تلف شدن پیروز، آن هم به ‌ صورت ناگهانی پرسش ‌ های زیادی را به وجود آورد؛ پیروزی که بقایش، امید را در دل ایرانیان زنده می ‌ کرد. یکی از پرسش ‌ ‎ ها این است که نارسایی حاد کلیوی پیروز چگونه و تحت ‌ تاثیر چه فرآیندی به یک ‌ باره بروز کرد و این حیوان تلف شد؟ در حالی که تصور می ‌ شد این مشکل از ابتدای تولد با پیروز همراه بوده است، اما اظهارنظر جنجالی پیام محبی، رئیس انجمن دامپزشکان درباره بیماری کلیوی پیروز حاشیه ‌ ساز شد. به ‌ گزارش تسنیم، محبی گفت: «متاسفانه توسط یکی از همکاران ما به ‌ صورت تلفنی یک داروی اشتباه برای پیروز تجویز و این دارو باعث از کار افتادن کلیه پیروز شد، در حالی که پیروز در زمان انتقال به تهران، کاملا سالم بود». بر این اساس، در روزهای اولی که پیروز به تهران منتقل شد، گفته می ‌ شد یک داروی آنتی ‌ بیوتیک به اشتباه برای پیروز تجویز شده که به ‌ احتمال ‌ زیاد، این دارو سبب نارسایی کلیه پیروز شده است. چند روز بعد از این تجویز غلط، زمانی که دکتر «پیتر کالدول» برای معاینه پیروز به تهران می ‌ آید، او نیز تجویز این آنتی ‌ بیوتیک را اشتباه اعلام و از تصمیم این دامپزشک انتقاد می ‌ کند. این در حالی است که برخی از دامپزشکان معتقدند مشکلی که برای پیروز ایجاد شده است، قدیمی نیست؛ یعنی از دوران نوزادی با او همراه نبوده، حتی ارتباطی هم با نخوردن شیر مادر ندارد.صمت در این گزارش، ضمن ارزیابی دلایل نارسایی حاد کلیوی پیروز، با کارشناسان به گفت ‌ وگو پرداخته است.

روایتی از یک زندگی

یازدهم اردیبهشت امسال بود که پیروز نماد امید ایران، از مادری با نام وطن و پدری که فیروز نامیده می ‌ شد، به دنیا آمد؛ یوز آسیایی که به روش سزارین صحرایی متولد شد، تلاش ‌ های زیادی برای بقایش انجام گرفت که متاسفانه عمرش به یک سال هم نرسید و نهم اسفند امسال، خبر تلف ‌ ‎ شدنش، بیشتر ایرانیان را آزرده ‌ خاطر کرد. پیروز شیر مادر ننوشیده بود و در شرایط خاصی نگهداری می ‌ شد، به ‌ همین ‌ دلیل، به ‌ گفته کارشناسان حیات وحش، کمی متفاوت ‌ تر از همنوعانش و به ‌ عبارتی ضعیف ‌ تر از آنها بود، اما مشکل چندانی حیات او را تهدید نمی ‌ کرد، تا اینکه نزدیک به ۱۰ روز پیش، خبری مبنی بر ابتلای پیروز به نارسایی حاد کلیوی در رسانه ‌ ها منتشر شد؛ اختلالی که بیشتر دامپزشکان آن را برخلاف برخی رسانه ‌ ها که تلف شدن پیروز را به نخوردن شیر مادرش ربط داده بودند، به دوران نوزادی و شیر نخورده مادرش مربوط ندانستند، چرا که در اصل، نارسایی حاد کلیه، ناشی از مصرف مواد مسموم شیمیایی و یا داروهایی است که به ‌ طورناگهانی چنین عارضه ‌ ای را در جسم گربه ‌ سانان به ‌ وجود می ‌ آورند. تاکنون حرف و حدیث ‌ های زیادی هم مبنی بر دلیل تلف شدن این گربه ‌ سان محبوب ایرانی گفته و شنیده شده است. از طرفی، ارائه ندادن دلایل شفاف از سوی سازمان محیط ‌ زیست، خود راه را برای گمان ‌ هایی مبنی بر دادن غذای مسموم باز می ‌ گذارد؛ گمان ‌ هایی که شاید روزی بتوان از آن به ‌ عنوان حقایق علت تلف شدن پیروز یاد کرد.

