دانش‌بنیان‌ها به دنبال ثبات می‌گردند
مشکلات عدیده اقتصادی، امروز باوجود رشد روزافزون نرخ طلا و دلار، بر کسی پوشیده نیست و متاسفانه روزبه‌روز مردم شاهد وخیم‌تر شدن اوضاع اقتصادی کشور هستند؛ تورم ترمزبریده کم بود که فیلترینگ هم شرایط را بدتر کرد و موجب تعطیلی بسیاری از کسبوکارهای اینترنتی شد.
مشکلات عدیده اقتصادی، امروز باوجود رشد روزافزون نرخ طلا و دلار، بر کسی پوشیده نیست و متاسفانه روزبه روز مردم شاهد وخیم تر شدن اوضاع اقتصادی کشور هستند؛ تورم ترمزبریده کم بود که فیلترینگ هم شرایط را بدتر کرد و موجب تعطیلی بسیاری از کسب وکارهای اینترنتی شد. در این میان، کم نبودند دانش بنیان هایی که آسیب های جدی مالی دیدند و تا ورطه نابودی کشیده شدند، چرا که هزینه هایی چون حقوق نیروی انسانی، خواب سرمایه یا کالا، حق بیمه و مالیات، اجاره دستگاه یا ملک باید به صورت ثابت توسط صاحبان کسب وکار پرداخت شوند؛ اما با اخلالی که فیلترینگ در فضای کسب وکار کشور به وجود آورد، بسیاری از صاحبان این کسب وکارها، امکان و توان حداقل فعالیت را نیز ندارند و پای درددل شان که بنشینید، از تعطیلی کار و حرف صحبت می کنند.
صمت در این گزارش به ارزیابی نقش وام های بانکی در توسعه اکوسیستم دانش بنیان ها پرداخته است.
رشته هایی که یک شبه پنبه شد
براساس آمار نت بلاکس سازمان مردم نهاد که رصدکننده امنیت سایبری در کشورها است؛ فیلترینگ منجر به آسیب ۵ . ۱ میلیون دلاری در هر ساعت به کسبوکارهای مجازی ایران شد؛ آسیبی که شاید تاریخ بعدها از آن به عنوان یک ورشکستگی فراگیر یاد کند. قطعی اینترنت آثار گسترده ای بر کسب وکارهای اینترنتی و سایت های مختلف دارد و گاهی این آثار مخرب تا مدت ها باقی می ماند. افزایش ریسک برای سرمایه گذاران و توسعه دهندگان یا کاهش رتبه سایت ها در نتایج موتورهای جست وجوگر از جمله این اثرات است.
صاحبان مشاغل اینترنتی که مدت ها سعی در به دست آوردن رتبه در نتایج موتورهای جست وجوگر و جذب مشتریان برای افزایش نرخ تبدیل و بهره وری بیشتر داشته اند، با قطع اینترنت ممکن است تمام مشتریان و کاربران خود را از دست بدهند و این به معنای افول دسته جمعی کسب وکارهایی است که تنها گناه شان مدرن بودن و فعالیت بر بستر اینترنت است. براساس گزارش های رسمی سازمان تجارت دیجیتال ایران، تنها فیلترینگ اینستاگرام باعث لطمه سنگین به زندگی بین ۳ تا ۹ میلیون ایرانی شده و بر همین مبنا کارشناسان بسیاری معتقدند که باتوجه به ضرر و زیان هنگفت وارده به اقتصاد دیجیتال کشور و در راستای رعایت حال کسب وکارهای اینترنتی و متقاضیان آنها، دولت باید راه حل هایی غیر از قطع یا مختل کردن اینترنت را برای پیشگیری التهابات اجتماعی در دستور کار خود قرار دهد.
سرانجام بعد از 2 ماه آسیب شدید مالی به کسب وکارها، دولت تصمیم گرفته وامی تا سقف 10 میلیارد تومان به برخی شرکت های دانش بنیان و خلاق پرداخت کند که فیلترینگ منجر به خسارت جدی به آنها شده است.
