اجرای کالابـرگ به ایـستگاه آخـر رسید
دولت خیلی آرام و بی‌سروصدا طرح کالابرگ الکترونیک را در ۳ استان کشور به اجرا گذاشت.
به نظر می رسد این اقدام به منظور حمایت از سبد غذایی خانوار و تقویت سلامت غذایی صورت گرفته است. این طرح این امکان را برای مردم ایجاد کرده که با اعتبار یارانه، بتوانند یک ماه زودتر اقلام ضروری خانوار خود را خریداری کنند. از نگاه دولتمردان ویژگی بارز این طرح حفظ قدرت خرید مردم در طول دوره یک ماهه است، زیرا در این طرح نرخ کالا در شهریور ۱۴۰۰ مبنا و ملاک عمل قرار گرفته و دولت طبق سبد کالای مشخص شده مابه التفاوت نرخ کالا را در طول دوره پرداخت می کند. همچنین گفته شده در فرآیند اجرا و اختصاص کالابرگ قرار نیست کارت جدید برای افراد و مشمولان صادر شود و هر کارت و حساب بانکی این قابلیت را دارد که اعتبار کالابرگ به آن واریز شود. تمام کارت های بانکی و هویت افراد در سیستم تعریف شده و تعدد حساب ها و کارت های بانکی مهم نیست، بلکه معیار کد ملی افراد است. صمت در همین زمینه با کارشناسان حوزه به گفت وگو پرداخته است
اجرای آزمایشی کالابرگ الکترونیک در ۳ استان
محسن رضایی، معاون اقتصادی رئیس جمهوری درباره اجرای آزمایشی طرح کالابرگ الکترونیک گفت: طرح کالابرگ به صورت آزمایشی در 3 استان در حال اجرا است و اجرای آن در کل کشور بستگی به رفع ایرادات آن دارد. وی بیان کرد: نظام امور مالیاتی از مهم ترین ابزارهای اقتصادی دولت با هدف خدمت رسانی است و هدف از دریافت مالیات استفاده از آن در حوزه هایی مانند بهداشت، امنیت و زیرساخت است. به سبب مشکلاتی که در گذشته وجود داشته امکان استفاده از این ابزار فراهم نبوده است. رضایی گفت: در حال حاضر ما شاهد تورم مالیاتی هستیم و اگر نظام مالیاتی اصلاح شود از تورم جلوگیری و خدمات خوبی به مردم داده خواهد شد. وی در توضیح اختیاری بودن کالابرگ گفت: اگر افراد تحت هر شرایطی تشخیص دادند نیاز به پول یارانه خود دارند، نیاز نیست از این طریق خرید کنند و پول را برای کار دیگر می خواهند، در زمان مقرر که یارانه ها به حساب همه مردم واریز می شود، می توانند یارانه نقدی خود را بردارند. همچنین در این طرح مزیت احترام به سلایق مختلف دیده شده و در این راستا مردم برای خرید اقلام کالایی می توانند آزادانه و به سلیقه خود هر نشان تجاری را انتخاب و خریداری کنند و امکان پرداخت ما به التفاوت نرخ کالای انتخابی با کالای مرجع نیز میسر شده است. در طرح کالابرگ الکترونیک بر بستر شبکه ملی اعتبار امکان دیگری هم فراهم شده که مردم براساس نیاز خانوار، مقدار کمتر یا بیشتری از کالاهای اساسی مرجع را به انتخاب خود و تا سقف میزان اعتبار یارانه شان خریداری کنند.
مردم با یارانه نقدی آزادی انتخاب دارند
سید مرتضی افقه، اقتصاددان و استاد دانشگاه در پاسخ به این پرسش که یارانه نقدی بهتر است یا کالا برگ الکترونیک به صمت گفت: مردم با یارانه نقدی آزادی انتخاب دارند، در حالی که با کالابرگ این آزادی انتخاب از آنها گرفته خواهد شد و کالاها به تعدادی خاص محدود می شود.
این استاد دانشگاه ضمن انتقاد کلی از بازگشت به دوران کوپن افزود: براساس آخرین اظهارات دولتمردان در طرح کالابرگ الکترونیک، پرداخت نقدی یارانه و کالایی به صورت همزمان عملیاتی می شود؛ یعنی اگر اعتبار لحاظ شده تا پایان ماه استفاده نشود، امکان برداشت نقدی فراهم است.
