دلال بازی پشت درهای سفارت
کافی‌است چند دقیقه‌ای در صفحات شبکههای مجازی مانند اینستاگرام بگردید تا با تعداد زیادی از پست‌های مربوط به مهاجرت روبه‌رو شوید.
این پست‌ها معمولا با تصویر یک چمدان در حال بسته شدن یا لحظات خداحافظی مسافران در فرودگاه همراه است، آنهم با صدای پس زمینه یک موسیقی غم‌انگیز! برخی برای ادامه تحصیل، مهاجرت را انتخاب می‌کنند و برخی دیگر با هدف یافتن موقعیت شغلی جدید و شرایط زندگی بهتر ترک وطن می‌کنند و راهی غربت می‌شوند. این درست نقطه آخر قصه کوچ از وطن است و پیش از آن باید هزاران مسیر را طی کرد که یکی از مهم‌ترین و پرچالش‌ترین آنها گرفتن «وقت سفارت و دریافت ویزا» است. در گذشته برای گرفتن ویزا تنها ملزم به مراجعه حضوری به سفارت یا کنسولگری کشور مقصد بودید اما مدتی است که شیوه‌های دیگری برای دریافت ویزا به وجود آمده که در برخی موارد اقدام برای دریافت ویزا را تسهیل و در مقابل منبع درآمد جدیدی برای برخی از واسطه‌ها ایجاد کرده است. به این ترتیب شرکت‌هایی واسطه‌ای میان فرد و سفارت قرار دارند و در کلام ساده‌تر یک شرکت واسطه‌ای برخی از امور مربوط به کنسولگری را در ازای دریافت مبالغ هنگفتی برعهده گرفته است. به نظر می‌رسد، این‌بار تسهیل امور راهی برای سودجویی فراهم کرده و «دلالان ویزا» را روی کار آورده است.
اعتبار پاسپورت ایران
ویزا مجوزی است که سفارتخانه هر کشور به متقاضی ورود به خاک‌اش می‌دهد تا فرد درخواست‌کننده بتواند به واسطه آن به کشور متبوع سفر کند. ویزاها مدت و انواع مختلف دارند و هر کشور بنا بر قوانین جاری، مقررات سهل یا سختی برای صدور آن اجرا می‌کند. برخی کشورها هستند که برای سفر به آنها نیاز به هیچ ویزایی نیست و البته ورود شهروندان هر کشور به سایر کشورها با اخذ یا بدون اخذ ویزا بستگی به موارد متعددی مانند مناسبت سیاسی دارد. در کل برای درخواست ویزا از بسیاری از کشورها باید به سفارتخانه آن کشور مراجعه حضوری و مدارک درخواست ویزا را پر کرد. بعضی وقت‌ها کشورها به توافق‌هایی می‌رسند و در نتیجه این توافق‌ها «لغو روادید» اتفاق می‌افتد. یعنی شهروندان دو کشور می‌توانند بدون دریافت ویزا رفت‌وآمد کنند. البته اگر کمی دقیق‌تر نگاه کنیم، می‌توانیم کشورهای مقصد را به سه دسته اصلی تقسیم کنیم:
کشورهایی که برای ورود به آنها حتما باید ویزا تهیه کنید. کشورهایی که بدون هیچ ویزایی می‌توانید واردشان شوید. کشورهایی که با ویزای فرودگاهی اجازه ورود می‌دهند؛یعنی زمانی که وارد کشور مقصد شدید، با پر کردن یک فرم و پرداخت هزینه ویزا، ویزای شما همان لحظه صادر می‌شود. در این بین رتبه پاسپورت کشورهای مبدا نیز موثر است. مثلا رتبه پاسپورت ایران برای ورود به کشورهای بدون ویزا در سال ۲۰۲۳، ۸۶ است و با داشتن آن می‌توان به ۵۲ کشور بدون ویزا یا با ویزای فرودگاهی سفر کرد.
