«بـیـمـه سـهـام» اعتماد به بورس را بازمی‌گرداند؟
در سال ۹۸ ورود و سرمایه‌گذاری در بورس به‌طور چشمگیری در کشور افزایش یافت.
سرمایه ها به بازاری هجوم بردند که ریسک سرمایه گذاری فراوانی بر آن حاکم بود. بورس از آن دسته بازارهایی است که ورود به آن به دانش و تبحر کافی نیاز دارد و چه بسا افراد ناآشنایی که به دلیل نداشتن سواد لازم زیان های هنگفتی را متحمل شدند. صنعت بیمه در این زمان باتوجه به نیاز جامعه و همچنین در راستای حمایت دولت از سرمایه گذاران در بورس برای پوشش ریسک سرمایه گذاری در این بازار ورود کرد. این صنعت یکی از عمده ترین نظام های اقتصادی و قوی ترین و غیرقابل انکارترین پشتیبان و تامینی برای دیگر موسسات اقتصادی، اجتماعی و خانوار به شمار می رود. اگر سرمایه گذار برای حفظ سرمایه و تداوم فعالیت های اقتصادی خویش از پوشش های بیمه ای حسب ضرورت برخوردار نباشد، چه بسا در معرض ورشکستگی و اضمحلال قرار گیرد. بیمه می تواند هنگام ریزش بازارها، جلوی ضرر مالی افراد را بگیرد. بیمه سهام با عنوان «سهام یار» یا اختیار فروش تبعی یکی از راهکارهای دولت برای تضمین بازدهی سهام است، این در حالی است که شمار زیادی از فعالان بورس با بیمه سهام و ویژگی های آن آشنایی ندارند. به همین علتصمت در این گزارش کم و کیف این پوشش ریسک را موردبررسی قرار داده است.
هدف حفظ سرمایه سهامداران حقیقی است
شاهین شایان آرانی، تحلیلگر بازارهای مالی درباره تاثیر بیمه سهام بر رونق بازار سرمایه بهصمت گفت: شاید نرخ سود ۲۰ درصدی اوراق بیمه سهام، باتوجه به شرایط تورمی کشور مقدار کمی به نظر بیاید، اما پوشش ریسک توسط بیمه سهام در شرایط فعلی مانع خروج سرمایه ها از بازار سهام می شود.
وی با بیان اینکه سهامداران از طریق بیمه سهام می توانند حداقل بازدهی متناسب با نرخ سود بانکی را کسب کنند، افزود: این سازکار به نگرانی سهامداران در زمینه کاهش سرمایه های شان در بازار سهام پایان می دهد. به گفته این کارشناس بازار سرمایه، بیمه سبد سهام می تواند زمینه ساز اطمینان بخشی سهامداران حقیقی به بازار سهام باشد، اما در کنار آن باید اقدامات دیگری انجام شود تا شاهد بازگشت روزهای خوش و پررونق به بازار باشیم.
وی افزود: هدف اصلی سازمان بورس از انتشار اوراق تبعی این است که اصل سرمایه سهامداران حقیقی تا مبلغ ۱۰۰ میلیون تومان برای یک سال حفظ شود و سهامداران حداقل سود ۲۰ درصدی هم دریافت کنند.
کاهش فشار فروش با بیمه
این تحلیلگر بازار های مالی بیان کرد: اوراق تبعی فشار فروش در بازار سهام را کاهش می دهد که این موضوع موجب کاهش ریسک سرمایه گذاری در بازار سهام می شود؛ بنابراین اوراق تبعی در کوتاه مدت می تواند شاخص کل بورس را تقویت کند. وی در ادامه افزود: نوسان های بازار سرمایه در روزهای اخیر به دلیل افزایش نرخ سود بانکی و همچنین جهش های ناگهانی نرخ ارز و سکه است، اما در بخش خرد بیمه تاثیر خود را بر بازار سهام گذاشته و مانع خروج ناگهانی سرمایه ها تا یک سال آینده شده است.
