جانی به هیچ!
علیرضا سالم، دبیر انجمن کارفرمایی داروسازان موسس داروخانه‌ها درباره کمبود داروهای اعصاب و روان به صمت گفت: ما با دو مسئله در حوزه کمبود دارو روبه‌رو هستیم؛ از یک سو با کمبود داروی مربوطه مواجه بوده و از سوی دیگر درباره بسیاری از داروهای اعصاب و روان تولیدات برندی خاص در بازار یافت نمی‌شود، این در حالی است که در بسیاری از موارد حساسیتی در پزشکان متخصص وجود دارد که تنها یک برند خاص از دارو را تجویز می‌کنند.
پسری جوان برای تهیه داروی «فنی توئین/فنوباربیتال» که برای کنترل بیماری صرع پدرش ازسوی پزشک تجویز شده، به چند داروخانه مراجعه می کند. پدر ۲۰ سال است که این دارو را مصرف می کند و حالا بیماری اندکی بهبود یافته، اما دکتر می گوید باید تا آخر عمر مصرف این دارو را ادامه دهد. پسر بسیار نگران از وضعیت سلامتی پدر در حالی که از دکتر داروخانه خواهش می کند اگر این دارو موجود شد به او خبر دهد، می گوید: «پدر من ۶۰ سالشه و بدنش به این دارو عادت کرده؛ دکتر گفته اگر مصرف این دارو ۲ هفته قطع بشه دوباره حالت های بیماریش برمی گرده و در بهترین حالت ممکن، فلج میشه.» خانم دیگری با نگرانی وارد داروخانه می شود و با شنیدن پاسخ منفی از داروخانه بیرون می رود. با او هم صحبت می شوم. نگرانی در چهره این مادر آشکار است. او به دنبال داروهای آنتی سایکوز که برای بیماری های شدید روانی مثل اختلالات دوقطبی، اسکیزوفرنی و... کاربرد دارد برای پسر ۱۵ ساله اش است که اختلال دوقطبی دارد و در صورتی که دارو را مصرف نکند، پرخاشگر می شود و به خواهر خود حمله می کند. این خانم می گوید: «به ما گفتن دیگه تو داروخانه های معمولی پیدا نمیشه و باید بریم داروخانه ۱۳ آبان یا هلال احمر، اما اونجا هم این دارو به راحتی پیدا نمیشه.» شواهد از داروخانه های سطح شهر بیانگر این واقعیت است که وضعیت موجودی داروهای اعصاب و روان که تولید داخل هستند، مطلوب نیست. صمت در این گزارش به بررسی وضعیت دسترسی بیماران به داروهای اعصاب و روان پرداخت.
کودک بیمار یا کمبود دارو؛ درد کدام بیشتر است؟
مادری نگران که فرزند او مبتلا به بیماری صرع است به خبرنگار صمت می گوید: «سوسپانسیون خوراکی لیسکانتین که دارویی آلمانی است، هر عدد آن در داروخانه های تهران یک میلیون و ۸۰۰هزار تومان به فروش می رسد و گاهی هر ۲ ماه یک بار در داروخانه ها موجود می شود. این دارو برای درمان حملات تشنجی تونیک-کلونیک (صرع بزرگ)، میوکلونیک شبانه، حملات سنجی پیچیده و ساده مصرف می شود. اگر پول خوب بدهیم این دارو راحت پیدا می شود. من برای مصرف ۱۰۰ روز ۵ عدد از این دارو را به مبلغ ۱۰ میلیون تومان تهیه کردم. مشکل این است که پریمیدون که جایگزین ایرانی این دارو است به بچه من و بسیاری از بچه ها نمی سازد. متاسفانه لیسکانتین کمیاب است و به سختی یافت می شود. هر ۲ ماه یک بار با نامه از معاونت می توان یک عدد از این دارو را دریافت کرد که تنها برای مصرف ۲۰ روز است و ۴۰ روز بعد مجبوریم این دارو را از بازار آزاد تهیه کنیم. این موضوع خیلی تاسف آور است که والدین علاوه بر رنج بیماری، درد کمبود دارو را نیز به دوش بکشند.»درباره کمبود داروهای اعصاب و روان با پزشکی که به کاردرمانی کودکان می پردازد نیز صحبت کردم که گفت: متاسفانه در این بخش داروهای بسیاری است که یافت نمی شود. کمیابی این دسته از داروها بیشترین مربوط به ریسپریدون، ریتالین و دپاکین است. عمق فاجعه بسیار زیاد است و ما با موجی از والدین نگران مواجهیم که درد کمبود دارو دارد آنها را از پای در می آورد.موارد فوق در حالی بیان می شود که اوایل دی مجید صادقی، رئیس انجمن علمی روان پزشکان ایران درباره کمبود داروهای روانپزشکی به رئیس جمهوری نامه نوشت. در گوشه ای از این نامه آمده است: «با کمال تاسف شاهد فرازوفرود دسترسی مردم به داروهایی هستیم که قطع مصرف آنها و حتی تغییر ناگزیر یکی از آنها ممکن است تبعاتی بسیار ناگوار داشته باشد. از آنجا که مکاتبات رسمی و پیگیری های غیررسمی مکرر انجمن با مسئولان محترم وزارت بهداشت از حجم این معضلات نکاهیده و با روند و عملکرد کنونی چشم انداز روشنی در پیش نیست، از جناب عالی تقاضا می شود نسبت به شناسایی و رفع زمینه های این نابسامانی در اسرع وقت اقدام کنید.»
