فرصت‌سوزی در مناطق ویژه اقتصادی
منطقه ویژه اقتصادی پارسیان باتوجه به موقعیت جغرافیایی خود، می‌تواند یکی از ظرفیت‌هایی باشد که سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی را به سوی خود بکشاند و سرعت توسعه را چندین برابر کند، اما چه دلایلی باعث این فرصت‌سوزی شده که امروز نه‌تنها سرمایه‌گذاران خارجی بلکه سرمایه‌گذاران داخلی هم برای ورود به این منطقه با موانعی مواجهند.
منطقه ویژه اقتصادی پارسیان باتوجه به موقعیت جغرافیایی خود، می تواند یکی از ظرفیت هایی باشد که سرمایه گذاران داخلی و خارجی را به سوی خود بکشاند و سرعت توسعه را چندین برابر کند، اما چه دلایلی باعث این فرصت سوزی شده که امروز نه تنها سرمایه گذاران خارجی بلکه سرمایه گذاران داخلی هم برای ورود به این منطقه با موانعی مواجهند.
در همین حال، صنایع انرژی بر به آن گروه از صنایع اطلاق می شود که سهم انرژی مصرفی آنها در هزینه های تمام شده محصول نهایی، نسبت به دیگر عوامل تولید از قبیل مواد اولیه، نیروی کار و... ، در مقایسه با صنایع دیگر بالا است و نقش تعیین کننده ای در نرخ نهایی محصول آنها دارد. صنایع انرژی بر عموما صنایع سرمایه ای و واسطه ای هستند و به عنوان صنایع بالادستی می توانند زنجیره ای از صنایع پایین دستی را در کشور ایران و منطقه خاورمیانه گسترش دهند. صمت در این گزارش به موضوع فرصت سوزی در مناطق ویژه اقتصادی پرداخته است.
گلوگاهی به نام سرمایه گذاری و نقدینگی
سرمایه گذاری و ورود نقدینگی یکی از گلوگاه های بخش معدن است که می تواند سرعت توسعه در این حوزه را کاهش دهد. این در حالی است که بخش معدن و صنایع معدنی دارای ظرفیت های فراوانی است که می تواند مسیر را برای ورود سرمایه گذار فراهم کند، اما با این حال، امروز بسیاری از فعالان بخش معدن با کمبود نقدینگی مواجهند و این مشکل توانسته بسیاری از معادن و واحدهای صنایع معدنی را تعطیل یا با کاهش ظرفیت تولید، همراه کند.
به گزارش صمت، این در حالی است که سال های گذشته شرایط بازارهای جهانی به صورتی بوده که بسیاری از بخش های دیگر راهی بخش معدن شدند و از محل صادرات، ارزآوری خوبی نصیب کشور شد. در دوران پسابرجامی بسیاری از مجموعه های خارجی برای حضور در بخش معدن و سرمایه گذاری در صنایع معدنی اعلام آمادگی کرده و رفت وآمدهای بسیاری در این زمینه شکل گرفته اند.
در واقع، بخش معدن در آن سال ها، هم در حوزه قیمت های جهانی و هم استقبال سرمایه گذاران، دوران طلایی را سپری کرد که رفته رفته با وضع دوباره تحریم ها و تشدید آنها، در کنار سیاست گذاری های غیرکارشناسی توانست، تامین نقدینگی را به یکی از مشکلات اصلی این بخش تبدیل کند. البته فراموش نکنیم در این میان شاید سهم تصمیمات غیرکارشناسی برای بخش معدن و صنایع معدنی توانست بسیاری از فعالان بخش معدن را از ادامه این مسیر و سرمایه گذاری در این بخش منصرف کند؛ در نتیجه، ادامه مسیر شاید کمی سخت و دشوارتر شود. اما با این حال در حوزه ها و مناطق دیگر، فرصت های جدیدی در حال شکل گیری بود که می توانست این مشکل را تا حدودی جبران کند. به عنوان مثال، توسعه مناطق ویژه اقتصادی و ایجاد زیرساخت های لازم می تواند فرصت خوبی برای توسعه واحدهای فعال در حوزه صنایع معدنی باشد.
در این میان، منطقه ویژه اقتصادی صنایع انرژی بر پارسیان یکی از فرصت هایی بود که می توانست با در اختیار داشتن زیرساخت های اصلی، سرمایه گذاران را به سوی خود بکشاند و با استفاده از ذخایر مشترک گاز ایران و قطر و تکمیل زنجیره هایی مانند فولاد و آلومینیوم، محرومیت را در سواحل جنوب کشور از بین ببرد و با اشتغالزایی مستقیم و غیرمستقیم منجر به رونق تولید داخلی و افزایش صادرات شود. شاید همین موضوع باعث شد تا تولید ۰.۶ میلیون تن آلومینیوم در سال در اراضی به مساحت ۲۲۱ هکتار و همچنین تولید ۴ میلیون تن فولاد در سال در اراضی به مساحت ۴۱۴ هکتار و تولید ۳ میلیون تن آلومینا در سال در اراضی به مساحت ۲۰۰ هکتار در دستور کار این منطقه قرار بگیرد و تولیدکنندگان و سرمایه گذاران را به سوی خود فرابخواند. نگاهی به سیاست ها نشان می دهد، این امر فرصتی است برای توسعه صنایع در منطقه ای که می تواند نگرانی هایی درباره تامین گاز، برق و حمل ونقل برای صادرات و واردات و... را برطرف کند. اما نگاهی به جذب سرمایه گذار نشان می دهد شرایط آن طور که پیش بینی می شد، پیش نرفته است؛ چه در بخش جذب سرمایه داخلی و چه سرمایه های خارجی، موفقیت چندانی حاصل نشده، در حالی که نزدیکی به منطقه عسلویه می تواند یکی از مزیت هایی باشد که سرمایه گذار را به سوی خود جذب کند.
