شهروندان به فراخور شرایط متفاوت خود، نیازهای متنوعی داشته و باید برای هر بخش، نیازهای مربوط به آنها را تامین کرد. یکی از بخش ‌ هایی که در معماری شهری و ایجاد فضا برای تردد شهروندان باید به آنها توجه داشت، دسته ‌ ای از افراد است که بنا به هر دلیلی، مشکلات حرکتی و معلولیت دارند. شهر باید برای افرادی که مشکلات بینایی، شنوایی و حرکتی دارند، مناسب ‌ سازی شود و این یک امر بدیهی در راستای اجرای عدالت اجتماعی است، چرا که این افراد بخش مهمی از جامعه را تشکیل داده و بی ‌ توجهی به آنها، به ‌ مثابه نادیده گرفتن آگاهانه دسته ‌ ای از شهروندان است. به ‌ گزارش بانک جهانی، یک میلیارد نفر یا به ‌ عبارتی حدود ۱۵ درصد از جمعیت جهان نوعی ناتوانی را تجربه می ‌ کنند؛ برخلاف تصورات عمومی شیوع ناتوانی در کشورهای در حال توسعه بیشتر است و اگر تعداد افراد سالمند در جهان را در کنار این رقم در نظر گیریم، خواهیم دید بخش زیادی از افراد در جهان هستند که به ایجاد فضای مناسب شهری نیاز دارند. به ‌ طورکلی بسترهای لازم برای افزایش رفاه زندگی سالمندان، افراد دارای معلولیت، کودکان و حتی نیاز سایر مردم باید به ‌ درستی شناسایی شده و دولت ‌ ها درصدد ساخت شهری در خدمت شهروندان برآیند. صمت در این گزارش، ضمن توجه به بسترهای موردنیاز بخش ‌ های مختلف جامعه در روند زندگی شهری، امکانات شهری موجود در کشورهای مختلف را موردبررسی قرار داده است.

توجه به نیازهای شهری نابینایان

افراد نابینا از دسته ‌ های مهم شهروندان هستند که باید شهر برای سهولت زندگی آنها مناسب ‌ سازی شود. طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت، حدود ۱ . ۳ میلیارد نفر در جهان به ‌ نوعی از اختلال بینایی مبتلا هستند که حداقل ۳۶ میلیون نفر از آنها کاملا نابینا و ۲۱۷ میلیون نفر دارای اختلال بینایی متوسط تا شدید هستند.

باتوجه به اینکه تعداد فزاینده ‌ ای از مردم در شهرها زندگی می ‌ کنند، تسهیل زندگی افرادی که دارای اختلالات بینایی هستند، منطقی و ضروری به ‌ نظر می ‌ رسد. به ‌ گزارش tomorrow . city ، در سال ۲۰۱۹ ، بیانیه پیمان جهانی درباره ایجاد شهرهایی در دسترس عموم منتشر شد.

طبق این بیانیه، باید پروژه ‌ های شهری بیش از پیش دسترسی برای اقشار مختلف جامعه را فراهم کرده و هدف توسعه پایدار را در دستور کار خود داشته باشد. مهم ‌ ترین بستری که می ‌ توان برای افراد نابینا و کم ‌ بینا در فضای شهری فراهم کرد، برقراری نقشه ‌ های لمسی، ایجاد فضاهای ویژه برای تردد آنها، اجرایی کردن برنامه ‌ هایی مختص جهت ‌ یابی برای این افراد و سایر موارد این ‌ چنینی است.

به ‌ طورکلی از لحاظ تاریخی، لمس نقش مهمی در ادغام افراد نابینا داشته است. به ‌ راحتی می ‌ توان نقشه ‌ های توریستی لمسی، جملاتی با فرمت بریل یا سنگفرش ‌ های لمسی که مردم را راهنمایی می ‌ کند، ایجاد کرد.

فناوری در خدمت شهر

علاوه بر تمام موارد مطرح ‌ شده به ‌ عنوان زیرساخت ‌ ها و معماری ‌ های شهری که باید برای افراد با محدودیت ‌ های بینایی نظر گرفته شود، همواره فناوری ‌ های هوشمند، نقشی جدی در بهبود فضای شهری این بخش از جامعه دارند.

