از اوایل دی ۱۳۹۷ در قالب توافقنامه چابهار (بین سه کشور هندوستان، ایران و افغانستان)، سازمان بنادر و دریانوردی ایران راهبری بندر شهید بهشتی چابهار را به شرکت «ایندیا پورتز گلوبال لیمیتد» زیرمجموعه وزارت بنادر، کشتیرانی و آبراهه ‌ های هندوستان سپرد تا این شرکت با سرمایه ‌ گذاری در این بندر آن را به شبکه تجارت بین ‌ المللی منطقه متصل کند.

شرکت یادشده از همان ابتدا تلاش کرد به اهداف اولیه خود در قالب قرارداد موقت با سازمان بنادر و دریانوردی برسد، اما در ادامه با چالش ‌ های جدی مواجه شد. این شرکت هندی تجهیزات مهمی برای توسعه فعالیت ‌ های تجاری چابهار وارد این بندر کرد. البته براساس توافق موجود، تا زمانی که قرارداد ده ‌ ساله هندی ‌ ها با ایران فعال نشود، ایران حق استفاده از این تجهیزات را ندارد. در بیان کلی ‌ تر می ‌ توان گفت چابهار در حال ‌ حاضر در بن ‌ بست هندی ‌ ها گرفتار شده و به ‌ نظر می ‌ رسد دولت برنامه جایگزینی برای خلاصی چابهار از رخوت تجاری فعلی ندارد. صمت در این گزارش، به برنامه ‌ های اعلام ‌ شده ازسوی دولت برای بررسی همکاری با طرف هندی به ‌ منظور بهبود شرایط چابهار پرداخته است.

سنگ قلاب هندی ‌ ها

براساس توافق ‌ های انجام ‌ شده، شرکت ایندیا پورتز گلوبال لیمیتد متعهد به سرمایه ‌ گذاری تجهیزاتی ۸۵ میلیون دلاری در بندر شهید بهشتی چابهار شده تا بتواند وارد فاز قرارداد بلندمدت ده ‌ ساله با سازمان بنادر و دریانوردی ایران شود. تاکنون طرف هندی توفیقی در سفارش ساخت گنتری ‌ کرین برای نصب در بندر چابهار نداشته، اما نسبت به خرید و استقرار ۶ دستگاه جرثقیل موبایل ساحلی در بندر شهید بهشتی اقدام کرده که ارزش آنها به ۲۵ میلیون دلار می ‌ رسد. البته تاکنون از این جرثقیل ‌ ها استفاده نشده و تخلیه و بارگیری کشتی ‌ ها در حال ‌ حاضر با استفاده از تجهیزاتی انجام می ‌ شود که پیش ‌ تر توسط سازمان بنادر و دریانوردی خریداری شده ‌ اند. همچنین طرف هندی خواستار ارجاع موارد اختلافی قرارداد بلندمدت به دادگاه ‌ های صالحه بین ‌ المللی است، اما به ‌ گفته مقامات سازمان بنادر و دریانوردی ایران، تحقق چنین امری مستلزم تایید مجلس شورای اسلامی است. از اسفند سال ۱۴۰۰ هندوستان ارسال ۵۰ هزار تن محموله گندم اهدایی خود را که قبلا مسیر آنها بندر چابهار بود، به سمت پاکستان سوق داد، در حالی که تا پایان سال ۱۳۹۹ ترانزیت گندم اهدایی این کشور از طریق بندر چابهار، خاک ایران و مرز میلک صورت می ‌ گرفت.

هدف، انعقاد قرارداد جدید است

معاون امور بندری سازمان بنادر و دریانوردی اظهار کرد: از دو هفته آینده دور جدید جلسات با وزیر آبراهه ‌ های هند درباره بندر چابهار برگزار می ‌ شود و موضوعات جدید از جمله میزان سرمایه ‌ گذاری، استفاده از تجهیزات و اجرای تعهدات و... مورد ارزیابی و بررسی قرار می ‌ گیرد.

به گزارش ایلنا، جلیل اسلامی، معاون امور بندری سازمان بنادر و دریانوردی از اصلاح تعرفه ‌ های بندری تا پایان سال خبر داد و اظهار کرد: در بحث تعرفه، چیزی به ‌ نام بومی ‌ سازی نداریم، زیرا کارکرد بنادر ملی است و این مراکز کارکرد بومی ندارند. در میزان تعرفه ‌ ها نسبت به خدماتی که در بنادر ارائه می ‌ دهیم، شاهد عقب ‌ ماندگی هستیم؛ یعنی تعرفه ‌ ها نسبت به خدماتی که ارائه می ‌ شود ارزان ‌ تر است. همچنین در حوزه کانتینری بیش از ۷ سال است که تعرفه ‌ ها را برای کمک به اقتصاد کشور افزایش ندادیم، اما تا پایان امسال درباره اصلاح تعرفه ‌ ها تصمیم ‌ گیری و تعرفه ‌ های اصلاح ‌ شده را اعلام می ‌ کنیم.

معاون امور بندری سازمان بنادر و دریانوردی درباره ورود اپراتور جدید به بندر چابهار تاکید کرد: در بندر چابهار سرعت عملیات منطبق با اهداف نیست و موضوعاتی مانند تعیین داور موارد اختلافی قرارداد باعث شده سرعت علمیات کاهش یابد.

