تیر خلاص به حیات کسب‌و کارهای مجازی
در بیش از یک ماه گذشته شاهد اختلال در دسترسی به اینترنت و در ادامه فیلتر شبکه‌های مجازی خارجی به‌ویژه اینستاگرام بوده‌ایم، این در حالی است که میلیون‌ها کسب‌وکار اینترنتی در انتظار رفع محدودیت‌ها هستند و اظهارات متناقض وزیر ارتباطات درباره ادامه یا رفع فیلترینگ اینستاگرام و پلتفرم‌ها، کاربران فضای مجازی را سردرگم کرده است.
در بیش از یک ماه گذشته شاهد اختلال در دسترسی به اینترنت و در ادامه فیلتر شبکه های مجازی خارجی به ویژه اینستاگرام بوده ایم، این در حالی است که میلیون ها کسب وکار اینترنتی در انتظار رفع محدودیت ها هستند و اظهارات متناقض وزیر ارتباطات درباره ادامه یا رفع فیلترینگ اینستاگرام و پلتفرم ها، کاربران فضای مجازی را سردرگم کرده است. محدودیت های ایجاد شده برای اینترنت، کاهش سرعت آن و فیلترینگ پلتفرم های فضای مجازی طی حدود یک ماه اخیر وضعیت کسب وکارها را در هاله ای از ابهام قرار داده است. براساس گزارش سال ۱۴۰۰ مرکز آمار ایران، ۱۱ میلیون نفر از طریق شبکه های مجازی کسب درآمد می کنند که از این تعداد حدود ۹ میلیون نفر یعنی ۸۳ درصد در اینستاگرام فعال هستند. صمت به مناسبت روز جهانی اینترنت به بررسی آسیب ناشی از فیلترینگ پلتفرم های خارجی به کسب وکارها پرداخت.
ضرر به اقتصاد، این بار به دست دولت
قطعی اینترنت نخستین اقدامی است که پس از هر اتفاقی ازسوی دولت انجام می شود. در لابه لای قطعی های ساعتی اینترنت، فیلتر شدن بعضی از پلتفرم های این فضا نیز مطرح است. این روزها مردم دست به دامن فیلترشکن هایی شده اند که در جوار این اینترنت کم رمق قدرت نمایی ندارد. برخی رسانه های وابسته به نهادهای خاص نیز شروع به فعالیت های پررنگی برای فیلتر دائمی برخی از شبکه های اجتماعی کرده اند که این موضوع ممکن است بحران هایی به دنبال داشته باشد. یکی از این شبکه های اجتماعی، اینستاگرام است.
مرکز پژوهشی بتا در سال ۱۳۹۹ اعلام کرده بود از بیش از یک میلیون و ۷۰۰ هزار کسب وکار فعال در اینستاگرام، دست کم ۲۰۰ هزار کسب وکار بزرگ و متوسط و ۵۰۰ هزار کسب وکار استانی و بومی هستند؛ یعنی هر کدام از این صفحات، منبع درآمد ماهانه یک یا چند نفر است؛ در نتیجه اینستاگرام در ایران یک شبکه اجتماعی برای به اشتراک گذاشتن فیلم و تصویر نیست، بلکه یک بستر کسب وکار و تامین معیشت است.
فیلترینگ اینستاگرام چه در کوتاه مدت و چه بلندمدت، ضربه های سهمگینی به معاش بیش از ۹ میلیون نفر کاربر آن خواهد زد و با تشدید محدودیت های اینترنت در ایران درآمد این گروه به شدت کاهش می یابد.
همچنین با در نظر گرفتن سهم حوزه آی تی در جی دی پی کشور، هر ساعت قطعی اینترنت یک میلیون و ۵۰۰ هزار دلار به اقتصاد ضرر وارد می کند؛ به بیانی دیگر می توان گفت با هر بار قطعی بلندمدت اینترنت، اقتصاد به معنای واقعی از بین می رود، این در حالی است که به تازگی دولت از بسته حمایتی برای جبران آسیب های ناشی از قطعی اینترنت به فعالان اقتصادی رونمایی کرده است.