مزایا و معایب نوبت‌دهی اینترنتی
می‌خواهم برایتان از تصویری بگویم که در عبور از مقابل سفارتخانه‌ها به ویژه اگر سفارتخانه کشورهای اروپایی باشد به کرات دیده‌اید. درخت‌های بلند و جمعیتی که زیر سایه درختان در کنار سکوهای سیمانی جوی‌های کنار خیابان به انتظار نشسته‌اند. برخی هم کنار دیوار سفارت زیر سایه‌ای بی‌جان ایستاده و چند نفری هم کمی آنطرف‌تر از در اصلی سفارت منتظر اعلام نوبت ایستاده‌اند. در نگاه کلی آنچه به چشم می‌آید؛ نمایی است از جمعیت متقاضی است که برخی نشسته و برخی با همان کیف مدارک سنگین به دیوار تکیه دادند. بعضی‌ها اما گویی با آمادگی بیشتری به میدان رقابت آمده‌اند. این گروه با تکیه بر تجربه‌های پیشین با صندلی‌های تاشو کوچک راهی صف طویل سفارتخانه شده‌اند. خلاصه کلام اینکه؛ اینجا صفی طویل تشکیل شده که به یک سفارتخانه ختم می‌شود، سفارتخانه‌ای که فرق ندارد مربوط به کجا باشد اما در رابطه با سفارتخانه‌ها به‌ویژه کشورهای اروپایی بی‌شک شاهد صف‌های طولانی‌تر هستیم. در ابتدای صف، ماموران سفارت بدون هیچ توضیحی، تنها شماره‌ها را می‌خوانند، مردم پشت ماموران هم شماره‌ها را با صدای بلند تکرار می‌کنند که صاحب شماره هر کجای صف که ایستاده خودش را به در کوچک ورودی سفارت برساند. هرچند که در سال‌های اخیر نوبت‌دهی اینترنتی جایگزین بخشی از روند نوبت‌دهی شده و حالا حداقل صف‌های بررسی مدارک و مصاحبه از حجم کمتری برخوردار است و تنها مسافرانی که موفق به دریافت نوبت از سفارت شده‌اند در صف مصاحبه حضور دارند. اینجاست که پای شرکت‌های واسطه‌ای برای تسهیل دریافت نوبت به میان می‌آید و شاید از همین‌جاست که بازار سیاه دلالی ویزا هم شکل می‌گیرد. اکنون روش‌های اینترنتی جایگزین این صف‌های طولانی شده است. این در حالی است که بی‌شک هر روش آسانی با افزایش هزینه همراه است. البته سیستم نوبت‌دهی در هر سفارتخانه با سفارتخانه دیگر متفاوت است، برخی سیستم نوبت‌دهی را تنها در ساعات مشخصی از روز و برخی دیگر در ساعات مشخصی از هفته فعال می‌کنند و برخی از سیستم نوبت‌دهی بدون اعلام وقت قبلی فعالیت می‌کند. یعنی متقاضی دریافت نوبت از سفارت باید در ساعات مختلف روز سیستم را چک کند و تا شاید زمانی امکان رزرو وقت سفارت را پیدا کند. نکته جالب اینکه معمولا سفارتخانه‌ها زمان مشخص باز شدن گزینه نوبت‌دهی و رزرو وقت را از قبل اعلام نمیکنند و متقاضی باید همچنان گوش به زنگ باز شدن گزینه نوبت‌دهی باشد. تازه اگر شانس بیاورید و موفق به ثبت درخواست رزرو وقت سفارت شوید باید منتظر دریافت ایمیل از سفارت برای تعیین وقت حضوری شوید. در اصل فرآیند ارائه مدارک و جلب نظر افسر ویزای سفارت از این به بعد آغاز می‌شود. در این بین پرکردن مجموعه‌ای از فرم‌ها و ورود اطلاعات به صورت آنلاین از الزامات دیگری است که باید انجام شود تا پس از آن، سیستم، زمان مراجعه به سفارت را به فرد اعلام کند. نوبت‌دهی آنلاین اگرچه برای برخی از افراد که سروکار بیشتری با دنیای اینترنت دارند، امتیازی برای صرفه‌جویی در وقت است اما برای برخی دیگر که تخصص چندانی در استفاده از پایگاه‌های اینترنتی ندارند، نوبت‌گرفتن آنلاین دشوار است که بازار سیاهی را برای دلالان ایجاد کرده است.
هزینه‌ای که قابل برگشت نیست!