خطای دولت
این اقتصاددان ادامه داد: اگر در اجرای طرح کالابرگ الکترونیک اشتباهی ازسوی دولت سر بزند باید منتظر رانت و تشکیل بازار سیاه در این بخش بود. در موضوع کالابرگ الکترونیک نخستین مسئله این است که خود سیستم کالابرگ فسادآفرین و ایجادکننده بازار سیاه خواهد بود. این موضوع تجربه ای است که در سال های جنگ تحمیلی و دوران کوپنی دولتمردان آن را از سر گذرانده اند.
افزایش قدرت انتخاب مردم
وی بهترین تصمیم دولت در اجرای طرح کالابرگ را دادن قدرت انتخاب به مردم دانست و توضیح داد: پرداخت یارانه به صورت کالابرگ الکترونیک، دارای مشکلات بروکراسی است و هزینه هایی برای دولت ایجاد می کند. البته کالابرگ این مزیت را دارد که به دنبال افزایش تورم تامین و دسترس به برخی کالاها برای مردم آسان تر خواهد بود، اما فقط چند کالای مشخص در این طرح دیده شده اند.
این استاد دانشگاه گفت: تمایل مردم بیشتر به دریافت یارانه به صورت نقدی است تا خرید کالا. تجربه کوپن و کالابرگ در گذشته نشان داد مردم حتی کالایی که به آنها داده می شد را در بازار می فروختند تا کالایی را که بیشتر موردنیازشان بود، تامین کنند؛ بنابراین قطعا در اقتصاد متورم ایران پول نقد بیشتر برای اقشار کم برخوردار گره گشا است.
اقتصاد متورم و کالابرگ
افقه با تاکید بر اینکه کالابرگ در شرایط تورم زده کنونی اقتصاد و معیشت مردم باعث می شود نرخ کالا در زمان رسیدن به دست مردم متعادل تر شود، گفت: اصل اجرای طرح کالابرگ کار صحیحی نیست، اما از آنجا که دولت ناگزیر به اجرای آن است، بهتر است گزینه برداشت نقدی نیز برای کالابرگ الکترونیک فعال باشد.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا پرداخت یارانه نقدی به جای کالای اساسی تورم زا نیست؟ توضیح داد: میزان یارانه آنقدر نیست که بتواند تورم افزوده ایجاد کند، زیرا یارانه نقدی به اقشار کم برخوردار تعلق می گیرد که این افراد در زنجیره مصرف قرار دارند؛ بنابراین رقم یارانه در هر قالب؛ چه نقدی و چه غیرنقدی صرف تامین نیازهای اولیه خانوار می شود. رقم یارانه به قدری نیست که بتواند وارد بازارهای سوداگری شود.
کالابرگ بهتر از پول است
بهاالدین حسینی هاشمی، اقتصاددان و رئیس سابق بانک صادرات ایران در پاسخ به این پرسش که یارانه نقدی بهتر است یا کالابرگ الکترونیک به صمت گفت: اجرای طرح کالابرگ الکترونیک به جای پرداخت نقدی یارانه اقدامی صحیح است، زیرا پرداخت یارانه نقدی موجب ایجاد تورم افزوده در کشور می شود و از آنجایی که در کشور تورم بالای ۵۰ درصد داریم، پرداخت یارانه نقدی فقط بر آتش تورم می دمد؛ کما اینکه نیازهای حداقلی معیشت خانوارهای کم برخوردار تامین نخواهد شد.
مدیریت تغذیه با کالابرگ
این اقتصاددان تصریح کرد: هدف دولت از پرداخت یارانه در قالب کالابرگ رسیدن نیازهای اولیه خوراکی به هر خانوار است. اگر یارانه به صورت نقدی پرداخت شود ممکن است خانوار آن پول را صرف هزینه های دیگر و از تغذیه اولیه که نیاز هر فرد است، بنا به مصلحت صرفه جویی کند. حسینی هاشمی در ادامه یادآور شد: مردم با استفاده از کالابرگ، می توانند اقلام اساسی خود را تهیه کنند که در این صورت ویتامین و کالری موردنیاز آنها هم تامین می شود. وی با اشاره به اینکه با پرداخت یارانه نقدی، مردم به دلیل داشتن مشکلات اقتصادی فراوان، ممکن است در اولویت بندی، به میزان دریافت مواد مغذی بدن خود توجه نکنند، گفت: پرداخت یارانه نقدی به جای کالاهای اساسی جز داشتن مسائل اجتماعی از نظر اقتصادی چالش هایی را ایجاد می کند؛ به این صورت که افراد با بدن های ضعیف زود بیمار می شوند، زیرا ممکن است فرد مبلغ به دست آورده را صرف خرید کالاهای اساسی نکند؛ بر همین اساس می توان گفت کالابرگ می تواند مدیریت تغذیه را برعهده بگیرد. در مجموع تهیه سبد کالایی برای دریافت یارانه؛ چه به صورت کالابرگ و چه به صورت نقدی اقدامی مفید است.