سردرگمی بیماران در تهیه دارو مشکلی دیرینه است
علیرضا سالم، دبیر انجمن کارفرمایی داروسازان موسس داروخانه ها درباره کمبود داروهای اعصاب و روان به صمت گفت: ما با دو مسئله در حوزه کمبود دارو روبه رو هستیم؛ از یک سو با کمبود داروی مربوطه مواجه بوده و از سوی دیگر درباره بسیاری از داروهای اعصاب و روان تولیدات برندی خاص در بازار یافت نمی شود، این در حالی است که در بسیاری از موارد حساسیتی در پزشکان متخصص وجود دارد که تنها یک برند خاص از دارو را تجویز می کنند. البته در برخی از موارد برخی پزشکان کمبود برند اصلی دارو را قبول می کنند و به تجویز داروهای جایگزین رضایت می دهند. برای نمونه در حال حاضر هیچ یک از دوزهای ریسپریدون موجود نیست اما پزشکان متخصص، برند خارجی این دارو را می پذیرند.
وی با اشاره به ممنوعیت واردات ریسپریدون، اظهار کرد: متاسفانه به دلیل ممنوعیت واردات ریسپریدون شاهد ایجاد شبکه ای از قاچاق دارو هستیم که نوع خارجی ریسپریدون را تامین می کند. در این موارد چون خرید از طریق بازار آزاد است، دارو با قیمت های متفاوتی به د ست مصرف کنندگان می رسد. البته داروی پریمیدون تولید داخل که در گذشته شاهد کمبود آن نیز در بازار بوده ایم، موجود است. «لیسکانتین» نام ایرانی پریمیدون است و زمانی که این دارو موجود بود، هیچ یک از پزشکان این دارو را تجویز نمی کردند، متاسفانه اکنون لیسکانتین نایاب است و بسیاری از متخصصان اصرار به تجویز آن دارند. این موضوع به دلیل این است که پزشکان شاهد اثرات مثبت برخی از داروها می شوند.
سالم با اشاره به اینکه کمبود در زمینه بسیاری از داروها وجود دارد، گفت: قرص «مادوپار» که برای کنترل علائم اصلی بیماری پارکینسون استفاده می شود و به کاهش لرزش بدن، لرزش دست، کندی و سفتی عضلات کمک می کند نایاب است، این در حالی است که متاسفانه برای بسیاری از بیماران جایگزین داخلی این دارو اثربخشی چندانی ندارد و ما در داروخانه ها کاملا این موضوع را از نزدیک حس می کنیم.
مشکلی دیرینه
دبیر انجمن کارفرمایی داروسازان موسس داروخانه ها ضمن تاکید بر اینکه باید وضعیت طوری باشد که ما هیچ زمانی در زمینه هیچ دارویی کمبود نداشته باشیم، افزود: سردرگمی بیماران در تهیه دارو مشکلی دیرینه است. در گذشته می توانستیم به فوریت اقدام به واردات دارو کنیم اما اکنون این اتفاق رخ نمی دهد و واردکنندگان باید برای واردات دارو از هفت خوان رستم بگذرند. متاسفانه اکنون داروها توسط افرادی که اصلا صلاحیت ندارند در بازار پخش می شود و هیچ اطمینانی نمی توان به روش نگهداری آنها داشت.
داروهای اعصاب و روان ارزان است؟
این فعال حوزه دارو درباره نرخ داروهای اعصاب و روان اظهار کرد: داروهای اعصاب و روان در بازار آزاد نرخ بالایی دارد، اما قیمت رسمی این نوع داروها بسیار مناسب است. به عنوان مثال چندی پیش بیماری برای خرید ریسپریدون به داروخانه ما مراجعه کرد. این فرد به دلیل نیاز شدیدی که به مصرف این دارو داشته، یک ورق آن را در بازار آزاد به نرخ ۳۰۰ هزار تومان تهیه کرده بود، در حالی که نرخ رسمی این دارو زیر ۱۰ هزار تومان است.
