هفته گذشته به‌دنبال انتشار اخبار مثبت از روند مذاکرات برجام، رغبت برای خرید سهم‌های ریالی همچون گروه‌های خودرویی و بانکی افزایش یافت و همزمان سهم‌های فلزی، پالایشی و پتروشیمی‌ها، قرمزپوش شدند. البته این روند در نخستین روز از هفته پایانی مرداد ادامه نیافت و بورس تهران عملکرد درخشانی نداشت، تا جایی‌که حتی سهام شرکت‌های خودرویی و بانک‌ها نیز در صف فروش قرار گرفتند. با این وجود، بسیاری از تحلیلگران بازار، در هفته پیش‌رو روزهای مثبتی را برای گروه‌های ریالی پیش‌بینی می‌کنند. فعالان و کارشناسان بازار، سوگیری این روزهای بورس تهران را ناشی از رفتار هیجانی سهامداران خرد می‌دانند و تاکید دارند به نتیجه رسیدن مذاکرات برجام به نفع بورس تهران است. برقراری توافق به‌منزله کاهش هزینه‌های تولید صنعتگران خواهد بود و مسیر صادرات را برای بسیاری از صنایع تسهیل خواهد کرد. همزمان مراودات و تعاملات بانکی، بهبود خواهد یافت و تامین مواد اولیه صنایع تسهیل خواهد شد. توجه به این نکته ضروری به‌نظر می‌رسد که صنایع بورسی، براساس نرخ دلار نیمایی فعالیت می‌کنند؛ در نتیجه حتی در صورت به تصویب رسیدن دوباره برجام و کاهش قیمت دلار در بازار آزاد، عملکرد صنایع صادراتی، آن‌قدرها هم تحت‌تاثیر قرار نخواهد گرفت. به‌ویژه آنکه نرخ تسعیر ارز در بودجه ۱۴۰۱ برابر ۲۳ هزار تومان عنوان شده؛ بنابراین نباید از نشانه‌های مثبت برجام بر بورس تهران غافل بود.

بورس، آماده رشد

مجتبی دیبا، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: امید به نتیجه مثبت مذاکرات برجام، زمینه‌ساز تغییراتی در روند معاملات بورس تهران در یک هفته گذشته بود. بورس تهران سابقه رودررویی با نتیجه‌بخش بودن مذاکرات رفع تحریم را داشته است.

این بار نیز با تقویت امید به تصویب دوباره برجام همچون دوره گذشته شاهد رشد ارزش سهم‌های ریالی و افت ارزش سهم‌های دلاری بودیم؛ در نتیجه سهم‌های خودرویی، بانکی، حمل‌ونقل و... فرصتی برای رشد در آینده نزدیک را دارند.

با این وجود، همچنان جو بی‌اعتمادی بر بازار سرمایه سایه افکنده و همین موضوع، مانع رشد قابل‌توجه بورس تهران در یک هفته گذشته، با وجود زنده شدن امیدها به مذاکرات بود.

دیبا گفت: در ۲ سال گذشته، همواره از گروه‌های خودرویی به‌عنوان لیدر بازار یاد می‌شود. حال اگر مذاکرات نتیجه‌بخش تمام شود، می‌توان به بهبود شرایط خودرویی‌ها و اثرگذاری آن بر کلیت بازار امید داشت.

دیبا گفت: از مدتی قبل شاهد روند ورود پول به سهم‌های پالایشی بودیم. با این وجود، با ارجاع به شرایط گذشته و دور نخست تصویب مذاکرات برجام، متوجه می‌شویم که در آن دوره، سهم‌های پالایشی مسیر رو به رشدی را پشت‌سر نگذاشتند؛ بنابراین در حال حاضر نیز اگر این مذاکرات به نتیجه مثبتی منجر شود، نباید به بهبود قابل‌توجه عملکرد سهم‌های پالایشی امید داشته باشیم.

وی در پیش‌بینی عملکرد بازار سرمایه اظهار کرد: بازار در روزهای آینده حول محور برجامی شدن یا نشدن، حرکت خواهد کرد. نهایی شدن نتایج مذاکرات برجام، به‌شدت بر عملکرد بورس در کوتاه‌مدت تاثیر دارد. اگر توافق نهایی قطعی شود، در هفته پیش‌رو، بورس تهران روزهای پویاتری را پشت‌سر خواهد گذاشت.

این کارشناس بازار سرمایه در پاسخ به سوالی مبنی بر به نتیجه نرسیدن مذاکرات و تاثیر آن بر عملکرد بورس، گفت: به توافق نرسیدن برجام تاثیر منفی آن‌چنانی بر عملکرد بورس تهران نخواهد گذاشت و تنها شرایط را برای مدتی به حالت تعلیق یا کما درخواهد آورد، چراکه ساختار فروش بسیاری از شرکت‌ها از به نتیجه رسیدن برجام، آسیب جدی نمی‌بیند.

به‌ویژه آنکه صنایع صادرات‌محور ما در طول سال‌های گذشته توانسته‌اند خود را با شرایط برجام، وفق دهند؛ بنابراین نتیجه‌بخش نبودن این مذاکرات به‌منزله ارسال سیگنال منفی جدی به بورس نخواهد بود.