«بن» مرسوم در جهان
وی معتقد است: کالابرگ یا همان «بن غیرنقدی» در تمام جهان مرسوم است. اگر سبد کالایی داشته باشیم که به جامعه هدفی در زمان های مشخصی رسیدگی شود، در اصل با فقر مطلق مبارزه می شود و افراد کم برخوردار از سوءتغذیه در امان می مانند. وی تاکید کرد: ما تجربه کوپن در کشور را داریم و می توانیم از آن با بروزرسانی و رفع مشکلات پیشین در حل مشکلات معیشت کشور بهره برداری کنیم. این اقتصاددان افزود: یارانه غیرنقدی کاملا عادلانه، شفاف و قابل رهگیری است و فرصت انتخاب را به مصرف کننده می دهد تا مدیریت معیشتش را خودش انجام دهد.
جلوگیری از کاهش ارزش پول
به گفته وی، باوجود امتیازاتی که پرداخت یارانه نقدی دارد، ارزش مبلغ پرداخت شده از سوی دولت طی زمان کاهش پیدا می کند؛ در واقع یارانه نقدی با تورم شاخص بندی نشده و متناسب با آن نمی کند؛ در نتیجه در گذر زمان ارزش چندانی نخواهد داشت.
وی معتقد است ارائه یارانه کالایی در درجه اول برای اقشار مختلف جامعه به اصطلاح لنگر معیشتی ایجاد می کند؛ به عبارت دیگر مردم اطمینان حاصل می کنند هر ماه سبد کالایی مشخصی دارند که میزان آن کاهش پیدا نمی کند و این اتفاق اثر اجتماعی بهتری خواهد داشت.
تعهد دولت
این اقتصاددان با اشاره به تعهد دولت برای تامین سبد کالایی خاطرنشان کرد: ارائه کالابرگ این تعهد را در دولت ایجاد می کند که برای عرضه کالا برنامه مدون و مشخصی داشته باشد. در واقع دولت ناچار می شود برای تامین سبد کالایی اقدامی جدی و برنامه ریزی شده را در دستور کار خود قرار دهد.
به گفته این کارشناس اقتصاد، کالابرگ این انگیزه را در دولت ایجاد می کند که برای تامین کالا و مواد غذایی اقشار مختلف جامعه، موانع پیش رو را بردارد.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا زیرساخت های بانکی برای جایگزینی هر کارت بانکی به عنوان کارت اعتباری کالابرگ آماده است، گفت: بله؛ شبکه بانکی کشور کوچک ترین مشکلی برای تعریف کالابرگ در قالب کارت بانکی ندارد. در اجرای طرح کالابرگ الکترونیک مبلغ یارانه در حساب سرپرست خانوار «فریز» می شود؛ بنابراین در نهایت فرد این امکان را ندارد که از مبلغ یارانه به صورت نقدی استفاده کند. وی در ادامه توضیح داد: مبلغ کالابرگ می تواند مانند اعتبار کارت هدیه های شبکه بانکی باشد. معمولا مبلغ کارت هدیه قابل برداشت و انتقال نیست و هر فرد با کارت هدیه فقط می تواند با دستگاه پوز خرید یا از طریق درگاه های اینترنتی اقدام به خریداری اقلام موردنیاز کند.
سخن پایانی
طرح کالابرگ الکترونیک به تازگی در 3 استان کشور برای عیب یابی به اجرا گذاشته شده تا در صورت اقبال عمومی در سراسر کشور به اجرا در آید. موافقان طرح آن را مداخله دولت برای ریشه کنی فقر مطلق می دانند و بر این باورند که با تامین سبد کالایی حداقل نیاز هر فرد به کالری تامین می شود. در روی دوم سکه، مخالفان کالابرگ را بازگشت طرح شکست خورده کوپن به اقتصاد می دانند و معتقدند با ورود کالابرگ به اقتصاد رانت و فساد افزایش می یابد؛ بنابراین بهتر است یارانه نقدی همچون سابق در اختیار سرپرست خانوار قرار گیرد تا هر خانواده براساس نیازهای خود اقدام به مصرف مبلغ یارانه کند.