جزئیات پرداخت وام به دانش بنیان ها
چندی پیش، روح الله دهقانی فیروزآبادی، معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری اعلام کرد: تسهیلاتی تا سقف ۱۰ میلیارد تومان برای حمایت از کسب وکارهای دانش بنیان که در اثر فیلترینگ آسیب شدید مالی دیده اند، در نظر گرفته شده است. به گفته دهقانی فیروزآبادی، صندوق نوآوری و شکوفایی، این وام را در راستای آسیب های فیلترینگ و محدودیت های اینترنت به شرکت های دانش بنیان اعطا خواهد کرد. مهرداد خلیلی، در گفت وگو با صمت درباره این تسهیلات گفت: شرکت های دانش بنیان کسب وکار اینترنتی و پلتفرمی نظیر آموزش های مجازی و خریدوفروش های آنلاین، به طورطبیعی در یکی، دو ماه اخیر دچار آسیب شده اند، نظیر آموزش های مجازی بازی های آنلاین و ... . حال صندوق نوآوری و شکوفایی براساس رسالتی که دارد، برای این شرکت های دانش بنیان و خلاق، تسهیلاتی در نظر گرفته که با دستورالعمل خاصی، این تسهیلات حمایتی را با نرخ های مناسبی در اختیار شرکت ها قرار می دهد. مدیر تسهیلات و خدمات اهرمی صندوق نوآوری و شکوفایی، بااشاره به معیارهای مهم در ارزیابی برای تخصیص این تسهیلات به شرکت های دانش بنیان گفت: شرکتی می تواند درخواست دریافت وام بدهد که پس از ارزیابی اثبات شود مهر امسال نسبت به مرداد، تعداد کاربران آن کم شده است. در واقع معیار بررسی آسیب دانش بنیان ها که کسب وکار اینترنتی و پلتفرم داشتند، این است که اگر تعداد کاربر آنها در مهر نسبت به مرداد، ۲۰ درصد کاهش داشته باشد، می توانند از این تسهیلات بهره ببرند، همچنین افت حجم ترافیک، معیار آسیب دیدگی برای دریافت این تسهیلات خواهد بود. خلیلی خاطرنشان کرد: آسیب های وارده به شرکت های خلاق با هماهنگی دبیرخانه این شرکت ها در معاونت علمی موردبررسی قرار می گیرد تا بر این اساس، موردحمایت قرار بگیرند.
تا حد ممکن ارائه وثیقه حذف می شود
مدیر تسهیلات و خدمات اهرمی صندوق نوآوری و شکوفایی گفت: حداکثر تسهیلات برای شرکت های دانش بنیان تا سقف ۱۰ میلیارد تومان و برای شرکت های خلاق ۳۰۰ میلیون تومان است. مبلغ تسهیلات هر شرکت، معادل ۶ برابر مجموع هزینه های حقوق و دستمزد شرکت براساس لیست بیمه مهر ۱۴۰۱ در نظر گرفته شده است. برای شرکت های دانش بنیان، این تسهیلات تا سقف یک میلیارد تومان به طورمستقیم توسط صندوق نوآوری و شکوفایی به شرکت ها اعطا خواهد شد. شرکت هایی هم که میزان تسهیلات آنها بیش از یک میلیارد تومان باشد، برای دریافت تسهیلات از محل منابع اهرمی صندوق نوآوری و شکوفایی به شبکه بانکی معرفی خواهند شد.
به گفته وی، تامین مالی شرکت های دانش بنیان توسط بانک ها و شرکت های خلاق از طریق صندوق های پژوهش و فناوری انجام می گیرد. گفتنی است، سود تسهیلات برای شرکت های دانش بنیان، ۱۲ درصد و برای شرکت های خلاق، ۹ درصد با بازپرداخت یک ساله است. در تلاش هستیم که وثایق یا پول های بلوکه شده در بانک تا حد ممکن حذف و وثیقه های دیگری نظیر سفته یا چک های بانکی جایگزین شوند. در کل، میزان وثیقه با رقم وام متغیر خواهد بود.