«ویزا، ویزای فوری» کلماتی آشنا که ممکن است در ساعات اولیه خیابان‌هایی که سفارت در آنها قرار دارد به گوشتان بخورد. دلالانی که ادعا می‌کنند به سرعت می‌توانند ویزای شما را از سفارت بگیرند. چرا که دریافت ویزا از سفارتخانه راهی سخت است که موفقیت در آن حتمی نیست! از سوی دیگر با جست‌وجو در فضای مجازی با سایت‌ها و شبکههای مجازی روبه‌رو می‌شوید که شعار «گرفتن وقت سفارت در سریع‌ترین زمان» در آنها هک شده است. در این شرایط با افراد و موسساتی مواجه می‌شوید که معتقدند در کوتاه‌ترین زمان برای مسافران ویزا می‌گیرند. با توجه به روی کار آمدن شرکت‌های واسطه‌ای، در واقع مسئولیت دریافت مدارک، بررسی و ارجاع درخواست متقاضی ویزا به سفارت بااین شرکت‌هاست. در این فرآیند، متقاضی برای دریافت ویزا باید به این شرکت مراجعه کند و مراحل درخواست ویزا را از طریق این شرکت پیگیری نماید. البته رقم پیشنهادی آنها برای انجام این کار بسیار بالاتر از نرخ‌هایی است که در سایت سفارتخانه‌ها برای نوبت‌دهی ذکر شده و حتی برخی از آنها برای گرفتن وقت مصاحبه بیش از ۱۰ میلیون تومان درخواست می‌کنند.
همچنین با جست‌وجوی کوتاهی در شبکههای مجازی با تعداد بسیاری از مشاوران این حوزه آشنا خواهید شد که معتقدند کارهای سفارت را به سرعت انجام داده و نیازی به مانده در صف انتظار نیست؛ اما در مقابل باید مبلغ سنگینی بابت این خدمات پرداخت کنید، آنهم مبالغی که تحت هیچ شرایطی قابل برگشت نیستند!
سایت‌هایی که روی انگشت دلالان می‌چرخد
اما به هر روی دریافت وقت سفارت با هزینه‌هایی همراه است که حتی اگر به‌طور مستقیم با سفارت هم در ارتباط باشید موظف به پرداخت هزینه رزرو وقت هستید. هزینه‌ای که گاهی در چند نوبت تکرار می‌شود و اگر موفق به دریافت ویزا نشوید، امیدی به برگشت پول هم نیست.
برای اینکه بتوانید از سایت‌های مستقیم سفارت هم وقت مصاحبه بگیرید باید ابتدا هزینه تعیین وقت سفارت را به حساب سفارت واریز نمایید. تا زمانی که هزینه به حساب سفارت واریز نشود هیچ وقتی برای شما رزرو نخواهد شد. این یک شیوه عادی برای تعیین وقت سفارت است که با همان قیمت‌های ذکر شده در سایت سفارتخانه‌ها انجام می‌شود. برای نمونه هزینه تعیین وقت سفارت برای سفارت آلمان، ۱۰ میلیون تومان، تعیین وقت سفارت برای سفارت ایتالیا ۹ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان و هزینه تعیین وقت سفارت برای سفارت فرانسه به ازای هر پرونده ٤٠ یورو است. پس از کسب اطلاعات از سایت‌های مربوطه خبرنگار صمت به سراغ نظرات برخی از کاربران در صفحات مجازی رفت. آقایی ۳۲ ساله معتقد است با دو بار ثبت‌نام در سایت و پرداخت هزینه ۱۰ میلیون تومانی به اصطلاح « ریجکت » شده و مبلغی به او باز نگشته است. همچنین برخی افراد معتقدند، نوبت‌دهی برخی از سفارتخانه‌ها کاملا دراختیار دلالان است و تا به سراغ آنها با پیشنهاد مبلغی گزاف نروید هرگز ایمیل وزارتخانه برای تعیین وقت مصاحبه ارسال نخواهد شد. این نظر بسیاری از کاربران در فضای مجازی است که بیش از یک سال در انتظار نوبت هستند.