وی افزود: به نتیجه نرسیدن برجام، به‌منزله تقویت انتظارات تورمی در جامعه خواهد بود، در آن شرایط می‌توان منتظر رشد بورس تهران بود.

دیبا اظهار کرد: پیش‌بینی می‌شود با به نتیجه نرسیدن مذاکرات، نرخ دلار به سمت ۵۰ هزار تومان حرکت کند و بدون تردید چشم‌انداز رو به رشد دلار، زمینه‌ساز صعود بازار سرمایه نیز خواهد بود.

جو روانی، محرک بازار

امید پورمحمود، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: در یک هفته گذشته شاهد افزایش امید به نتیجه‌بخش بودن مذاکرات برجام بودیم و اثرات آن بر بازار سرمایه نیز منعکس شد. وی افزود: هر بار که امید به نتیجه رسیدن مذاکرات تقویت می‌شود، تقاضا برای خرید سهم‌های ریالی افزایش می‌یابد و همزمان سهم‌های دلاری، ریزش را تجربه می‌کنند.

این کارشناس بازار سرمایه گفت: بنابراین با تقویت مذاکرات پس از یک بازه تعلیق چند ماهه، تقاضا برای خرید نمادهای خودرویی و بانکی افزایش یافت. حقوقی‌های دارنده سهم‌های یادشده نیز از این فرصت برای فروش سهام به حقیقی‌ها استفاده کردند. با توجه به شرایط مذاکرات این‌طور به‌نظر می‌رسد که جو بی‌اعتمادی همچنان برای نمادهای ریالی ادامه داشته باشد. علاوه بر این، شاخص کل هم‌وزن نیز روند مثبتی را پشت‌سر بگذراند، اما نمادهای دلاری همچون گروه فلزات، معادن، کانی‌های معدنی و... روند رو به افتی را تجربه کنند.

این فعال بازار سرمایه افزود: بازار سرمایه در حال حاضر تحت‌تاثیر جو روانی حاکم بر سهامداران خرد حرکت می‌کند، چراکه فروش نمادهای دلاری در شرایط کنونی و با توجه به ارزندگی این نمادها، با این قیمت‌ها منطقی نیست.

در واقع شرکت‌های صادرات‌محور، محصولات خود را با نرخ دلار نیمایی به فروش می‌رسانند؛ بنابراین به نتیجه رسیدن مذاکرات و کاهش نرخ دلار در بازار آزاد، تاثیر منفی بر عملکرد این شرکت‌ها نخواهد داشت. علاوه بر این، با حذف تحریم‌ها، بدون تردید شرایط فعالیت برای این صنایع صادرات‌محور تسهیل خواهد شد؛ درنتیجه نباید منتظر کاهش سودآوری این صنایع با به نتیجه رسیدن برجام باشیم.

وی افزود: از مجموع موارد یادشده می‌توان این‌طور نتیجه گرفت که اگر برجام به نتیجه مثبتی برسد، در کوتاه‌مدت روند رو به رشد ارزش سهام شرکت‌های ریالی و افت ارزش سهام مجموعه‌های دلاری ادامه خواهد یافت. به عکس اگر برجام به هر دلیلی به نتیجه نرسد یا تعلیق در مذاکرات ادامه یابد، سهم‌های ریالی ریزش می‌کنند و سهم‌های دلاری در مسیر صعود قرار خواهند گرفت. پورمحمود گفت: برجام در بلندمدت به‌منزله باز شدن درهای صادرات به روی ایران و تسهیل نقل و انتقالات مالی میان ایران و سایر کشورهاست. علاوه بر این، فرصتی برای توسعه همه صنایع فراهم می‌شود. وی افزود: با توجه به شرایط و محدودیت‌های ارزی که در سال‌های اخیر، اقتصاد ما را تحت‌تاثیر قرار داده، حتی در شرایطی که مذاکرات برجام به نتیجه برسد نباید منتظر افت قابل‌توجه قیمت دلار باشیم.

همین موضوع، خود به نفع سرمایه‌گذاران و فعالان بازار سرمایه است. از مجموع موارد یادشده می‌توان این‌طور برداشت کرد که رفع تحریم‌ها به نفع بورس تهران خواهد بود و نباید از ریزش سهم‌های صادراتی واهمه داشت.

وی با اشاره به سابقه تصویب برجام در سال ۱۳۹۶ گفت: در کوتاه‌مدت شاهد افت بازار سرمایه و در ادامه رشد شارپی آن بودیم. در حال حاضر نیز انتظار می‌رود با تصویب مجدد برجام و رفع تحریم‌ها، همان روال گذشته ادامه یابد. البته رشد دوباره شارپی شاخص به تصمیم پول‌های کلان برای ورود به بازار سرمایه بستگی دارد.