استفاده از فناوری در شهر به ‌ منظور تسهیل تردد افراد با محدودیت ‌ های مختلف، جزو زیرمجموعه ‌ های شهر هوشمند محسوب می ‌ شود و شهرهای مختلف جهان هنوز راه زیادی را تا هوشمند شدن در پیش دارند، اما برنامه ‌ های محدودی در این زمینه تا به امروز اجرا شده که موفقیت ‌ ها و حتی شکست ‌ های زیادی را در کارنامه خود ثبت کرده است. به ‌ گزارش tomorrow . city ، به ‌ عنوان نمونه ‌ ای از استفاده بد از فناوری، در سال ۲۰۱۶ ، فدراسیون نابینایان امریکا از شهر نیویورک شکایت کرد، زیرا سیستم LinkNYC که Wi - Fi ، نقاط شارژ و مکانی برای انجام مراحل کارهای اینترنتی روزانه را به افراد نابینا نشان می ‌ داد، نه ‌ تنها با محیط و برای افراد سازگار نبود، بلکه برای کاربران کم ‌ بینا، یک مانع معماری برای تردد محسوب می ‌ شد.

با این حال، فناوری در حال باز کردن امکانات بیشتری برای افراد بوده و گفته شده فناوری صوتی قرار است به انقلاب بزرگ بعدی در ترکیب با هوش مصنوعی تبدیل شود. این فناوری شهر را برای افرادی با محدودیت ‌ های بینایی، امن ‌ تر خواهد کرد.

مسافرت هوایی با ویلچر همچنان سخت است

ایجاد مسیرهای مناسب تردد افرادی که از ویلچر استفاده می ‌ کنند، سال ‌ ها است تبدیل به یک دغدغه در سیستم معماری شهری شده است. به ‌ گزارش سازمان جهانی بهداشت، بالغ بر ۱۱ . ۶ درصد مردم جهان در حال ‌ حاضر از ویلچر استفاده می ‌ کنند. نگاهی به قوانین شهری نشان می ‌ دهد ایالات ‌ متحده ‌ امریکا کامل ‌ ترین چارچوب ‌ های معماری و شهری را در رابطه با تسهیل تردد افراد دارای معلولیت دارد. برخی کشورها نسخه ‌ ای از قانون امریکایی را برای معماری ‌ های شهری خود برای افراد دارای معلولیت اجرا می ‌ کنند، اما این روند برای تمامی کشورها یکسان نیست. به ‌ گزارش spintheglobe . net ، بسیاری از کشورهای اروپای ‌ غربی مانند بریتانیا و آلمان، قوانین و الزامات مشخصی را برای ساختمان ‌ ها، سازه ‌ ها و حمل ‌ ونقل دارند، حتی این چارچوب ‌ ها تا خدمات شهری و حمل ‌ ونقل عمومی نیز تسری داده شده است. به ‌ عنوان مثال، در مسئله حمل ‌ ونقل هوایی، فرودگاه دوبلین در کشور ایرلند خدمات ویلچر بسیار خوبی را برای افراد دارای معلولیت فراهم کرده است، اما این شرایط برای تمامی کشورها یکسان نیست و خدمات هر کشور با کشور دیگر متفاوت است. برای مثال، بنا بر نظر کارشناسان، فرودگاه لوفتهانزا در شهر فرانکفورت آلمان را می ‌ توان جزو فرودگاه ‌ هایی با بهترین خدمات ویلچری و فرودگاه هیترو لندن و شارل دوگل پاریس را، نامناسب ‌ ترین فرودگاه ‌ ها در این زمینه در جهان معرفی کرد. معاهده شینگن، توافقنامه ‌ ای میان کشورهای اروپایی است که مقررات مشخصی را برای حمل ‌ ونقل هوایی تعریف می ‌ کند. بیشتر کشورهای منطقه اروپا عضو این معاهده هستند، اما این بدان معنا نیست که درباره رسیدگی به مسافران معلول در این معاهده استانداردسازی شده است، از این ‌ رو همچنان قواعد و چارچوب ‌ های رعایت ‌ شده در امریکا برای تسهیل سفر مسافران معلول، بهترین شرایط حمل ‌ ونقل هوایی را فراهم می ‌ کند.