بازگشت اطمینان به بازار
شایان آرانی با اشاره به اهمیت بیمه سهام توضیح داد: در بازار سرمایه اطمینان نسبی ایجادشده که این اطمینان حاصل یکی از بند های مهم بسته حمایتی با عنوان بیمه سهام اشخاص حقیقی است. با تصویب این بند مهم، اصل ارزش سهام و سود آن بیمه شده است. این بیمه باعث پوشش ریسک سهام حقیقی ها می شود تا این گروه از سهامداران در بازار سرمایه، آرامش خاطر بیشتری داشته باشند. وی با تاکید بر اینکه بسته حمایتی یادشده موجب رونق بورس خواهد شد، گفت: از دیگر بند هایی که باعث رونق گرفتن بازار سرمایه می شود، تزریق منابع جدید توسط صندوق های حاکمیتی برای خرید سهام در بازار سرمایه و به مرور افزایش مبلغ آن است. در شرایط فعلی که بازار سرمایه با کمبود نقدینگی مواجه است این بند می تواند محرکی برای این بازار باشد.
هزار مزیت و یک مشکل
این تحلیلگر بازار سرمایه درباره بیمه سهام توضیح داد: این طرح جزو نخستین طرح های عملیاتی و مستقیم و محسوسی است که برای حمایت از سهامداران خرد پدید آمده، اما مشکل اصلی آن، این است که سهامداران پس از بیمه سهام شان باید به مدت یک سال سهام خود را نگهداری و از فروش آن خودداری کنند. تنها در این صورت است که سود ۲۰ درصدی به سهام تعلق خواهد گرفت. وی یادآور شد: اگر به هر دلیلی طی مدت یک سال سهامدار، حتی یک برگ سهم را بفروشد، دیگر عملا مشمول طرح سهام یار نمی شود، در حالی که این موضوع یعنی عدم خریدوفروش سهام با معیارهای اساسی معامله در تضاد است.
مرسوم در جهان
شایان آرانی در ادامه متذکر شد: ایجاد اطمینان در بورس اوراق بهادار با فراهم کردن امکاناتی، از دستاوردهای اصلی بازارهای بورس دنیا است. در بورس کشورهای توسعه یافته، بازارهایی وظیفه تامین اطمینان و کاهش ریسک ناشی از نوسانات نرخ سهام را بر عهده دارند. این بازارها «بازار اختیار معامله» نامیده می شوند. در ایران نیز بیمه سهام در راستای پوشش ریسک بازار سرمایه شروع به کار کرده است.
وی افزود: سهام یار می تواند باعث کاهش فرار سرمایه از بازار بورس شود، زیرا بسیاری از فروش هایی که این روزها در حال انجام است توجیه ارزش گذاری ندارد و معاملات در سایه اتفاقاتی رخ می دهد که ابعاد سیاسی و اقتصادی فراوانی دارند؛ بنابراین هیچ کدام شان نمی توانند در بلندمدت در ارزش گذاری بازار تاثیرگذاری معناداری داشته باشند.
سهام یار، مختص بورس و فرابورس است
کیارش سلح جو، کارشناس صنعت بیمه درباره چگونگی پوشش ریسک توسط سهام یار بهصمت گفت: نخستین گام برای استفاده از سهام یار، خرید یک ورق اختیار فروش تبعی به ارزش یک ریال است. روش خرید این اوراق با روش خرید سهام مشابه است و نیازی به مراجعه حضوری به کارگزاری یا سازمان بورس نیست.
وی افزود: در طرح سهام یار سقف ارزش سهام ۱۰۰ میلیون تومان است؛ بنابراین سهام یار شامل کسانی می شود که ارزش پرتفوی آنها تا سقف ۱۰۰ میلیون تومان باشد. توجه به این نکته ضروری است که بیمه سهام فقط به سهم های بازار بورس و فرابورس تعلق می گیرد.
این کارشناس صنعت بیمه در بیان شرایط استفاده از طرح سهام یار اظهار کرد: سهامدار تنها در شرایطی می تواند از سهام یار استفاده کند که ۵۰ میلیون تومان سهام ابتدایی خود را تا یک سال نگهداری کند. در حالت کلی خریدوفروش هر سهامی که از ابتدا مشمول بیمه سهام نبوده، برای سهامدار مشکلی ایجاد نمی کند، این در حالی است که فروش تمام یا بخشی از سبد سهام ابتدایی ۵۰ میلیون تومانی سهامدار، تمام سبد سهام را از این طرح خارج می کند.
