عملکرد مشروط حمل‌ونقل برای اطفای حریق
یکی از مهم‌ترین مسائل در اطفا حریق جنگل‌ها به امکانات حمل‌ونقل و تجهیزات مورداستفاده برمی‌گردد. علاوه بر حمل‌ونقل زمینی، در زمان گسترش آتش‌سوزی در جنگل، هلی‌کوپتر و هواپیما برای اطفای حریق بسیار نقش جدی دارد. یک کارشناس مخاطرات محیطی در گفت‌وگو با معتقد است درحال‌حاضر در ایران حمل‌ونقل هوایی برای اطفا حریق جنگل وجود دارد اما مسئولان در ارائه آن کم‌لطفی می‌کنند.
هوشمندسازی اطفای حریق
هادی شفیعی، کارشناس روابط‌عمومی سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در گفت‌وگو با صمت بیان کرد: سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری طی سال‌های گذشته اقدامات قابل‌توجهی در راستای تامین تجهیزات اطفا حریق انجام داده است. این سازمان برای حفاظت از جنگل‌ها سعی کرده به سمت هوشمندسازی فناوری‌های خود حرکت کند. سازمان بیشتر از فناوری‌های روز که در دنیا به‌کار می‌رود مانند بیسیم دیجیتال در عملیات‌های اطفا حریق استفاده می‌کند.
وی اضافه کرد: درحال‌حاضر در بیشتر مناطق بحرانی جنگل‌ها، دوربین نصب شده و به این صورت جنگل‌ها به‌طور مداوم رصد می‌شوند. همچنین سامانه پایش ایجادشده که در سازمان، آتش‌سوزی‌ها را رصد می‌کند. ضمن اینکه بسیاری از مردمان محلی به‌عنوان دیدبان و همیار طبیعت در این زمینه، همکاری و فعالیت می‌کنند.
کارشناس روابط‌عمومی سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری در ادامه گفت: درحال‌حاضر از طریق سامانه ۱۵۰۴ و ۱۳۹ به‌طور شبانه‌روزی هرگونه اطلاعاتی به سازمان برسد، نیروها سریع در استان‌ها به آن نقطه‌ای که آتش‌سوزی اتفاق افتاده، گسیل می‌شوند.
انعقاد تفاهمنامه با وزارت دفاع
وی تصریح کرد: سال گذشته تعداد زیادی گزارش‌های مردمی برای اعلام آتش‌سوزی داشتیم و توانستیم خیلی سریع نیروهای خود را اعزام کنیم. ضمن اینکه سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری با وزارت دفاع قرارداد و تفاهمنامه همکاری دارد و اگر آتش‌سوزی در مناطق صعب‌العبور رخ دهد، از سوی وزارت دفاع برای اطفای آن هلی‌کوپتر فرستاده می‌شود.
شفیعی بیان کرد: معمولا آتش‌سوزی جنگل‌ها در ایران بر خلاف دیگر کشورها طول نمی‌کشد و در همان ساعات اولیه اطفا می‌شود، مگر مناطقی که صعب‌العبور باشد. به‌طور مثال، سال گذشته ۲، ۳ مورد از چنین آتشسوزیهایی اتفاق افتاد که مهار آنها چند روز طول کشید. این آتش‌سوزی‌ها در مناطق صعب‌العبور رخ داد و بردن تجهیزات به نقطه آتش‌سوزی بسیار سخت بود و در نهایت توسط هلی‌کوپتر اطفای حریق انجام شد.
وی با اشاره به اینکه حمل‌ونقل و تعبیه جاده‌های جنگلی تاثیر زیادی در زمان اطفای‌حریق دارد، گفت: جاده‌ها در سرعت رساندن کمک تاثیر بسیاری دارند و خوشبختانه توانسته‌ایم در مناطقی مانند شمال جاده‌های جنگلی تعبیه کنیم. اقداماتی مانند نصب دوربین و آتش‌بر برای اینکه آتش از یک ناحیه به ناحیه دیگری منتقل نشود نیز بسیار در امر اطفا تاثیرگذار است.
شفیعی بیان کرد: خودروهای سازمان به دستگاه آتش‌نشانی مجهز هستند و در جاده‌های مسطح جنگلی، خودروها گشت و مراقبت دارند. بیشترین مشکل ما در مناطق کوهستانی مانند منطقه خاییز در استان کهگیلویه و بویراحمد یا مناطقی از استان فارس است. البته همان‌طور که گفته شد برای حل این مشکلات هم با وزارت دفاع تفاهمنامه همکاری امضا شده است.
وی افزود: سال گذشته وزارت دفاع خدمات خوبی به ما ارائه کرد. در واقع هر زمان فرماندهان یگان حفاظت منابع طبیعی ندا دادند، وزارت دفاع هم هلی‌کوپتر فرستاد. درحال‌حاضر، جاهایی را به‌نام حوضچه‌های آب مثلا در زاگرس تعیین کرده‌ایم که هلی‌کوپتر می‌رود و از آنجا برای اطفای حریق آب ذخیره‌سازی می‌کند.
