آب‌بهای آبادی

باتوجه به اینکه نزدیک به دوسوم اراضی کشور خشک و کویری است، همواره دسترسی به آب کافی با دشواری‌هایی همراه بوده است. در کل، ایران جزو کشورهای خشک و نیمه‌خشکی است که زمان‌های خشکسالی در این کشور بیشتر از ترسالی‌ها بوده است و تنش‌های آبی در ایران تنها برای امروز و دیروز نیست و همواره در کشور با شدت و ضعف‌هایی خود را نشان داده است. حال برای کنترل این تنش‌ها، باید منابع آبی به‌طورهمه‌جانبه مدیریت شوند. پیشینیان در این کشور توانستند راهکارهای سازگارانه‌ای را برای برون‌رفت از بحران آب به‌کار بگیرند. نسل‌های پیشین هم با این چالش‌ها مواجه بودند، اما آنها رفتارهای سازگارانه‌تری با طبیعت داشتند. برای مثال، وجود قنات‌ها نشانگر دوراندیشی نسل‌هایی بود که در مناطق خشک کشور زندگی می‌کرده‌اند. به‌عبارت‌دیگر، قنات‌ها نمونه‌ای سازگارانه از انتقال آب هستند. در این روش، آب از مناطق پرآب دوردست به مناطق کم‌آب در کیلومترها دورتر انتقال داده می‌شود، به‌گونه‌ای که با طبیعت و زمین سازگار باشد.
متاسفانه هیچ‌گاه در کشور شاهد مدیریت اصولی آب نبودیم و هنوز هم نتوانستیم تصمیمات درستی را برای عبور از تنش‌های آبی بگیریم. عدم‌همبستگی در مدیریت آب موجب شده که بسیاری از منابع آبی هدر بروند. به‌اعتقاد من، آب یک موضوع ملی است که باید همه آحاد جامعه نسبت به آن حساسیت داشته باشند و همگی باید خود را در سرنوشت آب سهیم بدانیم. اما مهم‌تر از مردم، دولت است که باید هرچه زودتر تغییر جدی در نگرش مدیریت آب به‌کار بگیرد. من موافق انتقال آب از دریا به مناطق داخلی و استان‌های کم‌آب کشور هستم. ایران خشک است و نیاز آبی دارد، به‌همین‌دلیل انتقال آب از دریا می‌تواند به‌عنوان یک راهکار موثر در برون‌رفت از تنش آبی کشور به‌شمار بیاید.
امروز تهران خالی از منابع آب‌های زیرزمینی شده؛ نه‌تنها تهران، بلکه حتی استان‌های پرآب نظیر مازندران هم امروز در تنش آبی به‌سر می‌برند و فرونشست زمین، دامن دشت‌ها و مناطق مسکونی را گرفته
است.
بنابراین، انتقال اصولی آب از دریا می‌تواند به‌عنوان یک گزینه برای برون‌رفت از تنش آبی مهم باشد. تجربه‌های کشورهای حاشیه خلیج‌فارس که بسیار خشک و کم‌آب بودند، نشان داد که می‌توان از طریق انتقال آب تاحدی تنش‌های آبی را رفع کرد. آنها توانستند با فناوری‌های جدید، آب دریا را به مناطق داخلی کشورشان منتقل کنند و به‌میزانی از رفاه و توسعه‌یافتگی برسند. در واقع، انتقال آب، راهگشای برون‌رفت از تنش‌های آبی برای این کشورها بود. انتقال آب منجر به اشتغالزایی و تقویت اقتصاد در منطقه می‌شود، همچنین موجب رونق‌بخشی به کارخانه‌هایی است که وابسته به آب هستند. حتی با انتقال آب می‌توان به تقویت منابع آب زیرزمینی هم پرداخت، در نتیجه این راهکار می‌تواند تاثیرات مهمی در کشور بر جای بگذارد، چراکه باعث می‌شود آب‌های زیرزمینی احیا شوند و میزان فرونشست کاهش یابد. بی‌شک وضعیت استان‌های خشک کشور نظیر اصفهان، سیستان و بلوچستان و کرمان با انتقال آب بهتر خواهد شد. خوب می‌دانیم که خاک یکی از تصفیه‌کننده‌های آب است. وقتی آب از لایه‌های مختلف خاک عبور کند، تصفیه و بخش عمده‌ای از شوری آب گرفته می‌شود.
یکی از مضراتی که انتقال آب در محیط‌زیست دریایی به‌همراه دارد، پساب‌های حاصل از شیرین‌سازی است و تاکنون شاهد این آثار زیانبار هم در محیط‌زیست خلیج‌فارس بوده‌ایم، حال شاید این پرسش به‌وجود بیاید که آیا باوجود این معایب، باز هم باید انتقال آب را به‌عنوان یک روش کارآمد شناخت؟ باید گفت، آبادی بسیاری از کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، شاید به‌بهای آسیب رساندن به محیط‌زیست دریا تمام شود، اما در نهایت، امنیت آب خود را حفظ کرده‌اند. ضمن اینکه، با فناوری می‌توان میزان آلایندگی پساب‌ها را تا حد زیادی کاست و حتی از این پساب برای مصارف کارخانه‌ای استفاده کرد تا آثار زیست‌محیطی آن کمتر شود، بنابراین انتقال آب از دریا می‌تواند یکی از اقدامات راهگشا برای ایران در بحث برون‌رفت از تنش‌های آبی به‌شمار بیاید.
امروز ایران چاره‌ای جز انتقال آب از دریا ندارد و اگر می‌خواهیم بحران آب بیشتر و بیشتر دامن امنیت غذایی کشور را نگیرد، باید از دریا آب انتقال دهیم. در کل، وضعیت آبی ایران به‌قدری اسفبار است که راهی جز انتقال آب از دریا باقی نمانده است. گفتنی است، یکی از آثار انتقال آب در کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، کاشت محصولاتی بوده که تاکنون کشت نمی‌شده‌اند. در کل، روش انتقال آب یکی از روش‌های پذیرفته‌شده در اغلب کشورهای جهان است که حتی در امریکا هم، شاهد پروژه‌های موفقی در این زمینه بوده‌ایم. انتقال آب از دریای عمان که به آب‌های آزاد راه دارد، می‌تواند یکی از راهکارهای اثربخش باشد، همچنین می‌توان با کمک فناوری‌ها از آثار سوء زیست‌محیطی آن هم کاست.