رفتار سلیقه ای و محدود کردن حق انتخاب ایرانیان
پیمان مولوی، اقتصاددان درباره ابلاغ بسته حمایتی دولت برای جبران آسیب های ناشی از قطعی اینترنت به فعالان اقتصادی به صمت گفت: بسیاری از مسئولانی که درباره خسارت های ناشی از قطعی اینترنت صحبت می کنند، از ابعاد حقیقی این خسارت آگاهی ندارند. متاسفانه برخی از این افراد، هیچ شناختی از اتفاقات های رخ داده در اکوسیستم اقتصاد دیجیتال ایران ندارند و این موضوع به دلیل این است که حتی یک ریال از این مسیر کسب درآمد نداشتند و حقوق بگیر دولت هستند. زمانی که فردی هر ماه بدون توجه به عملکردش، حقوق دریافت می کند، چه درکی از ضرر مالی دارد؟ از سوی دیگر، آقای وزیری که از بسته حمایتی صحبت می کند، باید بسته های حمایتی دوران کرونا را ارزیابی کند. همچنین زمانی که بودجه نیست منبع این تسهیلات از کجا فراهم می شود؟
وعده های بی سرانجام
مولوی افزود: نبود شناخت کافی از اقتصاد، یکی از دلایل اصلی تصمیم گیری های یک شبه و بی اساس است. کاش بسته فکر کردن برای مسئولان کشور وجود داشت که مردم را در این شرایط بد اقتصادی باوجود تحریم ها و شرایط کرونا تحت فشار بیشتری نگذارند. بسته ای که کشور بیش از اندازه به آن نیاز دارد، بسته شایسته سالاری و عقلانیت است.
مولوی با اشاره به اجرایی نشدن بسیاری از مصوبه های پیشین دولت اظهار کرد: بسیاری از این تصمیم گیری ها یک سری شعارها و اهداف بی نتیجه است. فعالان اقتصادی چیزی از دولت نمی خواهند و تنها خواسته فعالان اقتصادی این است که مسئولان اطلاعات کارشناسی کافی از حوزه فعالیت آنها داشته باشند.
چیزی به اسم اینترنت ملی نداریم
این اقتصاددان درباره اینترنت ملی اظهار کرد: ما چیزی به اسم اینترنت ملی نداریم و نام آن اینترانت است. ایرانی ها باید بتوانند به وب سایت ها و پلتفرم های موردنیاز خود دسترسی داشته باشند. ایجاد محدودیت به معنای انجام رفتار سلیقه ای و محدود کردن حق انتخاب ایرانیان است. بسیاری از کارشناسان بر این عقیده اند که شبکه های داخلی به هیچ وجه مانند شبکه های بین المللی جوابگو نخواهند بود و متاسفانه بسیاری از شهروندان اعتمادی به پلتفرم های داخلی ندارند. این اتفاق هرگز نخواهد افتاد که مردم به اجبار به سمت پلتفرم های داخلی بروند.
آسیب جدی به کسب و کارهای آنلاین
شاهین نقوی، یکی از کارشناسان حوزه ارتباطات در گفت وگو با تجارت طلایی با اشاره به آثار فیلترینگ به کسب وکارهای مجازی، اظهار کرد: زمانی که فیلترینگ تلگرام به اجرا در آمد، ضربه کاملا در زوایای متفاوت کارهای آنلاین حس می شد. بعد از ۳ ماه هنگامی که امیدها از برداشتن فیلترینگ تلگرام ناامید شد، بسیاری از مشاغل آنلاین به سمت اینستاگرام رفتند.
ضربه فیلترینگ اینستاگرام، کاری تر است!
