تجربه این سال‌ها و تکرار تهدیدها و تحریم‌های اقتصادی خارجی ثابت کرده همه تغییرات ارزی بلافاصله اثر خود را بر بازارهای داخلی و حتی کالاهای اساسی و ضروری نیز می‌گذارد و مصرف‌کنندگان داخلی همواره درگیر تبعات افزایش و کاهش نرخ ارز می‌شوند.

اما بازار داخلی با همه ادعاهای سال‌های دیر و دور در خودکفایی، چرا همچنان از نوسانات ارزی اثرپذیر هستند؟ این تاثیرات تا چه حد می‌تواند بر تولید و عرضه کالا در بازارهای داخلی اثر بگذارد؟ و در نهایت اینکه چه راهکارهایی برای مواجهه با تاثیر این نوسان‌ها وجود دارد؟! با گزارش روزنامه صمت در این باره همراه باشید:

بازار داخلی تحت تاثیر است

سپهر عبدالله‌پور، کارشناس اقتصاد درباره تاثیر نوسانات نرخ ارز بر بازارهای داخلی در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: سال‌های زیادی است که خودکفایی تولید در دستور کار دستگاه‌های مختلف کشور قرار گرفته و در این زمینه تلاش‌های بسیاری نیز صورت گرفته، اما باید توجه داشت که در بیشتر موارد این خودکفایی به‌صورت کامل انجام نشده و ما همچنان در بسیاری از موارد در تولیدات داخلی، از نظر مواد اولیه، تجهیزات و فناوری نیازمند واردات هستیم؛ بنابراین تغییرات نرخ ارز همچنان در تولیدات داخلی اثرگذار است. وی در این باره تاکید کرد: تجربه نشان داده هر گاه نرخ ارز دچار تغییر شده، اثر افزایشی آن بر بازار کاملا محسوس بوده، به همین دلیل ثبات نرخ ارز می‌تواند باعث ثبات بازارهای داخلی نیز شود.

عبدالله‌پور در عین حال درباره تغییر قیمت‌ها در بازارهای داخلی تصریح کرد: دولت سعی کرده در این سال‌ها با اختصاص یارانه‌‌های ارزی به واردات کالا، اثر افزایش نرخ دلار را در بازارهای داخلی خنثی کند که البته چندان نیز موفق عمل نکرده است.

وی درباره دلیل موفق نبودن سیاست اختصاص یارانه‌ ارزی برای واردات نیز گفت: در این سال‌ها شاهد اصرار دولت بر سیاست اختصاص ارز یارانه‌ای برای واردات بوده‌ایم و باوجود هشدارهای بی‌شمار کارشناسان اقتصادی، دولت تا جای ممکن بر این سیاست شکست‌خورده پافشاری کرد، در حالی که سود این نوع اختصاص ارز و یارانه نصیب عده‌ معدودی از فعالان اقتصادی شده و مردم تاثیر آن را در معیشت خود احساس نکرده‌اند.

این کارشناس اقتصاد با این استدلال، درباره تاثیر کاهش نرخ ارز بر بازارهای داخلی گفت: با چنین رویکردی، نمی‌توان انتظار داشت تاثیرات کاهشی نرخ ارز، به‌سرعت در بازارهای داخلی احساس شود و تا زمانی که امکان رقابت در بازار وجود نداشته باشد نیز مشاهده این تاثیرات بسیار بعید است؛ بنابراین به‌نظر می‌رسد پیش از تمرکز بر کاهش نرخ ارز که البته برای بهبود اقتصاد کشور بسیار ضروری است، در حوزه بازارهای داخلی باید اصلاح سیستم را در اولویت‌ها قرار دهیم. موثرترین روش‌ها باتوجه به شرایط کنونی اقتصاد کشور، واقعی و تک‌نرخی کردن ارز و در پیش گرفتن سیاست‌های حمایتی سنجیده‌تر از معیشت مردم است که دولت سیزدهم می‌تواند آن را در اولویت‌های کاری خود قرار دهد.

عبدالله‌‌پور درباره آثار مثبت تک‌نرخی کردن ارز برای بازارهای داخلی عنوان کرد: اگر با تک‌نرخی شدن ارز، تخصیص آن به‌صورت آزاد انجام شود، مشکل تامین کالاهای وارداتی برطرف خواهد شد و تجربه نشان می‌دهد در این صورت حتی می‌توان باتوجه به رقابتی شدن بازار، انتظار کاهش قیمت‌ها را نیز داشت.

اول سیستم واردات را اصلاح کنیم

قاسمعلی حسنی، دبیر کل اتحادیه بنکداران مواد غذایی در گفت‌وگو با صمت درباره تاثیر نرخ ارز بر نرخ محصولات مختلف در بازارهای داخلی عنوان کرد: کالاهای موجود در بازار به‌شکل مستقیم و غیرمستقیم تحت تاثیر نوسانات ارزی قرار دارند. البته موضوعات دیگری نیز در این میان مطرح هستند که می‌توانند مسئله‌ساز باشند.