ربات‌ها و بازارگرمی دلالان ویزا
ربات‌هایی برای رصد زمان‌های باز شدن تقویم و گرفتن وقت، طراحی شده‌اند که به نظر می‌رسد؛ این ربات‌ها کار را بیش از گذشته برای متقاضیان دشوار کرده‌اند. در مورد برخی از سفارتخانه‌ها، پیش از این متقاضیان ناگزیر بودند برای دریافت وقت ۲۵۰ تا ۳۰۰ یورو به صاحبان ربات پرداخت کنند تا وقت سفارت برای آنها ثبت شود. اما بعد از اعتراض و تخته شدن کاسبی دلالان، وقت سفارت مستقیم زیر نظر خود سفارت به متقاضیان داده می‌شود. با این همه براساس شواهد و اطلاعات منتشر شده کاربران در شبکههای مجازی، همچنان شاهد حضور پررنگ دلالان در سفارت ایتالیا و آلمان هستیم. در شرایطی که مردم عادی نمی‌توانند وقت سفارت بگیرند، شبکه دلالان به‌راحتی از سفارت وقت می‌گیرند. گفته می‌شود دلالان به ربات‌هایی برای تعیین وقت مجهز هستند که به‌صورت اتومات قادر به تشخیص زمان باز شدن سایت است. این در حالی است که برخی از متقاضیان دریافت وقت سفارت معتقدند بلافاصله پس از باز شدن سایت موفق به ورود به سایت شده اما باز هم امکان ثبت درخواست را نداشته‌اند. در این بین برخی از متخصصان حوزه وب نیز معتقدند تمام ارورها و مشکلات سایت، از پیش طراحی شده و شاید سفارتخانه هم دستی در این آتش داشته باشد. در نتیجه به نظر می‌رسد موضوع فراتر از ربات‌های هوشمند تعیین وقت باشد و شاید رد افرادی از داخل سفارتخانه‌ها را بتوان در بازارگرمی شرکت‌های واسط و دلالان ویزا پیدا کرد. افشین سرمدی که در رشته IT تحصیل کرده و با نرم‌افزارها آشنایی دارد معتقد است: «قطع دسترسی افراد عادی به سایت سفارتخانه به دلیل وجود ربات فقط یک بهانه است. هر متخصص ساده وب می‌تواند اثبات کند که تمام ارورها و مشکلات سایت، طراحی شده است و هیچ رباتی قابلیت گرفتن نوبت را ندارد.»
اوضاع دلالان VIP ، سکه است
درصورتی‌که برای اهداف مشخص و اضطراری مثل درمان، شرکت در مراسم خاک‌سپاری، کنفرانس علمی مهم جهانی و… نیاز به ویزا داشته باشید، می‌توانید با ارسال ایمیل به سفارتخانه مورد نظر برای خودتان وقت سفارت فوری رزرو کنید. به همین منظور کافی‌است یک جست‌وجوی کوتاه اینترنتی داشته باشید تا با صدها سایت و شرکت که ادعای دریافت ویزای فوری شینگن می‌کنند، مواجه شوید. همچنین با هزینه بیشتر می‌توانید وقت سفارت ویژه بگیرید. با رزرو این وقت در یک سالن شیک جدا از سایر مراجعان پذیرایی می‌شوید و ارائه خدمات تکمیل مدارک و تهیه تمامی فتوکپی‌ها و عکس‌های موردنیاز پرونده شما نیز رایگان خواهد بود. مهم‌ترین مزیت وقت VIP سفارت این است که در مواقع پر بودن نوبت‌های عادی، می‌توانید با رزرو وقت VIP درخواست ویزای خود را به سفارت ارائه دهید. برای دریافت وقت فوری یا خدمات ویژه، راهی جز اقدام از طریق شرکت‌های واسطه‌ای یا دلالان ویزا و پرداخت هزینه‌های بالا ندارید. شرکت‌هایی که به گفته برخی از کاربران، خود عاملی برای سودجویی بیشتر هستند، خانمی در یکی از این نظرات آورده است؛«از زمان روی کار آمدن شرکت‌های واسطه‌ای وضعیت بدتر شده است. برخی از دلالان ابتدا مبلغ کمی را از متقاضی برای تعیین وقت معمولی دریافت می‌کنند و خودشان کار را به تاخیر می‌اندازند تا در نهایت در روزهای پایانی متقاضی را مجبور به خرید وقت‌های VIP کنند. یعنی کاری که ممکن است با مبلغی کمتر از ۵ میلیون تومان انجام شود این بار با بیش از ۲۰ میلیون تومان انجام می‌شود. از سوی دیگر برخی از متقاضیان معتقدند بسیاری از شرکت‌های واسطه‌ای تنها امکان ثبت وقت‌های VIP را می‌دهند که از این طریق مبلغ بیشتری به‌دست آورند.
سخن پایانی
متاسفانه در کشوری زندگی می‌کنیم که حتی در آن حوزه‌هایی که فکرش را هم نمی‌کنید ناگهان دلالی ظاهر می‌شود که ادعا دارد کار را پیش می‌برد. از تعیین نوبت پزشکان و نوبت‌بگیران گران تا سفارتخانه‌هایی که روزگار دلالان را سکه می‌کنند. نکته جالب‌تر اینکه برخی معتقدند سر و کله این دلالان از سفارتخانه‌ها بیرون آمده و در مقابل سخنگوی وزارت امور خارجه، از متقاضیان ویزا می‌خواهد تا مراقب دلالان و سودجویان در اطراف سفارت خانه‌ها، کنسولگری‌ها و کارگزاری‌ها باشند.