ترددهای شهری تسهیل شدند

یکی از چالش ‌ ّهای روزمره افراد معلول، تردد در سطح شهر با وسایل حمل ‌ ونقل عمومی است. به ‌ گزارش spintheglobe . net ، برخی شهرهای اروپایی، مانند بارسلون، وین و فرانکفورت، حمل ‌ ونقل عمومی شگفت ‌ انگیزی دارند و بهترین فضا را برای تردد افراد با ویلچر فراهم کرده ‌ اند، حتی بعضی از شهرها مانند لندن، تاکسی ‌ های ویلچر زیادی دارند.

با این حال، در شهرهای دیگری مانند پاریس و بوداپست، سیستم ‌ های مترو بیشتر برای کاربران ویلچری غیرقابل ‌ دسترسی هستند. در بیشتر شهرهای کشورهای اروپایی، اتوبوس ‌ هایی با رمپ برای دسترسی با ویلچر ارائه شده، اما برای افراد دارای معلولیت، رفت ‌ وآمد با اتوبوس گزینه چندان مناسبی نیست. علاوه بر تمام موارد عنوان ‌ شده، وجود سنگفرش را می ‌ توان یکی از موانع جدی تردد ویلچرها نه ‌ تنها در اروپا بلکه در بسیاری از کشورهای جهان معرفی کرد. تمام شهرهای اروپایی حداقل یک خیابان تمام سنگفرش دارند و این موضوع تبدیل به یک معضل جدی برای افراد دارای محدودیت شده است.

در برخی شهرهای اروپایی مانند کپنهاگ در دانمارک، به ‌ منظور مناسب ‌ سازی خیابان برای تردد افراد مختلف با نیازهای متفاوت، 2 مسیر هموار را موازی مسیر سنگفرش برای تردد ویلچر و کالسکه تعبیه کرده ‌ اند، حتی برخی شهرها مانند وین، بسیاری از سنگفرش ‌ های قدیمی خود را کنده و سنگفرش ‌ های مسطح را جایگزین آنها کرده ‌ اند. با این کار، ضمن کاهش هزینه ‌ ها و نوسازی شهرها، شرایط تردد را برای تمامی افراد جامعه تسهیل کرده و مورد توجه قرار داده ‌ اند.

یکسان ‌ سازی علائم شهری

شهر باید نه ‌ تنها برای شهروندان، بلکه برای میهمانان نیز مهربان باشد. شهر باید از مسافران و گردشگران به ‌ ‎ گرمی استقبال و امکانات مناسبی را فراهم کند. یکی از مهم ‌ ترین مسائلی که می ‌ تواند راهنمای مناسب گردشگران در شهرها باشد، علائم شهری است. به ‌ گزارش سایت autoeurope ، با اجرای کنوانسیون وین درباره علائم جاده ‌ ای در سال ۱۹۷۸ ، بسیاری از کشورهای عضو اتحادیه اروپا اکنون از مجموعه ‌ ای استاندارد از علائم و نشانه ‌ های یکسان جاده ‌ ها و حمل ‌ ونقل استفاده می ‌ کنند تا سفر، هم برای بازدیدکنندگان و هم برای ساکنان شهرها آسان ‌ تر شود.

با افزایش اهمیت وجود علائمی که بتواند راهبر خوبی برای مردم باشد، تمامی کشورها به ‌ ویژه کشورهای توریستی به ‌ سمت استفاده از علائم استاندارد جهانی و یکسان ‌ سازی تابلوهای اعلانی خود پیش رفتند. این اقدام صورت ‌ گرفته به ‌ ویژه در 2 دهه گذشته را می ‌ توان تحول مثبتی در راستای افزایش صمیمیت شهر با شهروندان و مسافران عنوان کرد، همچنین این مسئله باعث کاهش تعداد تصادفات جاده ‌ ای به ‌ دلیل ناآگاهی از مسیر شد؛ در اروپا به ‌ دلیل نزدیکی کشورها با یکدیگر، بیشتر مردم تمایل دارند تا برای سفر از مسیرهای زمینی استفاده کنند. یکسان ‌ سازی قوانین و علائم جاده ‌ ای و شهری، به کاهش تخلفات رانندگی در سطح شهرها و جاده ‌ ها منجر شده و در نهایت فضا را برای مسافران و شهروندان ایمن ‌ تر کرد.