وی از برگزاری جلسه با وزیر آبراهه ‌ های هند تا دو هفته آینده خبر داد و گفت: موضوعات قرارداد با شرکت ‌ های هندی با حضور وزیر آبراهه ‌ های هند موردبررسی قرار می ‌ گیرد. در این جلسه دیدگاه ‌ های جدید همکاری مورد بحث قرار می ‌ گیرد و توافق جدید با هندی ‌ ها را دنبال می ‌ کنیم.

معطل هندی ‌ ها نمی ‌ مانیم

اسلامی با بیان اینکه قرار است از یک خط کشتیرانی برای استفاده از ظرفیت ‌ های بندر چابهار استفاده کنیم، ادامه داد: با ورود یک خط کشتیرانی به ‌ عنوان اپراتور به بندر، جذب بار بیشتر خواهد شد. البته منظور استفاده از ظرفیت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران نیست، اما ۸ ماه پیش با همکاری کشتیرانی جمهوری اسلامی خط منظم در چابهار راه ‌ اندازی کردیم. با حضور هند و بدون حضور هند به ‌ عنوان اپراتور امکان استفاده از ظرفیت خط ‌ های کشتیرانی وجود دارد.

معاون امور بندری سازمان بنادر درباره حضور بنیاد مستضعفان در بندر چابهار تاکید کرد: سازمان بنادر و دریانوردی هیچ رابطه ‌ ای با بنیاد یا شرکت سینا در بندر چابهار ندارد. البته اپراتور هندی به ‌ طور مستقل امکان همکاری با شرکت ‌ ها را دارد. اسلامی با بیان اینکه معطل اپراتور هندی نمی ‌ مانیم، ادامه داد: دو هفته آینده دور جدید جلسات با وزیر آبراهه ‌ های هند درباره بندر چابهار برگزار می ‌ شود و موضوعات جدید از جمله میزان سرمایه ‌ گذاری، استفاده از تجهیزات، اجرای تعهدات و... مورد ارزیابی و بررسی قرار خواهد گرفت. برای توسعه چابهار فازهای متعددی را طراحی کردیم که اپراتور هندی تنها در یک فاز آن حضور دارد و امکان استفاده از ظرفیت و توانایی سایر شرکت ‌ ها و کشورها در دیگر فازهای بندر چابهار فراهم است.

رشد ترانزیت از بنادر شمالی کشور

معاون سازمان بنادر با بیان اینکه عملیات تخلیه و بارگیری بندر چابهار در طول ۱ . ۵ سال گذشته تا 2 برابر افزایش یافته، ادامه داد: ترافیک بندر چابهار در این مدت به ۲ . ۵ برابر رسید. اپراتور هندی نیز تاکنون ۶ دستگاه جرثقیل مورد قرارداد با ایران را وارد بندر چابهار کرده است. استفاده از اپراتورهای هندی در قرارداد بلندمدت دیده شده و در شرایطی که قرارداد ده ‌ ساله با هندی ‌ ها اجرا نشود، امکان استفاده از این جرثقیل ‌ ها وجود ندارد.

وی با اشاره به همکاری ‌ های بندری ایران و روسیه اظهار کرد: حجم تجارت دریایی دو کشور ایران و روسیه نسبت به ظرفیت ‌ های موجود کم است و بیشتر ارتباطات تجاری از مسیر ریل و جاده انجام می ‌ شود. همچنین حجم قابل ‌ توجه بار روسیه در مسیر هند است؛ از این رو افزایش همکاری دریایی روسیه با ایران مورد ‌ توجه است. معاون امور بندری سازمان بنادر همچنین درباره عملکرد بنادر شمالی اظهار کرد: ظرفیت بنادر کل کشور به ۲۷۰ میلیون تن رسیده و تا سال ۱۴۰۴ ظرفیت بنادر کشور به ۳۰۰ میلیون تن افزایش پیدا می ‌ کند. میزان رشد ترانزیت از بنادر شمال کشور ۱۷۷ درصد است که هیچ آمارسازی در این حجم از ترانزیت انجام نشده است.

سخن پایانی

در حال ‌ حاضر درآمدهایی که از تخلیه کالاهای اساسی و بارگیری مواد معدنی و مصالح ساختمانی در چابهار حاصل می ‌ شود، چه هندی ‌ ها در چابهار باشند و چه نباشند، در عمل متکی به نیاز بازار مصرف و تولید ایران است. این فعالیت ‌ ها نباید محملی برای کسب درآمد طرف هندی در ایران شود و آنها را از انجام تعهدات اصلی غافل کند. باید توجه داشته باشیم که هندی ‌ ها در چند مدت اخیر به ‌ ویژه در پی بحران اوکراین از مسیرهای دیگری جز ایران برای انتقال محموله ‌ های خود استفاده کرده ‌ اند که نمونه آن انتقال محموله ‌ های برنج، قهوه و سایر انواع کالاها از مسیر چین و گرجستان به روسیه بود، این در حالی است که بندر چابهار در مقطع دوساله پیش از ۱۹ ماه اخیر، علاوه بر عبور کالاهای ترانزیتی بین هند و افغانستان، محل تردد محموله ‌ های صادراتی و ترانزیتی از بندر چابهار به مالزی، تایلند، ویتنام، چین و هندوستان بود، اما امروز هرچند رفت ‌ وآمد هیات ‌ های دولتی و تجاری کشورهایی مانند ازبکستان، قرقیزستان، قزاقستان و... در چابهار افزایش یافته اما خبری از افزایش ترافیک بین ‌ المللی کالا در بندر شهید بهشتی نیست.