمار ارائه‌شده ۵۵ هزار و ۲۹۵ نیروی انسانی در محور صنعتی ایوانکی نیز شناسایی شده‌اند که تاکنون تعداد ۳ هزار و ۸۰۰ نفر آنها برای استقرار و سکونت در این مکان شده است.
سخن پایانی
در حال حاضر بخش اعظمی از هزینه‌های سبد معیشت کارگران را هزینه‌های مسکن و اجاره‌بها به خود اختصاص می‌دهد و مسکن از جمله دغدغه‌های اساسی آنها به‌شمار
می‌رود. یکی از مشکلات کارگران رفت‌وآمد از شهرک‌ها و نواحی صنعتی به محل سکونت است که برای کمک به حل این مشکل و خانه‌دار شدن آنها، طرح احداث مسکن کارگری از سال‌ها قبل در دستور کار قرارگرفته و تفاهمنامه‌ای نیز میان اتاق تعاون ایران و وزارت راه و شهرسازی برای احداث واحدهای مسکونی در جوار شهرک‌های صنعتی با مشارکت تعاونی‌های مسکن به امضا رسیده است.
یکی از مسائل رفاهی کارگران، موضوع تامین مسکن است و در ماده ۱۴۹ قانون کار به‌صراحت اعلام شده کارفرمایان مکلف هستند با تعاونی‌های مسکن و در صورت نبود این تعاونی‌ها به‌طورمستقیم با کارگران فاقد مسکن برای تامین خانه‌های شخصی مناسب همکاری لازم را داشته باشند، همچنین احداث خانه‌های سازمانی در جوار کارگاه یا محل مناسب دیگر از جمله مواردی است که کارفرمایان کارگاه‌های بزرگ به آن مکلف
شده‌اند. آمارها نشان می‌دهد که در شهرک‌های صنعتی دست‌کم بین ۸۰۰ هزارتا ۹۰۰ هزار نفر مشغول کار هستند و بر همین اساس بسیاری از کارشناسان و فعالان حوزه کار، ساخت مسکن کارگری در شهرک‌های صنعتی را اقدامی راهگشا در راستای رفع دغدغه کارگران و صاحبخانه شدن آنهامی‌دانند.