مادری به نام ایران

کمی به عقب ‌ تر برگردیم، مادر پیروز به نام «ایران» ماده ‌ یوز ۸ ماهه در سال ۱۳۹۶ از دست قاچاقچیان نجات یافت و از خروجش جلوگیری شد؛ از آنجایی ‌ که حفظ این گونه اهمیت زیادی داشت، سازمان محیط ‌ زیست در پروژه ‌ ای تلاش کرد، از این یوز برای زادآوری و ادامه نسل یوزآسیایی استفاده کند. برای این هدف، فیروز که یک قلاده یوز نر بود با روش ‌ های علمی از طبیعت زنده ‌ گیری شد و در نهایت، اواخر بهمن سال گذشته، خبر بارداری ایران منتشر شد. دهم اردیبهشت امسال، به روش سزارین صحرایی ۳ توله ‌ یوز به دنیا آمدند که ۲ توله در فاصله زمانی کوتاه تنها پس از چند روز از تولد، به ‌ دلیل انسداد ریه و مشکلات ژنتیکی و استفاده از شیر نامرغوب تلف شدند و پیروز با تیمارداری علیرضا شهرداری و علی عمارلویی،۲ تن از امدادگران حیات وحش و با کمک پیتر کالدول، دامپزشک افریقایی زنده ماند. برخلاف انتقاداتی که به دست ‌ آموز بار آمدن پیروز شد، کارشناسان معتقدند، پیروز به این نحوه بزرگ شدن نیاز داشت. تا اینکه پنجم اسفند، پیروز را به بیمارستان دامپزشکی مرکزی تهران منتقل کردند و اطلاع دادند که از نارسایی حاد کلیه رنج می ‌ برد تا اینکه ۴ روز بعد اخباری مبنی بر تلف شدنش در بیشتر رسانه ‌ ها منتشر و شانس بقای این گونه در طبیعت از قبل هم کمتر شد. هرچند گفته شده است که پیروز آخرین یوز ایرانی نیست و قلاده ‌ های دیگری هم در طبیعت وجود دارند و هنوز آذر، توران و ایرانی را که معلوم نیست باردار باشد یا نه؛ در طبیعت داریم.

علمی به نام حفاظت از گونه ‌ های در حال انقراض

به ‌ گفته کارشناسان، در حال ‌ حاضر پارک پردیسان، استانداردترین فضایی است که با برخورداری از حداقل امکانات، سازمان محیط ‌ زیست برای نگهداری از یوزپلنگ در اختیار دارد، هرچند در گذشته شرایط بهتری داشته است. ایمان معماریان، دامپزشک در گفت ‌ وگو با صمت می ‌ گوید؛ تنها مکان یا زیستگاه مناسب نیست که نگهداری از یک گونه در حال انقراض را ممکن می ‌ کند. نگهداری از گونه ‌ های حیات وحش یک علم است که متاسفانه در کشور ما از دانش کافی برای این موضوع برخوردار نیستیم. در واقع، شکاف موجود، استفاده نکردن یا بهره نگرفتن از دانش روز دنیا به ‌ منظور ایجاد شرایط اصولی است.