تحلیل، معیار تصمیم‌گیری باشد

یاسر فلاح، کارشناس ارشد بازار سرمایه در گفت‌وگو با صمت و در ارزیابی اثرگذاری اخبار برجام بر عملکرد بازار سرمایه، گفت: کاهش نرخ دلار در برابر ریال پس از به نتیجه رسیدن توافقات برجام یا انتشار اخبار مثبت از روند مذاکرات و تاثیر منفی آن بر سهام شرکت‌های بورسی صادرات‌محور، تحلیل درست یا واقع‌بینانه‌ای نیست، چراکه به‌دنبال رفع تحریم‌ها باید منتظر گشایش اقتصادی باشیم و بدین‌ترتیب عملکرد شرکت‌ها و بنگاه‌های تولیدی بهبود خواهد یافت و در همین حال، مسیر رونق تجاری برای سایر صنایع باز خواهد شد.

این کارشناس بازار سرمایه افزود: توافق و گشایش اقتصادی و رفع تحریم در میان‌مدت به نفع بازار سرمایه خواهد بود، چراکه مراودات تجاری صنایع و امکان واردات شرکت‌ها و تولیدکنندگان تسهیل می‌شود و در همین حال، امکانی برای صادرات بیشتر تولیدات صنایع داخلی مهیا خواهد شد؛ بنابراین رفع مشکلات تحریم به نفع تولیدکنندگان خواهد بود و در میان‌مدت، زمینه ارتقای سودآوری آنها را فراهم می‌کند.

وی افزود: علاوه بر این، نرخ ارز در بازار آزاد نباید مرجع عملکرد نرخ سهامداران و سرمایه‌گذاران باشد، چراکه این تولیدکنندگان با نرخ نیما معامله می‌کنند؛ درنتیجه کاهش نرخ ارز در بازار آزاد هیچ تاثیری بر عملکرد بازار سرمایه ندارد. در همین حال، نرخ ارز در بودجه امسال، ۲۳ هزار تومان تعیین‌شده و براساس آن نباید به کاهش قابل‌توجه نرخ دلار امید داشت.

فلاح گفت: تاثیر خبرها بر بازار سرمایه به‌سرعت منعکس می‌شود؛ به بیان دیگر، سرمایه‌گذاران حقیقی حاضر در بورس براساس اخبار و در لحظه تصمیم می‌گیرند، اما این اثرپذیری سریع، سیاست درستی ارزیابی نمی‌شود. کما اینکه کارشناسان حوزه مالی نیز صاحبان سرمایه را به تصمیم‌گیری در بلندمدت توصیه می‌کنند. با این وجود در موارد متعددی شاهدیم برخی از افراد انتشار هر خبری را به‌سرعت در تصمیمات مالی و خریدوفروش خود دخیل می‌کنند.

سرمایه‌گذاران با انتشار اخبار مثبت از مذاکرات یا هر عامل دیگری که زمینه کاهش نرخ ارز را در بازار آزاد فراهم کند، به‌سرعت اقدام به فروش سهام خود می‌کنند. در واقع بدون توجه به شرایط بازار، گمان می‌برند با کاهش نرخ دلار، سودآوری شرکت‌ها کاهش می‌یابد؛ بنابراین به‌سرعت به‌دنبال آن هستند تا سهم خود را به‌سرعت به فروش برسانند و درنتیجه بازار قرمز می‌شود.

سخن پایانی

با به نتیجه رسیدن مذاکرات برجام، کاهش نرخ دلار حتمی است، اما نباید منتظر ریزش قابل‌توجه و بلند‌مدت نرخ دلار حتی در صورت به نتیجه رسیدن برجام باشیم. با انتقال اخبار مثبت از مذاکرات برجام، شاهد ریزش‌های مقطعی و کوچک در بورس تهران خواهیم بود، اما این روند که از افت قیمت دلار نشأت می‌گیرد، ادامه‌دار نخواهد بود. از مجموع موارد یادشده می‌توان این‌طور برداشت کرد که برجام از دو منظر، عملکرد صنایع بورسی و این بازار مالی را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد؛. از یک‌سو کاهش ارز بر عملکرد صنایع اثرگذار است و از سوی دیگر، اغلب صنایع کشور، حتی صنایع صادرات‌محور تحت‌تاثیر شرایط تحریم با چالش‌هایی در روند فعالیت‌های خود روبه‌رو هستند. با برقراری تعامل در مذاکرات وین، ضررهای تحمیلی به صنایع تحت‌تاثیر تحریم محدود خواهد شد؛ بنابراین، در حالت کلی، اثرات مثبت به نتیجه رسیدن برجام بر بازار سرمایه به‌مراتب بیش از آثار منفی آن خواهد بود. هرچند باید تاکید کرد چندوچون توافق جدید از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و تاثیر بسزایی بر عملکرد صنایع و بورس خواهد داشت؛ یعنی جامعیت توافق جدید و اثرگذاری آن بر اقتصاد کشور اهمیت دارد. البته هنوز جزئیاتی از نتایج به‌دست‌آمده در این دور مذاکرات منتشر نشده است و در حالت کلی باید اقرار کرد رفع تحریم‌ها و برقراری رابطه و تعامل با دنیا، در میان‌مدت به نفع بازار سرمایه خواهد بود.