راهکار چیست؟
سالم در بیان راهکاری برای حل مشکل کمبود دارو گفت: راهکار این است که هنگام بروز مشکلاتی چون کمبود دارو که اصلا موضوع قابل اغماضی نیست، کمیته ای تشکیل شود تا برند خارجی همان دارو به فوریت وارد کشور شود. برای مثال هنگامی که پیش بینی می شود خط تولید ریسپریدون تا چند ماه آینده به دلیل کمبود مواد اولیه بسته می شود، به فوریت همان دارو به کشور وارد شود. با این روند هم شاهد کاهش احتکار دارو و هم از بین رفتن شبکه غیررسمی خواهیم بود.
اثرات کمبود دارو
دبیر انجمن کارفرمایی داروسازان موسس داروخانه ها با اشاره به اثرات تداوم کمبود دارو اظهار کرد: در صورت تداوم این کمبودها در زمینه داروهای اعصاب و روان در نظام سلامت اختلال رخ می دهد. بیمار برای تامین دارو در ابتدا زمان بسیاری را صرف می کند، اما در نهایت به آن اثر مطلوب نخواهد رسید که این موضوع بزرگ ترین ضربه به نظام سلامت است، این در حالی است که قطع ناگهانی دارو به ویژه داروهایی که در سیستم قلب و عروق و سیستم اعصاب مرکزی اثرگذارند، اختلالات خاصی را ایجاد می کند.
کمبود داروهای اعصاب و روان مقطعی است
علی فاطمی، نایب رئیس انجمن داروسازان کشور درباره کمبود داروی اعصاب و روان به صمت گفت: اوج کمبودها در زمینه داروهای آنتی بیوتیک و سرم ها با تمام شدن پاییز سپری شده، اما کمبود داروهای اعصاب و روان مقطعی است. البته این کمبود در مقطعی کمتر و در مقطعی بیشتر می شود و اکنون اطلاعات جدیدی در این زمینه ندارم.
وی با اشاره به تنوع داروهای اعصاب و روان بیان کرد: تنوع داروهای اعصاب و روان خیلی بالا است و شامل آرام بخش ها، خواب آورها، داروهای ضدافسردگی، ضداضطراب و ضدجنون می شود. من آمار دقیقی ندارم که بگویم کمبودها در کدام داروهای اعصاب و روان بیشتر است اما چیزی که هست، کمبودها به طور کامل برطرف نشده است. بعضی از داروهای اعصاب و روان قابلیت جایگزینی دارند و وقتی روانپزشکان می بینند که داروی موردنظر در بازار وجود ندارد، دارویی از خانواده دیگر اما با همان اثربخشی را برای بیمار تجویز می کنند تا بیمار بدون دارو نماند. این موضوع درباره داروهای ضدافسردگی بیشتر رخ می دهد.
مشکل اصلی کجاست؟
نایب رئیس انجمن داروسازان کشور ضمن اعلام دلیل کمبود دارو گفت: مشکل اصلی قیمت گذاری است. با قیمت های دستوری نمی توان ثبات را در بازار دارو ایجاد کرد. برای جلوگیری از افزایش پرداختی از جیب مردم بابت دارو، باید منابع لازم پیش بینی شود. متاسفانه در حال حاضر در زمینه قطره استریل شست وشوی بینی دچار کمبود شده ایم؛ پس نمی توان کمبود دارو را به کمبود مواد اولیه ربط داد، زیرا بسیاری از این محصولات ترکیبات ساده ای دارند.
منتظر گرانی دارو باشید
فاطمی درباره نرخ دارو در سال ۱۴۰۲ اظهار کرد: قطعا باتوجه به نرخ تورم کشور، سال آینده نرخ دارو بیش از ۲۰ درصد افزایش خواهد یافت، زیرا موضوعات مختلفی همچون دستمزد کارگر تا بسته بندی متوجه تولید است و نمی توان به صرف اختصاص ارز ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومانی، انتظار داشت نرخ دارو افزایش نیابد.
سخن پایانی
کمبود دارو درد کهنه ای است که بیماران مدت هاست به آن دچار هستند و درمانی نیز برای آن نیست. جای سوال دارد که چرا تاکنون وزارت بهداشت پاسخ مشخصی به کمبودهای دارویی به ویژه داروهای اعصاب و روان نداده است؟ موضوعی که رئیس انجمن علمی روانپزشکی ایران نسبت به آن هشدار جدی داده است؟ براساس اخبار منتشرشده و به گواه نامه مجید صادقی، رئیس انجمن علمی روانپزشکان ایران به رئیس جمهوری درباره کمبود داروهای بیماران روانی، بسیاری از افرادی که درگیر بیماری های عصبی هستند درد می کشند و اطرافیان آنها دردی چند برابر را تجربه می کنند. مشکل کمبود دارو که دیگر نرخ برخی از کالاهای بازار نیست که به راحتی تکذیب شود و پس از مدتی مردم به قیمت های جدید آن عادت کنند؛ «اینجا موضوع جان مطرح است، جان!»
