مقایسه آمار صادرات چای در سال گذشته نسبت به سال قبل از آن نشان می‌دهد که این تجارت نه‌تنها از نظر وزنی رونق بیشتری پیدا کرده، بلکه ارزش ریالی و دلاری آن رشد به‌مراتب بیشتری نیز داشته، چرا که براساس آمارهای موجود، درآمد ارزی صادرات چای ایرانی بیش از ۴۳ میلیون و ۲۷۷ هزار دلار معادل بالغ بر ۱۲۰۶ میلیارد تومان بوده که به‌ترتیب رشد ۶۴.۴۵ و ۹۷.۴۵ را تجربه کرده است. نگاهی به جزییات صادرات چای نشان می‌دهد که به‌صورت میانگین هر کیلوگرم از این محصول در سال گذشته ۱.۱۹ دلار معادل ۳۳ هزار تومان به مشتریان خارجی فروخته شده، در حالی که نرخ دلاری چای ایرانی در سال ۱۴۰۰ حدود یک دلار و معادل ۲۳ هزار تومان بوده است و رشد قابل‌توجهی در این زمینه نیز محسوب می‌شود. در آخرین اخبار نیز روز گذشته مدیرکل دفتر خدمات بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی، از بازگشایی مجدد ثبت سفارشات چای دارای اظهار یا تامین ارز ۱۰۰ درصدی خبر داد.

همه خریداران چای ایرانی در سال گذشته

براساس آمارهای گمرک، در سال ۱۴۰۱، چای ایرانی به ۲۷ کشور دنیا صادر شده است. باتوجه به رشد ۵۲ درصدی نرخ خرید تضمینی برگ سبز چای در سال ۱۴۰۲، انتظار می‌رود امسال نیز این روند رو به رشد ادامه یابد. براساس آمارهای گمرک، در سال ۱۴۰۱، چای ایرانی به ۲۷ کشور دنیا صادر شده است. باتوجه به رشد ۵۲ درصدی نرخ خرید تضمینی برگ سبز چای در سال ۱۴۰۲، انتظار می‌رود که امسال نیز این روند رو به رشد ادامه یابد. آذربایجان، اردن، ازبکستان، افغانستان، امارات‌متحده‌عربی، اوکراین، آلبانی، آلمان، بحرین، بلاروس، پاکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، ترکیه، سوئیس، سوئد، عراق، روسیه، فرانسه، قرقیزستان، قزاقستان، قطر، کانادا، کویت، گرجستان، هلند و هندوستان ۲۷ مقصد چای ایرانی در ۱۱ماهه سال گذشته بوده‌اند. در این میان، امارات با خرید بیش از ۲۰ هزار تن چای به ارزش بالغ بر ۲۵ میلیون دلار بزرگ‌ترین مشتری این محصول به‌شمار می‌رود و پس از آن کشورهای روسیه و ترکیه با فاصله بسیار زیاد و هر کدام با خرید ۳۹۸۷ تن و ۳۵۷۶ تن در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرند. البته در میان مشتریان چای ایرانی، کویت با خرید تنها ۲۹ کیلوگرم کمترین میزان را از ایران خریداری کرده است و پس از آن سوئیس و قطر هرکدام با خرید ۳۶ و ۳۹ کیلوگرم نیز کوچک‌ترین خریداران چای ایرانی محسوب می‌شوند.

شرایط جدید انواع ثبت سفارش چای

مدیرکل دفتر خدمات بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی، از بازگشایی مجدد ثبت سفارشات چای دارای اظهار یا تامین ارز ۱۰۰ درصدی خبر داد. به‌گزارش ایسنا، میثم جاهدی گفت: بررسی ثبت سفارشات تمدیدی یا ویرایشی چای دارای اظهار یا تامین ارز ۱۰۰ درصدی آغاز شده است.

وی ضمن برشمردن شرایط انواع ثبت سفارشات چای بیان کرد: اقدام اجرایی برای سایر انواع ثبت سفارشات چای که دارای اظهار یا تامین کمتر از ۱۰۰ درصد (به‌دلیل نیاز به ویرایش مقدار مانده با نرخ جدید) یا فاقد موارد فوق‌الذکر بوده یا ثبت سفارش جدید هستند؛ پس از تعیین نرخ سقف ارزی در کمیته قیمت‌گذاری با بررسی وزارتخانه متبوع برای واریته‌ها و مبادی مختلف و همچنین تعیین سقف میزان واردات و سهم هر شرکت از ثبت سفارشات سالانه، پس از ابلاغ توسط معاونت توسعه بازرگانی انجام خواهد شد.

جاهدی افزود: موارد رد پرونده‌ها نیز مطابق قبل براساس بررسی نوبتی یا طبق درخواست کتبی شرکت‌ها انجام می‌شود.