تکمیل اطلاعات حمل ‌ ونقل عمومی

اما اقدام کشورها برای بهبود تردد مسافران تنها به یکسان ‌ سازی علائم برای افزایش آگاهی افراد ختم نمی ‌ شود؛ در برخی کشورهای توریستی مانند ترکیه و ایتالیا، به ‌ منظور بهبود و تسهیل استفاده گردشگران از سرویس حمل ‌ ونقل عمومی، در ایستگاه ‌ های مترو و اتوبوس راهنماهای جامع و اطلاعات تکمیلی برای افراد تهیه شده است، همچنین با اتصال سیستم اطلاعاتی حمل ‌ ونقل شهری به سرویس ‌ های اینترنتی جهانی مانند گوگل ‌ مپ، مسیریابی و آگاهی گردشگران از مسیرهای تردد وسایل حمل ‌ ونقل عمومی بهبود چشمگیری یافته است. علاوه ‌ بر آن، مسافران می ‌ توانند به ‌ راحتی و در کمترین زمان کارت ‌ های اعتباری مربوط حمل ‌ ونقل عمومی را در ایستگاه ‌ های مختلف تهیه کنند. اجرای چنین اقداماتی از سوی کشورها، با اقبال عمومی توریست ‌ ها مواجه شد، چرا که استفاده از حمل ‌ ونقل عمومی نه ‌ تنها هزینه ‌ های سفر را برای افراد کاهش می ‌ دهد، بلکه به آنها اجازه بازدید از مناطق مختلفی از شهر را می ‌ دهد. آزادی عمل گردشگران، افزایش درآمدزایی و رونق بیشتر اقتصاد کشورها را به ‌ همراه دارد. از سویی دیگر، شهروندان نیز می ‌ توانند با اطلاعات بیشتری نسبت به شهر، تردد کرده و دچار سردرگمی ‌ های جدی نشوند. این موضوع، یکی از مهربانی ‌ های شهرهای توریستی با مسافران و حتی شهروندان است که نباید نسبت به آن بی ‌ توجه بود.

سخن پایانی

فضای سبز، دسترسی به سیستم ‌ های حمل ‌ ونقل عمومی، حفظ پاکیزگی سطح شهر، نوسازی و بهسازی ساختمان ‌ ها چه از نظر بصری و چه ساختاری، ایجاد فضایی امن و مطمئن برای زندگی شهروندان و سایر موارد این ‌ چنینی، دلبستگی افراد به شهرها را بیشتر می ‌ کند. عبارت «شهر در خدمت شهروندان» گویای تمامی نیازهای یک زندگی شهرنشینی است که دولت ‌ ها هنگام تصویب قوانین، تخصیص بودجه ‌ های عمرانی و حتی برنامه ‌ های فرهنگی باید به آن توجه داشته باشند. شهرها باید زمینه آسایش و رفاه را برای تمامی مردم فراهم کرده و در این رابطه هیچ قشری نسبت به بخشی دیگر برتری نداشته باشد. شرایط و بسترهای موردنیاز سالمندان، کودکان، افراد دارای معلولیت و محدودیت، حتی زنان باردار نیز باید در برنامه ‌ ریزی ‌ های شهری دیده شوند تا تمامی افراد با نیازهای متفاوت بتوانند در کنار یکدیگر با سطح برابری از رفاه و آسایش زندگی کنند. در کشورهای در حال توسعه و توسعه ‌ نیافته، به این نوع مسائل کمتر توجه شده و با مقایسه کلی ساختارهای معماری کشورها در می ‌ یابیم در برخی مناطق، مناسب ‌ سازی شهری تبدیل به آرامشی فراموش ‌ شده برای شهروندان شده است.