وی اظهارکرد: نمی‌خواهم بگویم همه چیز خوب است و مشکلی وجود ندارد اما سازمان منابع طبیعی به اقدامات حفاظتی شدت بخشیده است. سازمان توانسته در این شرایط سخت اقتصادی تجهیزاتی مانند موتورسیکلت، دمنده، لباس و کفش‌های ضدحریق تهیه و به تمامی استان‌ها ارسال کند.
وی در پایان از ۲۱ نفر از ماموران حفاظت از منابع طبیعی یاد کرد که جان خود را در راه اطفا حریق، مبارزه با قاچاق چوب و حفظ اراضی جنگلی نثار کرده‌اند.
اطفای حریق و کمبود تجهیزات
محمدرضا محبوب‌فر، عضو انجمن مخاطرات محیطی و توسعه پایدار ایران در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: در بحث حمل‌ونقل جاده‌ای برای اطفای حریق جنگل‌ها بعضا دسترسی وجود ندارد یا اگر هم دسترسی داریم، محدود است. در اطفا آتش‌سوزی جنگل‌ها موضوعی که بسیار مطرح است، وسایل اطفا حریق هوایی از جمله هواپیما و هلی‌کوپتر است.
وی اضافه کرد: درحال‌حاضر در کشور حمل‌ونقل هوایی برای اطفا حریق جنگل وجود دارد اما متاسفانه مسئولان در ارائه آن کم‌لطفی می‌کنند. وقتی در یکی از کشورهای همسایه آتش‌سوزی رخ می‌دهد، تمام نیروهای نظامی بسیج می‌شوند و امکانات حمل‌ونقل هوایی را برای خاموش کردن آتش مهیا کرده و می‌فرستند و اطفا حریق در کمترین زمان ممکن انجام می‌شود اما وقتی جنگل‌های کشور ما می‌سوزند با وجود اینکه سازمان حفاظت محیط زیست، سازمان منابع طبیعی و سازمان جنگل‌ها هم نامه‌نگاری‌های لازم را به نهادهای گوناگون انجام می‌دهند اما متاسفانه همین نهادهای نظامی که امکانات در اختیارشان است و باید آن را در اختیار این ۳ سازمان قرار دهند در برخی موارد کاری انجام نمی‌دهند یا آنقدر تعلل می‌شود که هزاران هکتار از جنگل‌ها می‌سوزد بعد به فکر می‌افتند یک هلی‌کوپتر و هواپیما در یکی از پایگاه‌های اطراف بلند شود و آتش را خاموش کند. محبوب‌فر گفت: سازمان حفاظت محیط زیست، سازمان منابع طبیعی و سازمان جنگل‌ها حتما باید امکاناتی در حمل‌ونقل هوایی و زمینی برای خاموش کردن آتش و حوادث زیست محیطی داشته باشند. البته درحال‌حاضر این سازمان‌ها از این توان برخوردار نیست و در
زمان بروز حادثه باید به نهادهای نظامی نامه‌نگاری کنند و در بروکراسی اداری و نظامی قرار بگیرند تا شاید امکانات لازم برای اطفا حریق و پیشگیری و مبارزه با آن حادثه محیط زیستی گسیل شود.
ایران در صدر جدول
وی تصریح کرد: درحال‌حاضر به جرأت می‌توانم بگویم ۸۰ درصد منابع آب سطحی کشور از تالاب‌ها گرفته تا رودخانه‌ها و دریاچه‌ها از بین رفته و به همین میزان هم جنگل‌های ما تخریب شده است. در واقع آب و خاک همزمان در کشور تخریب شده و بهانه و توجیه این تخریب هم ایجاد توسعه بوده است. عضو انجمن مخاطرات محیطی و توسعه پایدار ایران گفت: اگر به میانگین شاخص فرونشست و فرسایش خاک در ایران و کشورهای جهان مراجعه کنیم می‌بینیم که ایران هم از نظر فرونشست و هم از نظر فرسایش خاک، جزو نخستین‌های جهان است. در واقع ایران از نظر فرسایش خاک رتبه اول دنیا را دارد و از لحاظ فرونشست هم در صدر جدول جهانی قرار گرفته است. این مسئله از کجا ناشی شده است؟ از نابودی منابع طبیعی که آب و جنگل‌ها هستند. صحبت از فرسایش خاک صحبت از جنگل‌خواری‌ها و نابودی جنگل است. محبوب‌فر بیان کرد: اغلب آتش‌سوزی‌ها در جنگل‌های ایران به صورت مصنوعی و عامدانه اتفاق می‌افتد. به‌طور مثال در شمال و غرب کشور که جنگل‌های البرز و زاگرس وجود دارد، به اسم اینکه آبی وجود ندارد، بارندگی کاهش پیدا کرده یا جریان آب توسط سدسازی یا انتقال آب منحرف‌شده این جنگل‌ها را می‌سوزانند، تغییر
کاربری می‌دهند و به شهرک‌های مسکونی، ویلاها و کمپ‌های گردشگری تبدیل می‌کنند. آتشسوزیهایی که در جنگل‌ها رخ می‌دهد علاوه بر خود جنگل حتی متوجه اکوسیستم و محیط‌زیست رودخانه‌ها و دریاچه‌ها نیز می‌شود.