غیرقابل انتقال
وی درباره شرایط استفاده از اعتبار کارگزاری در طرح بیمه سهام گفت: ممکن است بخشی از سبد سهام هر شخص حقیقی شامل سهم هایی باشد که با استفاده از اعتبار کارگزاری خریداری شده اند؛ بنابراین ریسک این سهام توسط طرح سهام یار پوشش داده شده است.
سلح جو افزود: در طرح سهام یار امکان واگذاری و انتقال اوراق اختیار تبعی به دیگران وجود ندارد؛ به عبارت بهتر، هیچ یک از سهامداران نمی توانند بیمه سهام خود را به سهامدار دیگری منتقل کنند.
این کارشناس صنعت بیمه در بیان شرایط لغو طرح بیمه سهام توضیح داد: بیمه سهام با هدف تضمین سود ۲۰ درصدی و حفظ سرمایه سهامداران ایجاد شده است. این طرح در شرایطی که بازار در حالت نزولی است، به نفع سهامداران خواهد بود. ممکن است پس از گذشت یک سال از نگهداری سبد سهام مذکور، سهامدار با سودی بیش از ۲۰ درصد مواجه شده باشد که در این شرایط می تواند از اوراق اختیار تبعی استفاده نکند و سود خود را از بازار بورس دریافت کند.
سهام یار دولتی است
وی افزود: براساس طرح سهام یار دولت تعهد می دهد در سررسید بیمه، اختلاف نرخ پرتفوی خریداری شده را با ۲۰ درصد بالاتر از ارزش روز آذر ۱۴۰۱ نقدا، از طریق حساب بانکی ثبت شده در سامانه سجام پرداخت کند.
لزوم تعریف بیمه نامه سرمایه
این کارشناس صنعت بیمه تصریح کرد: سهامداران با بیمه کردن اصل و سود سهام شان به میزان ۲۰ درصد، حداقل مطمئن هستند که از بازدهی نظام بانکی عقب نمی مانند.
بسیاری از تحلیل ها از سود به مراتب بالاتر از رقم یادشده در یک سال آینده حکایت دارد که با این تفاسیر یک اتفاق برد-برد، یعنی سود ۲۰ درصدی تضمین شده و در مرحله بعد، احتمال کسب سود به مراتب بالاتر برای سهامداران وجود دارد.
وی ادامه داد: صنعت بیمه می تواند اعتماد از بین رفته به بازار سرمایه را دوباره احیا کند، زیرا بازگشت اعتماد به بازار نیازمند تعیین کف برای حاشیه سود است؛ بنابراین صنعت بیمه در آینده می تواند در قالب تعریف بیمه نامه سرمایه گذاری در بازار بورس ورود کند. همچنین این ظرفیت را دارد که با افزایش سقف سود پرداختی بازار را برای سرمایه گذاران جذاب تر کند.
سخن پایانی
بیمه سهام یکی از راهکارهای تضمین سود سرمایه گذاران در بازار بورس است. این طرح علاوه بر تضمین سود ۲۰ درصدی به حفظ اصل سرمایه سهامداران نیز کمک می کند و باعث اطمینان خاطر آنها در شرایط نزولی و پرنوسان بازار می شود. تهیه اوراق اختیار فروش تبعی نیازی به مراجعه حضوری به دفاتر کارگزاری یا سازمان بورس ندارد و خرید آن مانند هر سهام عادی دیگری انجام می شود. به گفته کارشناسان بازار سرمایه، رشد شاخص بورس، معلول عوامل مختلفی مانند تصویب بسته حمایتی است که در این بسته طرح سهام یار نیز گنجانده شده است. به تازگی سازمان بورس برای حمایت از بازار سرمایه بسته حمایتی را طراحی و اجرا کرده است. این بسته حمایتی دارای ۱۰ بند است که یکی از بند های مهم آن بیمه سهام اشخاص حقیقی است. با تصویب این بند مهم، اصل ارزش سهام و سود آن بیمه خواهد شد.