خلیلی گفت: همچنین در نظر داریم، پرداخت ها یک مرحله ای و از 2 طریق انجام گیرد. شرکت های دانش بنیان از طریق صندوق نوآوری و شکوفایی و شرکت های خلاق از طریق صندوق های پژوهش و فناوری؛ این تسهیلات را دریافت خواهند کرد.
مدیر تسهیلات و خدمات اهرمی صندوق نوآوری و شکوفایی گفت: موارد بانکی تنفس و بازپرداخت ۱۲ ماهه برای شرکت های دانش بنیان در نظر گرفته شده و شرکت های خلاق هم ۳ ماه تنفس دارند. درخواست به صورت غیرحضوری از طریق سامانه های درج شده در سایت صندوق نوآوری شکوفایی انجام خواهد شد و در تلاش هستیم تا 2 هفته آینده، روند آن برای هر شرکت دانش بنیان انجام شود.
شفاف سازی روند دریافت تسهیلات
در ادامه به بررسی اصول کلی روش دریافت وام و تسهیلات شرکت های دانش بنیان پرداختیم. سیاوش ملکی فر، معاون توسعه صندوق نوآوری و شکوفایی در ادامه بااشاره به روند دریافت تسهیلات شرکت های دانش بنیان از طریق صندوق نوآوری و شکوفایی گفت: صندوق نوآوری و شکوفایی هم مانند نهادهای مشابه خود در سراسر دنیا کمابیش از تمام ابزارهای تامین مالی استفاده می کند و تنها به ارائه وام بسنده نمی کند و رویکردهای متفاوتی برای ارائه تسهیلات و خدمات دارد، بنابراین هر شرکت دانش بنیان به فراخور نیازمندی که دارد، می تواند از این تسهیلات و خدمات بهره مند شود. این ابزارها متشکل از 4 خانواده اصلی است؛ یک خانواده مربوط به ابزار وام و تسهیلات است. به این معنا که صندوق مانند بانک ها به شرکت های دانش بنیان وام می دهد و طبق برنامه زمان بندی تعیین شده و موردتوافق، اصل و فرع پول از سوی شرکتی که وام گرفته است، باید به صندوق برگردانده شود. ملکی فر افزود: حال اگر آن شرکت دانش بنیان توانست از سودهای کلان بهره مند شود، اگر ضرر هم کند، طبق توافق، باید اصل و فرع پول برگردانده شود. در این شرایط، شرکت دانش بنیان وام گیرنده و صندوق وام دهنده است و صندوق در سود و زیان شرکت سهیم نیست، بنابراین در خانواده تسهیلات، ریسک کار بر گردن وام گیرنده یا همان شرکت های دانش بنیان است. به گفته این مقام مسئول، در ذیل خانواده تسهیلات و وام، صندوق نوآوری و شکوفایی به ۱۲ روش به شرکت های دانش بنیان وام می دهد. برای مثال، وام تحقیق و توسعه، به شرکت هایی که برای فعالیت های تحقیقات و توسعه ای خود نیازمند وام هستند، داده می شود. ملکی فر گفت: وام قرض الحسنه از دیگر انواع وام ها در این صندوق است، همچنین شرکت هایی که می خواهند خط تولید خود را دایر کنند یا گسترش بدهند، وام تولید صنعتی به آنها تعلق می گیرد و به شرکت هایی که نقدینگی کافی ندارند، وام سرمایه در گردش داده می شود. همچنین به شرکت های دانش بنیان وام خرید می دهیم تا محصول شرکت دانش بنیان در بازار به فروش برسد. وام خرید محل کار از دیگر وام ها است که فرد می تواند محل موردنظر خود را رهن کند یا بخرد. معاون توسعه صندوق نوآوری و شکوفایی در ادامه افزود: وام دیگری هم به نام وام اشتغالزایی وجود دارد که فرد وام گیرنده باید وثیقه بگذارد. در حقیقت، صندوق