بدون شک، بحث تشدید تحریم ها همان طور که اشاره شد، چندان بی اثر نبود و توانست بسیاری از سرمایه گذاران خارجی را برای ورود به این منطقه مردد کند، اما به هر حال باوجود سیاست گذاری های انجام گرفته برای توسعه صنایعی همچون آلومینیوم و فولاد که از صنایع انرژی بر محسوب می شوند، می توانست در جذب سرمایه گذار موفق باشد.
میزان و شرایط سرمایه گذاری
جواد بابایی، رئیس هیات مدیره منطقه ویژه اقتصادی پارسیان در گفت وگو با صمت بااشاره به موضوع جذب سرمایه گذار، اظهار کرد: در موضوع سرمایه گذاری باید جدا از اثرگذاری تحریم ها، به صورت کارشناسی در این مدت و در بازه های مختلف این موضوع را ریشه یابی کرد. وی ادامه داد: باید دید روند سرمایه گذاری خارجی- داخلی در کل ایران و منطقه ویژه به چه صورت است، اما در بحث منطقه ویژه شاید علل داخلی موانعی بیشتر از تحریم ایجاد کرده باشد. در واقع، مسئولیت ناپذیر بودن برخی نیروها و نبود نگاه کارشناسی، توانسته مشکلاتی را ایجاد کند.
رئیس هیات مدیره منطقه ویژه اقتصادی پارسیان تصریح کرد: باید دید چرا بخش خصوصی ارز و سرمایه خود را به خارج از کشور می برد، اما تمایلی برای سرمایه گذاری در ایران ندارد. ما باید نگاه مدیران و تمرکز سازمان ها در بحث زیرساخت ها را بررسی کنیم، زیرا بر کاهش این تمایل بی اثر نیست، اما موضوع مهم دیگر و شاید بسیار مهم، بحث فرهنگ منطقه است. متاسفانه امروز افرادی را می بینیم که در حوزه خلیج فارس سرمایه گذاری می کنند، اما تمایلی برای ورود به این منطقه ندارند.
بابایی اضافه کرد: در نگاه کلی به موضوع، این سوال پیش می آید که چرا منطقه ویژه اقتصادی پارسیان پس از ۱۶ سال در حد و قواره خود نیست و با موضوعاتی همچون نگاه سلیقه ای در بین مدیران، توزیع ثروت و... مواجه است. همان طور که اشاره شد، این منطقه می تواند فرصت خوبی برای توسعه صنایع معدنی به ویژه فولاد و آلومینیوم باشد. بابایی دراین باره اظهار کرد: خوشبختانه مشکلی در ورود صنایع معدنی به منطقه نداریم، اما موضوع مهم آن است که از یک سو از جاذبه های انرژی در منطقه صحبت می کنیم و از سویی دیگر، سرمایه گذار برای ورود به منطقه باید هفت خوان رستم را پشت سر بگذارد و گاهی در تخصیص خوراک با مشکلاتی مواجه می شوند. ما در منطقه ویژه، اقدامات بسیاری انجام داده ایم، اما وقتی از سوی وزارت نفت خوراک تخصیص داده نمی شود، چطور سرمایه گذار می تواند کار خود را آغاز کند. در این زمینه جلساتی داشته ایم، اما ورود به این موضوع کمی سخت است. وی درباره توسعه این منطقه تصریح کرد: به عنوان یک نمونه پایلوت مشاهده کنید، چرا عسلویه در مقطع زمانی پرش داشت و توسعه پیدا کرد؟ زیرا توجه دولت به آن زیاد بود و مدیریت آن نگاه توسعه ای داشت. متاسفانه امروز این توجه به منطقه ویژه پارسیان وجود ندارد، از زمان مرحوم ترکان تنها آلومینیوم جنوب «سالکو» وارد شده است، اما خوراک به آن تخصیص نیافته و همین موضوع مشکل ساز می شود.
به گفته بابایی، چنین وضعیتی یک فرصت سوزی تلقی می شود و بروکراسی ها باعث شده تا شروع کار در این منطقه سخت شود. متاسفانه این مشکلات برای سرمایه گذاران خارجی چند برابر خواهد بود، این در حالی است که به صورت فاینانس و مشارکتی، شرکت های چینی و هندی را داشتیم که برای ورود تمایل داشتند، اما چنین موانعی می تواند بر کاهش تمایل آنها هم اثرگذار باشد.
سخن پایانی
نگاهی به ذخایر و منابع موجود نشان می دهد، فرصت ها برای سرمایه گذاری در ایران بسیار است و می توان با بهره برداری از آنها در مسیر توسعه اقتصادی و ارزآوری گام های بزرگی برداشت، اما در این بین نگاه های سلیقه ای و غیرکارشناسی توانسته موانع در این راه را افزایش دهد. امروز ورود سرمایه گذاری خارجی می تواند سرعت توسعه را چندبرابر کند، اما دلایل یادشده، مهر تاییدی بر فرصت سوزی است که شاید جبران آن سخت تر از هر زمان دیگری باشد.