وی در این باره افزود: دسترسی گروهی به ارزهای دولتی و نیمایی موضوعی است که می‌تواند در حوزه بازار تاثیرگذار باشد. وقتی کالای اساسی با ارز دولتی وارد کشور می‌شود اما اثر یارانه آن در سفره‌های مردم احساس نمی‌شود، فشار مضاعفی متوجه اقتصاد ایران می‌شود. درحال‌حاضر بسیاری از کالاهای وارداتی در بخش مواد غذایی با ارز دولتی یا نیمایی وارد کشور می‌شوند و در همین کالاها گرانفروشی و تخلفاتی اتفاق می‌افتد که ربطی به افزایش نرخ دلار ندارد.

حسنی در این زمینه خاطرنشان کرد: این گرانفروشی معمولا از جانب افرادی رخ می‌دهد که ارزهای دولتی و نیمایی واردات را در اختیار دارند و نرخ بازار را تعیین می‌کنند. انحصار و دسترسی نداشتن همه فعالان به منابع ارزی، باعث از بین رفتن رقابت سالم در بازار و خارج شدن آن از کنترل می‌شود. همراه شدن این عامل با تخلفاتی مثل فروش دوفاکتوره کالا که به یک امر رایج تبدیل شده، نرخ کالاهای موجود در بازار را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

این فعال اقتصادی در ادامه تاکید کرد: همان‌طور که نمی‌توان گناه همه گرانی‌ها و افزایش قیمت‌ها را به گردن افزایش نرخ دلار انداخت، نمی‌توان انتظار داشت با کاهش نرخ ارز نیز تاثیرات آن با این شیوه مدیریت، به کالاهای موجود در بازار انتقال پیدا کند.

وی با تاکید بر اینکه باید راه درست را در زمینه کنترل قیمت‌ها در بازار بیابیم، یادآور شد: اگر مشکلاتی مانند فروش دوفاکتوره در بازار حل شود و با تک‌نرخی شدن ارز و از انحصار خارج شدن آن، رقابت به بازارها بازگردد، می‌توان امید داشت این رقابت باعث کاهش قیمت‌ها شود، بسیاری از قیمت‌ها تحت کنترل در‌اید و مصرف‌کننده کالاهای موردنیاز خود را با نرخ واقعی و مناسب‌تری تهیه کند.

حسنی در این باره تاکید کرد: راه چاره این وضعیت چندان دور از دسترس نیست. نخستین گام برای رهایی از این وضعیت این است که دولت در این زمینه واقع‌گرا باشد. دولت و نهادهای زیرمجموعه آن باید بپذیرند که وضعیت حاکم بر بازار کشور، پیامدی جز دردسر، رانت و فساد نخواهد داشت و با چاره‌اندیشی مناسب، واگذاری این کار به بخش خصوصی، شفاف‌سازی و ایجاد رقابت در این زمینه را در دستور کار خود قرار دهد.

دبیر کل اتحادیه بنکداران مواد غذایی با اشاره به اینکه دستگاه اجرایی کشور تاکنون استفاده‌ای از ظرفیت‌های موجود بخش خصوصی نکرده‌، گفت: دست‌‌اندرکاران باید بپذیرند مسیری که تاکنون برای حوزه بازار طی شده، اشتباه بوده و با علم به این اشتباه، در دولت جدید تصمیم درست در این زمینه اتخاذ کنند.

وی تصریح کرد: اصلاح این مسیر نیاز به اختصاص دلار دولتی و ارز نیمایی و حمایت‌هایی از این دست ندارد. فقط لازم است اجازه دهیم نظام عرضه و تقاضا قیمت‌های بازار را مشخص کند. این روش گرچه ممکن است در مقطعی باعث افزایش نرخ کالاها در بازار شود اما در بلندمدت به صلاح مصرف‌کننده و اقتصاد کشور خواهد بود. ضمن اینکه در صورت حرکت در این مسیر، کاهش نرخ ارز می‌تواند تاثیر خود را به‌شکل مطلوب در بازارها نمایان کند و مصرف‌کننده از آن بهره‌مند شود.

حسنی درباره افزایش نرخ ارز و تاثیر آن بر بازار نیز گفت: در هر حال افزایش نرخ دلار تاثیرات افزایشی خود را بر بازار خواهد داشت. واقعی شدن نرخ ارز وارداتی جدا از رقابتی شدن بازار این امکان را برای دولت ایجاد خواهد کرد که یارانه ارز را به‌صورت ریالی به انتهای زنجیره مصرف انتقال دهد تا مصرف‌کنندگان به‌ویژه قشرهای آسیب‌پذیر اثر این یارانه را به‌شکل مطلوب‌تری در سفره‌های خود حس کنند.

سخن پایانی...

کاهش نرخ ارز بدون شک می‌تواند تاثیر قابل‌توجهی بر معیشت مردم و افزایش توان خرید قشرهای مختلف در کشور داشته باشد. با این حال این خرسندی زمانی در مردم احساس خواهد شد که اثر این کاهش قابلیت انتقال به بازارها را داشته باشد.

رفع انحصار در دریافت ارز و تک‌نرخی شدن ارز وارداتی، امکان حضور همه فعالان اقتصادی در عرصه واردات و در نهایت سامان یافتن بازارها براساس نظام عرضه و تقاضا، می‌تواند از عواملی باشد که تاثیرات کاهشی نرخ ارز را به بازار و سفره‌های مردم منتقل می‌کند.