باید اطمینان خاطر از بازگشت پول داده شده را از سوی شرکت وام گیرنده کسب کند و مطمئن باشد که در نهایت می تواند اصل و فرع پول را برگرداند، به همین دلیل وثایق گوناگون از چک و سفته تا سند ملک یا سهام حتی ضمانتنامه تعهد پرداخت بانکی را هم دریافت می کند. به گفته وی، در کل باید به این موضوع اشاره کرد که از آنجایی که اعتبار شرکت دانش بنیان نوپا برای صندوق به اثبات نرسیده است، وام بدون وثیقه داده نمی شود، اما وثایق متنوعی را برای هر وام دریافت می کند. ملکی فر در ادامه درباره یکی دیگر از انواع تسهلات قابل ارائه به دانش بنیان ها گفت: از دیگر خدمات در خانواده تسهیلات مورد نظر برای فعالان این حوزه، ارائه ضمانتنامه های بانکی برای همه شرکت های دانش بنیان است، در واقع صندوق در این خدمت، ضمانتنامه های بانکی موردنیاز شرکت های دانش بنیان را از طریق سیستم بانکی در اختیار آنها می گذارد. برای مثال، اگر یک شرکت دانش بنیان با یک شرکت بسیار بزرگ قرارداد همکاری امضا کند، به طورقطع از سوی طرف قرارداد خود، نیازمند یک تا ۲ ضمانتنامه است. وی افزود: به طورمعمول این ضمانتنامه ها از طریق بانک صادر می شود، حال زمانی که شرکت دانش بنیان برای دریافت این ضمانتنامه به بانک مراجعه می کند، طبق رقم ضمانتنامه، ۱۰ درصد آن باید در بانک بلوکه شود. در این شرایط، شرکت دانش بنیان باید این پول را از سرمایه در گردش خود بیرون بکشد و در بانک بلوکه کند و بدون استفاده به بانک تحویل دهد. معاون توسعه صندوق نوآوری و شکوفایی افزود: صندوق نوآوری و شکوفایی در خدمتی دیگر به هر شرکت دانش بنیانی که نیازمند ضمانتنامه بانکی است، نیمی از کل پول بلوکه شده را پرداخت می کند و شرکت می تواند نیمی از پول را به چرخه تولید خود برگرداند. به گفته ملکی فر، شرکت ها برای دریافت این خدمت، نیازمند هیچ سفته، امضا و وثیقه ای نیستند. در این تسهیلات، علاوه بر اینکه ۵۰ درصد سپرده از سوی صندوق گذاشته، 30 درصد هم در نرخ کارمزد تخفیف داده می شود.
سخن پایانی
باتوجه به مقایسه ای اجمالی میان آنچه در صندوق های مالی و اعتباری ایران و کشورهای پیشرو رخ می دهد، بیشتر این صندوق ها در کشورهای توسعه یافته به شرکت های دانش بنیان در راستای فروش محصولات کمک می کنند و به نوعی ماهیگیری را یاد آنها می دهند؛ حال از حق که نگذریم، در ۵ الی ۶ سال گذشته حمایت های بجایی از دانش بنیان ها در کشور از سوی نهادهای دولتی و صندوق های مالی و اعتباری و بانک ها شده که قابل تقدیر است، اما بسیاری از صاحبان این شرکت ها، خواهان امنیت در کسب وکارشان هستند و این تسهیلات را به چشم مسکن های دوره ای می بینند. بیشتر صاحبان شرکت های دانش بنیان معتقدند آنچه موجب حمایت و کمک به یک شرکت دانش بنیان در گام نخست می شود، ایجاد زیرساخت های مناسب در فروش محصولات در بازار هدف است؛ زیرساخت هایی که ثبات را در کسب وکارها به ارمغان بیاورند. وام ها و تسهیلات به تنهایی نمی توانند کارگشای مشکلات آنها در مسیر تولید و کسب درآمد باشند.