نقش پهپادها در اطفای حریق
شایان صارمی، کارشناس فنی اطفای حریق در گفت‌وگو با صمت با اشاره به اینکه اصلی‌ترین موضوع در اطفای حریق، تجهیزات است، گفت: اطفای حریق جنگل، یک کار بسیار تخصصی است که هم نیاز به تجهیزات خاص و هم نیروهای آموزش‌دیده دارد.
وی افزود: باتوجه به تغییرات اقلیمی که در کشور اتفاق افتاده و بسیاری از مناطق جنگلی رو به خشک شدن رفته‌اند، احتمال بروز آتش‌سوزی جنگل‌ها بیشتر شده است. اگر میزان آتش‌سوزی جنگل‌ها را در سال‌های اخیر نسبت به دهه‌های گذشته مقایسه کنید، تعداد آتش‌سوزی‌های جنگلی بسیار بیشتر شده است. این مسئله موجب می‌شود دید ویژه‌‌ای نسبت به این موضوع داشته باشیم. با وجود اینکه در زمینه اطفای حریق جنگل‌ها و تخصیص بودجه و تجهیزات به آن اقداماتی انجام‌شده اما این نگاه ویژه هنوز در کشور ما اتفاق نیفتاده است.
صارمی گفت: اگر به تجربیاتی که در سال‌های اخیر داشته‌ایم نگاه کنیم می‌بینیم که هنوز روش اطفای حریق کند پیش می‌رود که نشان می‌دهد به قدر کافی امکانات و تجهیزات و نیروی مخصوص در این زمینه نداریم.
امکان اطفا از همان آغاز
وی عنوان کرد: در زمینه اطفای حریق باید از تجهیزاتی که از همان ابتدا جلوی گسترش آتش‌سوزی را می‌گیرد بهره برد، چراکه استفاده از هلی‌کوپتر هزینه بالایی دارد. با این وجود در مرحله نهایی، اطفای حریق باید توسط هلی‌کوپتر و هواپیما انجام شود. حتما باید در این زمینه اقداماتی انجام شود و سازمان‌های متولی واجد هلی‌کوپترهای اطفایی ویژه و هواپیماهای کوچکی که قابلیت حمل مخازن بزرگ ماده اطفایی هستند، باشند.
این کارشناس فنی اطفای حریق گفت: استفاده از پهپادهای خاص اطفا حریق بیشتر در افزایش سرعت تشخیص استفاده می‌شود. به این صورت که پهپادها مجهز به دوربین‌های حرارتی می‌شوند و گشت‌زنی انجام می‌دهند. این پهپادها باید به‌طور گسترده در اختیار نهادهای مربوطه قرار بگیرد. همچنین پایگاه‌هایی که در هر قسمت قرار دارند باید به نیروها آموزش دهند تا بتوانند از این تجهیزات استفاده کنند.
وی تصریح کرد: پهپاد در قسمت‌های گوناگون پرواز می‌کند و با دوربین حرارتی تشخیص می‌دهد در کدام نقطه احتمالا آتش‌سوزی اتفاق می‌افتد یا مستعد شروع آتش‌سوزی است. این پهپادها باید حرارت بالایی را از آن قسمت حس کرده و هشدار دهند. این پهپادها تجهیزات بسیار مهم و کارآیی هستند و باید روی آنها بیشتر کار شود.
صارمی بیان کرد: خودروهای امدادی برای اطفا حریق ویژه جنگل و کوهستان هستند که آنها هم می‌توانند برای سرعت‌بخشی عملیات مفید باشند. این خودروها هم قابلیت این را دارند که در نقاط گوناگون حرکت کنند و هم نقاط مستعد آتش‌سوزی را تشخیص دهند، چراکه به هر حال دوربین حرارتی پهپاد ممکن است خطا داشته باشد. امتیاز خودرو در این است که می‌تواند نفر را به نزدیک منطقه اعزام کند و بررسی شود که دقیقا چه اتفاقی افتاده و چه شرایطی پیش آمده است. از سویی خودروها هم توانایی حمل نفر را دارند و هم تجهیزات سبک را.
وی اضافه کرد: بسیاری از آتش‌سوزی‌ها شاید در ساعات اولیه به‌راحتی با یک‌سری تجهیزات ساده اطفا شوند. تصور کنید یک درخت در جنگل آتش گرفته باشد. این یک درخت با ابزار اولیه یعنی همان یکی دو کپسول آتش‌نشانی و تبر و شن قابلیت اطفا دارد اما وقتی چند ساعت از آن موضوع بگذرد، آتش‌سوزی از جهات گسترده می‌شود و دیگر به‌سادگی نمی‌شود اطفا را انجام داد.
سخن پایانی
یکی از مهم‌ترین چالش‌ها در اطفای حریق بحث حمل‌ونقل و تجهیزات است که به عقیده برخی از کارشناسان این حوزه اغلب در اختیار نداشتن امکانات و تجهیزات کافی باعث ناتوانی در جلوگیری از گسترش آتش‌سوزی در جنگل‌ها می‌شود.