مدیرکل دفتر خدمات بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی خاطرنشان کرد: این مکانیزم طراحی‌شده و اجرایی برای سایر کالاها بود که در صورت رعایت آن توسط مرجع قبلی ثبت سفارشات چای، جلوی بروز تخلفات گسترده در حوزه چای گرفته می‌شد.

بنا بر اعلام وزارت جهاد کشاورزی، وی ادامه داد: هم‌اکنون در تلاش هستیم با اجرای این فرآیند و سپس سیستمی شدن ثبت سفارشات هم در راستای شفافیت و هم تسریع در امور و حذف گلوگاه فساد، گام موثری برداشته شود.

افزایش ۶۲ درصدی نرخ چای داخلی

مدیر اجرایی سندیکای کارخانه‌های چای شمال کشور نیز خاطرنشان کرد: سال گذشته هیاتی از سازمان توسعه تجارت به سریلانکا سفر کرد که ماحصل این سفر امضای تفاهمنامه برای پرداخت طلب نفتی ما از این کشور بود؛ تا آنجا که من اطلاع دارم این تفاهمنامه فقط محدود به واردات چای از سریلانکا نبود و مقرر شد ۴ تا ۸ نوع کالای دیگر از سریلانکا وارد کنیم. واردات مواد اولیه تولید تایر نیز از جمله مواد وارداتی است.

محمدصادق حسنی، در واکنش به خبر واردات چای از سریلانکا، گفت: سال گذشته هیاتی از سازمان توسعه تجارت به سریلانکا سفر کرد که ماحصل این سفر امضای تفاهمنامه برای پرداخت طلب نفتی ما از این کشور بود؛ تا آنجا که من اطلاع دارم این تفاهمنامه فقط محدود به واردات چای از سریلانکا نبود و مقرر شد ۴ تا ۸ نوع کالای دیگر از سریلانکا وارد کنیم که واردات مواد اولیه تولید تایر نیز از جمله مواد وارداتی است؛ به‌نظر می‌رسد این شیوه واردات به‌نفع مصرف‌کننده است، زیرا با نرخ مناسب محصول وارد می‌شود.

وی ادامه داد: تولید داخلی چای نیاز بازار را تامین نمی‌کند، ازاین‌رو واردات چای اجتناب‌ناپذیر است. سال گذشته حدود ۱۱۰هزار تن چای وارد کردیم که واردات این رقم از چای در تاریخ ایران بی‌سابقه بود؛ حدود ۶۷ درصد از چای موردنیاز از هندوستان، ۱۶ درصد از سریلانکا، ۷ درصد از امارات و ۳ درصد از ترکیه و کنیا چای وارد کردیم. واردکنندگان در شرایط تحریم باید از موانع زیادی عبور کنند تا موفق به واردات شوند، اما تهاتر چای از سریلانکا امکان صادرات به‌صورت‌مستقیم را فراهم می‌کند و دیگر نیازی نیست که ارز دولتی به واردکنندگان داده شود و در ازای آن چای وارد نکنند.

این فعال اقتصادی بااشاره به فرمول رسیدن به نیاز واقعی کشور به چای، تصریح کرد: برای رسیدن به عدد مصرف و نیاز داخلی باید تولید به اضافه واردات منهای صادرات شود؛ عدد به‌دست‌آمده نیاز کشور به چای را نشان می‌دهد؛‌ این عدد هر سال در حال افزایش است و این موضوع جای بحث دارد! در سال ۱۴۰۰ حدود ۷۵ هزار تن چای وارد کردیم و ۱۴۰۱ این عدد به ۱۱۰هزار تن رسید. به‌نظر می‌رسد دریافت ارز نیمایی انگیزه واردات را افزایش داده است؛ عده‌ای ارز دولتی دریافت و در ازای آن وارداتی انجام ندادند که برای آنها پرونده قضایی تشکیل شده و دستگاه‌های نظارتی از جمله سازمان بازرسی ویژه ریاست‌جمهوری در این زمینه ورود کرد، اما هنوز در این زمینه شفاف‌سازی انجام نشده است. به‌گفته صادق حسنی، کیفیت چای سریلانکا باید از سوی دستگاه‌های نظارتی کشور تایید شود و به‌نظر من، تهاتر چای از سریلانکا اتفاق جدیدی نیست.

مدیر اجرایی سندیکای کارخانه‌های چای شمال کشور نرخ خرید چای وارداتی ثبت‌شده در گمرک را غیرواقعی دانست و افزود: باتوجه به آمارهای تی بورد هند و سریلانکا مبلغ فروش چای به ایران کمتر از ۶ دلار و ۱۷ سنت از هند و ۵ دلار و ۹۷ سنت از سریلانکا است؛ این سخن به این معناست که واردکنندگان، چای را به نرخ کمتر از نرخ ثبت‌شده از این کشورها خریداری کردند و من اعتقاد دارم که اعداد ثبت‌شده برای خرید چای از این کشورها واقعی نیست.

