حمله نظامی روسیه به خاک اوکراین بر عملکرد بازارهای گوناگون جهان از جمله بازار سهام اثرگذار بود. کشورهای روسیه و اوکراین از ظرفیت‌ها و اثرگذاری بالایی در سطح بین‌المللی برخوردار هستند. بازار انرژی جهان به روسیه وابسته است. درحال‌حاضر، تولید ۱۰ درصد نفت جهان در اختیار روسیه است. میزان تولید نفت این کشور، روزانه حدود ۱۰.۵ میلیون بشکه برآورد و از این میزان، حدود ۵ میلیون بشکه آن صادر می‌شود؛ بنابراین، این کشور سهم قابل‌توجهی از بازار نفت جهان را در اختیار دارد.

نقش این کشور در تامین انرژی مصرفی گاز جهان نیز قابل‌توجه است. این کشور حدود ۴۰ درصد گاز کشورهای اروپایی را تامین می‌کند. نورداستریم (۲) پروژه بزرگی است که نقش روسیه را در تامین انرژی کشورهای اروپایی و به‌شدت به آلمان افزایش می‌دهد. نورداستریم (۲) در مرحله بهره‌برداری و افتتاح قرار دارد اما حال با شروع جنگ، آغاز به کار این پروژه تحت‌تاثیر شرایط جنگ متوقف شده است.

در چنین شرایطی، واکنش کشورهایی همچون انگلیس و امریکا که وابستگی محدودتری به انرژی روسیه دارند، شدیدتر بود. میزان وابستگی انگلیس به روسیه برای تامین گاز بسیار محدود است؛ بنابراین توانست اقدامات قهری قابل‌توجهی را در مقابل این کشور اتخاذ کند. با ادامه یافتن جنگ، سایر کشورهای غربی نیز نسبت به این جنگ واکنش نشان دادند. بدین‌ترتیب دوباره شاهد عکس‌العمل بازارهای جهانی نسبت به این شرایط و رشد قابل‌توجه بهای انرژی و نرخ کامودیتی‌های گوناگون بودیم.

چنانچه صادرات نفت روسیه قطع شود، کشورهای غربی و حتی ژاپن می‌توانند در کوتاه‌مدت از ذخایر استراتژیک خود برای کنترل این شرایط استفاده کنند. اما این کشورها در میان‌مدت و بلندمدت باید راهکار دیگری برای تامین نفت برگزینند. در این موقعیت، ایران می‌تواند به‌عنوان یکی از جایگزین‌های اصلی در روند تامین کسری انرژی جهان مطرح باشد. میزان تولید نفت ایران روزانه حدود ۴ میلیون و ۶۰۰ هزار بشکه برآورد می‌شود که امکان صادرات نیمی از آن وجود دارد؛ بنابراین ایران می‌تواند به‌طور مداوم روزانه ۲ میلیون بشکه از کسری نفت جهان را پوشش دهد. در همین حال، برآورد می‌شود ایران ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلیون بشکه نفت آماده صادرات، یعنی نفت فرآوری‌شده دارد. اما این اتفاق در شرایطی حاصل می‌شود که مذاکرات رفع تحریم‌ها به نتیجه برسد.

در ادامه باید خاطرنشان کرد که روسیه سومین منابع طلای جهان را در اختیار دارد. در شرایط جنگ و تنش‌های سیاسی، نرخ طلا به‌عنوان یک دارایی ریسک‌گریز افزایش می‌یابد؛ درنتیجه در هفته‌های اخیر شاهد رکوردشکنی نرخ طلا در سطح جهانی بوده‌ایم. روسیه ۱۵ درصد نیکل جهان را تولید می‌کند. منابع مس و آلومینیوم این کشور نیز قابل‌توجه برآورد می‌شود. در نتیجه طی هفته‌های پس از حمله روسیه به اوکراین شاهد روند صعودی نرخ کامودیتی‌های یادشده نیز بوده‌ایم.

گفتنی است نرخ کامودیتی‌های کشاورزی نیز تحت‌تاثیر تنش‌های منطقه اروپای شرقی قرار خواهد گرفت. روسیه نخستین صادرکننده گندم جهان است و اوکراین در جایگاه سومین صادرکننده ذرت و چهارمین صادرکننده گندم جهان قرار دارد. بخش مهمی از صادرات غلات دنیا نیز از اوکراین انجام می‌شود. بدین‌ترتیب با تداوم تنش یادشده خللی جدی در زنجیره تامین مواد غذایی جهان ایجاد می‌شود.

با توجه به موارد یادشده می‌توان این‌طور استنتاج کرد که چنانچه برجام در کوتاه‌ترین زمان ممکن به نتیجه مطلوبی برسد، به نفع ایران خواهد بود، چراکه در مدت زمان کوتاهی، صادرات نفت ایران افزایش خواهد یافت و این موضوع به‌منزله افزایش درآمدهای ارزی کشور خواهد بود و کسری بودجه پیش‌بینی‌شده برای امسال می‌شود و درنتیجه دولت برای تامین کسری بودجه خود دیگر به بازار سرمایه چشم نخواهد داشت.

در همین حال همزمان با رشد نرخ محصولات پتروشیمی در سطح جهانی، شاهد رشد سهام شرکت‌های فعال در این بخش در بازار سهام هستیم. در همین حال، رشد نرخ نفت نیز زمینه سودسازی بیشتر برخی مجموعه‌های صنعتی را در کشور فراهم کرده است. با این وجود، ادامه تاثیر این تنش‌ها بر بازار سرمایه ایران تحت‌تاثیر مذاکرات رفع تحریم مشخص خواهد شد. چنانچه این مذاکرات دوباره از سر گرفته شود و به نتیجه مطلوبی برسد، می‌توانیم به ارتقای عملکرد بورس امید داشته باشیم.