وی درباره تلف شدن پیروز می ‌ گوید؛ نمی ‌ توان به ‌ طوردقیق گفت که برای پیروز چه اتفاقی افتاده است، چرا که هنوز اطلاعات منتشرشده، آنقدر زیاد نیست که بتوان نظر دقیقی داد، اما آنچه از وضعیت پیروز در بیمارستان و دلیل مرگش گزارش شده، حکایت از آن دارد که این توله ‌ یوز دچار نارسایی حاد کلیه بوده است.به ‌ گفته این دامپزشک، نارسایی حاد کلیوی در اثر مواجهه با داروها و مواد شیمیایی و عفونت ‌ زا یا هر عامل تحریک ‌ کننده دیگری رخ می ‌ دهد که ممکن است در بازه زمانی کوتاه در کلیه، نارسایی ایجاد کند. در اصل، پیروز به ‌ دلیل احتباس ادرار، مدتی نتوانسته آن را از بدنش خارج کند و در نهایت، ادرارش به کلیه برگشته و همین امر زمینه بروز نارسایی کلیه را به ‌ وجود آورده است. ناگفته نماند که نارسایی کلیه در گربه ‌ سانان یک بیماری شایع است و گزارش ‌ های بسیار زیادی از یوزپلنگ ‌ های مختلف، در سراسر دنیا مشاهده شده که به این بیماری مبتلا شده ‌ اند و این یک بیماری نادر نیست که فقط پیروز به آن مبتلا شده باشد.به گفته این دامپزشک، در کل، نمی ‌ توانیم دنبال مقصر بگردیم. ممکن است پیروز اتفاقی به این بیماری مبتلا شده باشد. آنچه اهمیت دارد، این است که زمان زیادی برای رسیدگی و عبور از بحران بیماری وجود نداشته، چرا که این نارسایی به ‌ طورناگهانی رخ داده است. شاید اگر زمان بیشتری در دسترس بود، تا حدی می ‌ توانستیم به بهبود وضعیت جسمی پیروز امیدوار باشیم، چرا که در مقایسه با نارسایی مزمن کلیه که شرایط برگشت ‌ ناپذیری را برای بدن به ‌ وجود می ‌ آورد، راهکارهای بیشتری برای درمان نارسایی کلیوی حاد وجود دارد. در کل، نارسایی ‌ های حاد کلیوی نسبت به شرایط مزمن خود، پاسخ بهتری به درمان می ‌ دهند.

وی می ‌ گوید، ممکن است این نارسایی در گریدهای بالایی برای پیروز اتفاق افتاده باشد که بدنش نتوانسته به راهکارهای درمانی پاسخ بدهد، اما اینکه نارسایی حاد کلیوی پیروز، چقدر پیشرفته داشته و اصلا چرا رخ داده، موضوعی است که برای ما هم سوال ایجاد کرده است.

معماریان می ‌ گوید؛ نکته مهم این است که مشکلی که برای پیروز ایجاد شده است، قدیمی نیست؛ یعنی از دوران نوزادی با او همراه نبوده، حتی ارتباطی هم با نخوردن شیر مادر ندارد. درست است که نگهداری پیروز در دوران نوزادی چندان مناسب نبوده و در اصل، ۲ برادر او به ‌ دلیل نگهداری نامناسب تلف شده ‌ اند و خودش هم در آستانه مرگ بوده، اما مشکل، نارسایی کلیوی حاد است و نمی ‌ تواند به دوران بچگی و ۱۰ ماه پیش ارتباط داشته باشد.

از تجربه ‌ های موفق استفاده کنید

وی در انتها با یادآوری این نکته که متاسفانه دانش کافی از نگهداری حیوانات در معرض انقراض نداریم و باید این دانش را از کشورهایی که تجربه موفقی در این زمینه دارند، کسب کنیم، می ‌ گوید؛ در دنیا این نخستین ‌ باری نیست که گونه ‌ هایی از یوزپلنگ نگهداری و تکثیر می ‌ شود. گفتنی است، بزرگ ‌ ترین آن در واشنگتن است که یوزها کیلومترها از زیستگاه طبیعی خود دور هستند و در شرایط استاندارد به ‌ سر می ‌ برند. حال نه ‌ فقط درباره یوزپلنگ، بلکه درباره دیگر حیوانات هم، باید نحوه استاندارد نگهداری از آنها را یاد بگیریم، به ‌ گونه ‌ ای که سازمان محیط ‌ زیست هم باید این دانش را در فرآیند نظارت خود بگنجاند.

شاید اگر در ایران به دنیا نیامده بود...