این فعال اقتصادی با بیان اینکه صادرات چای مانند واردات اماواگرهایی دارد، تصریح کرد: ۲۶هزار و ۱۰۰تن چای تولید و مطابق با آمار گمرک از این عدد ۱۰هزار و ۷۰۰تن آن صادر شد؛ این آمار عجیب است و به‌نظر می‌رسد که این حجم از چای از کشور خارج نشده باشد، در حالی که مافیای چای از قدیم و در دوره پهلوی نیز وجود داشت و الان نیز به فعالیت خود ادامه می‌دهد.

حسنی از افزایش نرخ چای داخلی خبر داد و افزود: بهای برگ سبز ۵۷ درصد، هزینه‌های انرژی گاز ۶۰۰ درصد و سایر هزینه‌های سربار و تولید افزایش پیدا کردند، پس طبیعی است که نرخ چای افزایش پیدا کند؛ میانگین نرخ چای ۶۲ درصد در بازار افزایش پیدا کرد، البته نرخ برخی از انواع چای تولید داخلی تغییر نکرد. وی با تاکید بر کاهش مصرف چای، اضافه کرد: قدرت خرید مردم کاهش پیدا کرده و این موضوع در میزان فروش چای کارخانه‌های چای قابل‌مشاهده است، البته درصد دقیق کاهش مصرف را نمی‌توان بیان کرد، اما سفره مردم کوچک شده و این موضوع در میزان خرید چای هم نمود پیدا کرده است. همچنین، مصرف چای در هوای گرم کم می‌شود و جوانان نیز از نوشیدنی‌هایی چون قهوه و نسکافه بیشتر از چای استفاده می‌کنند، از این‌رو میزان مصرف چای نسبت به گذشته کمتر شده است.

برداشت ۶۴ هزار تن برگ سبز چای در شمال کشور

رئیس سازمان چای کشور بااشاره به برداشت ۶۴ هزار تن برگ سبز چای از باغات شمال گفت: ۵۳ درصد مطالبات چایکاران پرداخت شده است.

حبیب جهانساز بااشاره به آغاز برداشت چین دوم از باغات چای شمال کشور افزود: تاکنون ۶۴ هزار تن چای از باغات چایکاران خریداری شده که ارزش اقتصادی آن ۸۰۰ میلیارد تومان است. رئیس سازمان چای کشور با بیان اینکه براساس پیش‌بینی‌ها امسال ۱۳۰ هزار تن برگ سبز چای برداشت می‌شود، تصریح کرد: در مجموع، ۴۵۰ میلیارد تومان از مطالبات چایکاران معادل ۵۳ درصد از مجموع مطالبات پرداخت شده است.

وی بااشاره به اینکه در چین اول کارخانجات سهم خود را به‌موقع پرداخت کردند، تاکید کرد: کارخانجات ۴۵ روز فرصت دارند که مطالبات چایکاران را پرداخت کنند، اما امسال جلوتر از آن موعد مقرر مطالبات پرداخت شده است.

جهانساز بااشاره به پرداخت ۷۳ درصدی مطالبات سهم کارخانه‌داران اضافه کرد: تا به امروز ۱۳هزار تن چای خشک تولید شده که پیش‌بینی می‌شود میزان تولید چای خشک به ۳۰ هزار تن برسد.

رئیس سازمان چای کشور با بیان اینکه نسبت به سال قبل ۲۷ درصد افزایش تولید داریم، گفت: علاوه بر این به‌زارعی تلاش شده است تا در راستای افزایش کمی و کیفی تولید چای پژوهشکده نیز ارقام جدید هم معرفی شود. وی بااشاره به قرارداد واردات ۱۰رقم جدید چای اظهار کرد: ارقام ژاپنی سازگارتر با محیط ایران هستند.

سخن پایانی

سالانه در جهان تراکنش مالی صنعت چای چیزی در حدود ۴۰ میلیارد دلار است و ۵۰ کشور در جهان به کشت چای می‌پردازند. نیمی از جمعیت جهان در ۱۶۰کشور، چای را در زمره نوشیدنی‌های روزانه خود جای داده‌اند. روسیه به‌تنهایی ۱۰درصد از سهم آمار مصرف چای را با خود یدک می‌کشد. بزرگ‌ترین کشورهای صادرکننده چای در جهان، چین، هند و سریلانکا هستند. از آن طرف، بزرگ‌ترین واردکنندگان چای در جهان، کشورهای روسیه، امریکا، مصر، پاکستان و ایران هستند. مصرف سرانه چای در حدود ۱۰۰هزار تن در کشور است. در آمارهای جهانی از نظر تولید و کشت چای، ایران در رتبه نهم و در آمار مصرف چای در رتبه دوازدهم قرار دارد. تا چند سال گذشته تولید چای در ایران به بالای ۱۰۰هزار تن می‌رسید که سبب می‌شد ایران جزو ۱۰ کشور اول تولیدکننده چای در جهان باشد.