نقوی درباره فیلترینگ اینستاگرام اظهار کرد: اگر سیاست فیلترینگ در زمینه اینستاگرام به طور قطع اجرایی شود درصد بسیار بالایی از کسب و کارها با مشکل مواجه خواهند شد؛ با این تفاوت که این بار خلاف زمان فیلترینگ تلگرام گزینه ای به عنوان جایگزین پیش روی کسب و کارهای آنلاین نیست و مطمئنا ضربه ای به مراتب بزرگ تر از فیلترینگ تلگرام در انتظارشان است. با فیلتر کردن اینستاگرام امکان استفاده از پلتفرم بزرگی که از قضا رایگان است عملا از کسب وکارها سلب می شود و این ضربه به مراتب کاری تر از فیلتر تلگرام خواهد بود. قطعا فیلتر کردن فضایی که با انواع هشتگ می شد مخاطب به سمت خود کشاند و به راحتی تبلیغ کرد، برای مشاغل آنلاین نتایج مثبتی نخواهد داشت. تعداد زیادی از مشاغل خانگی به واسطه اینستاگرام شکل گرفته بود که با این اوصاف از بین می رود و تهدیدی جدی در انتظار این کسب و کارهاست. این کارشناس حوزه ارتباطات با اشاره به اینکه کسب وکارهای آنلاین با خطری جدی روبه رو هستند، اظهار کرد: واقعیت این است که هنوز اماجرا نه قابل پیش بینی قطعی است و نه جایی برای اظهارنظر قطعی دارد. مراجع ذی ربط هم نظرات متفاوتی درباره فیلترینگ دارند و با اینکه حکم قضایی اش صادر شده، هنوز به اجرایی نشده است. تمام امید ما این است که با چنین اقدامی روبه رو نشویم، چون این بار ادامه حیات بسیاری از مشاغل در گرو اینستاگرام است و با فیلترینگ عملا چراغ شان خاموش می شود. نکته مهم دیگر این است که زمانی که تلگرام فیلتر شد، گزینه ای با نام اینستاگرام وجود داشت و مردم امید داشتند در این شبکه اجتماعی به کارشان ادامه خواهند داد، اما متاسفانه این بار نه جایگزینی در کار است و نه مردم از مهاجرت در شبکه های اجتماعی به خوبی استقبال می کنند. امیدواریم با اجرایی نشدن این سیاست، کسب وکارهای آنلاین و اقتصاد پنهان این لایه از جامعه اقتصادی متزلزل تر از پیش نشود و از بین نرود.
سخن پایانی
زمانی که فیلترینگ به نقطه ای رسید که تلگرام آلوده اش شد، خیلی ها در دل و بسیاری با صدای بلند عنوان می کردند خدا را شکر اینستاگرام را فیلتر نکردند! اینکه چه میزان و درصد از مشاغل اینترنتی با فیلتر تلگرام دچار مشکل شدند، یک روی سکه است، اما زمانی که پای عدد و رقم، گردش مالی و تعداد مشتری این کسب و کارها به میان می آید ماجرا سخت و سخت تر می شود.
بسیاری از مشاغل از فروش صنایع گرفته تا تبلیغات و حتی فروش محصولات خانگی که در تلگرام مشغول فعالیت بودند، پس از فیلترینگ این پلتفرم در ایران به اینستاگرام مهاجرت کردند و اقتصاد مشاغل آنلاین در دل صفحات اینستاگرام شکل گرفت. حالا با اظهارنظرهایی که ازسوی دولتمردان درباره جایگزینی پلتفرم ایرانی با خارجی مطرح می شود رفع فیلترینگ اینستاگرام در ابهام قرار دارد. از سوی دیگر زمانی که یک برنامه موجود است از نظر علمی نمی توان یک برنامه مانند آن ساخت. با علم و دانش فعلی، مبارزه در این جهات امکان پذیر نیست و اشتباه است، زیرا کشور را عقب می اندازد. کشور ما از نظر زیرساختی مشکلاتی دارد که امکان ساخت یک برنامه مشابه برای فعالیت صاحبان مشاغل در اینستاگرام وجود ندارد، این در حالی است که چندین بار برای ساخت برنامه های مشابه تلاش و هزینه های سنگینی صرف شده، اما در نهایت موفقیت آمیز نبوده، این در حالی است که متاسفانه برخی از رسانه های وابسته به نهاد های خاص برای مسدود شدن اینستاگرام و واتس اپ موج راه انداختند که این سیاست نه تنها باعث بهبود اوضاع نمی شود، بلکه ممکن است نمک روی زخم بپاشد!