در ادامه، سراغ یکی دیگر از کارشناسان حیات وحش رفتیم. نیما پویان، دامپزشک معتقد است، اینکه پیروز مشکلی از قبل داشته است یا نه، موضوعی است که از سوی تیم درمان و رسانه ‌ ها شفاف ‌ سازی نشده و همین امر شرایط را برای پی ‌ بردن به دلیل اصلی تلف شدن این حیوان دشوار می ‌ کند، اما اگر پیروز به نارسایی حاد کلیه مبتلا بوده باشد، باید گفت، نشانه ‌ های این بیماری از قبل در بدن پیروز مشاهده نشده بود؛ بنابراین به ‌ احتمال ‌ زیاد در اثر استفاده دارو یا هر ماده ‌ ای که مسموم بوده، به آن مبتلا شده است.

وی می ‌ گوید، ابتدا باید به این موضوع اشاره کنیم که یوزهایی که در سراسر جهان نگهداری می ‌ شوند، معمولا افریقایی هستند و نه آسیایی و اینکه، شرایط زیستی آنها از ابتدا بهتر بوده است. برای مثال، معمولا یوزهایی که در جهان نگهداری می ‌ شوند، با روش استاندارد سزارین به دنیا می ‌ آیند و کمبودهای ایران در زمینه زیستگاه مناسب را ندارند. به ‌ همین دلیل، شانس زنده ماندن آنها بیشتر است.

به ‌ گفته وی، پیروز توله ‌ یوزی بود که تحت شرایط خاصی به ‌ دنیا آمد و برای زنده ماندنش تیم نگهداری جنگیدند و زحمات زیادی کشیده شد، چرا که برای نخستین ‌ بار بود که یک یوز آسیایی با روش دستی نگهداری می ‌ شد. از طرفی هم، شیر مادر را نخورده و به ‌ طورقطع این شرایط تاثیر محسوسی بر حساسیت و ضعف بدنی او گذاشته بود، اما هنوز دلیل ابتلای او به نارسایی حاد کلیه معلوم نیست. از سوی دیگر، شایعات هم دلیل بر واقعیت نیست.

پویان بااشاره به اینکه قضاوت درباره علت تلف شدن پیروز زودهنگام به ‌ نظر می ‌ رسد، می ‌ گوید، متاسفانه در این موارد شایعات زیادی ساخته می ‌ شود. به ‌ نظر من، بهترین کار این است که صبر کنیم افرادی که مسئولیت دارند، اعلام کنند که مشکل از کجا ناشی ‌ شده است تا در نهایت، به شفاف ‌ سازی موضوع بینجامد. به ‌ طورقطع، تیم نگهداری تمام تلاش خود را کرده است، اما نمی ‌ توان در شرایط فعلی قضاوت دقیقی نسبت به تلف شدن پیروز داشت و باید اجازه دهیم با گذشت زمان حقیقت آشکار شود.

سخن پایانی

به ‌ گفته بیشتر کارشناسان حیات وحش، تلف شدن پیروز اتفاق تلخ و حتی دردناکی بود؛ موضوعی که باعث شد بیشتر مردم در فضای مجازی نسبت به آن واکنش نشان دهند و از بیماری ‌ اش ابراز نگرانی کنند، اما شاید تنها جنبه مثبت این اتفاق یا بهتر بگوییم این فرآیند از تولد تا نحوه نگهداری و ... این بود که عموم مردم نسبت به گونه ‌ های در حال انقراض و از اساس، مفهوم انقراض آشنایی بیشتری پیدا کردند. آنها یوزپلنگ آسیایی را شناختند و فهمیدند که حیات وحش بیش از اینها به توجه انسانی نیاز دارد و دریافتند که تاکنون حفاظت استانداردی در زیستگاه طبیعی از این گونه ‌ ها صورت نگرفته است و به ‌ عبارتی، نسبت به بقای حیوانات حساس ‌ تر شده ‌ اند. خوشبختانه، لزوم حفاظت از حیوانات برای عموم مردم قابل ‌ درک است، به ‌ گونه ‌ ای که آنها می ‌ دانند اگر حیوانی در طبیعت، در معرض انقراض به دلایل انسانی قرار بگیرد، باید مطالبه ‌ گر باشند و به ‌ نوبه خود، واکنش نشان دهند، هرچند این واکنش ‌ ها جنبه شوآف داشته باشد.