فراموشی دسته‌جمعی
طرح حذف دلار ۴۲۰۰ تومانی کالاهای اساسی بالاخره پس از بارها تایید و تکذیب در اردیبهشت امسال اجرا شد و دولت اعلام کرد به‌صورت موقت و برای کمک به توان خرید خانوار یارانه ۳۰۰ و ۴۰۰ هزار تومانی به ازای هر نفر می‌پردازد و پس از فراهم‌سازی زیرساخت، طرح کالابرگ اجرایی می‌شود.
طرح حذف دلار ۴۲۰۰ تومانی کالاهای اساسی بالاخره پس از بارها تایید و تکذیب در اردیبهشت امسال اجرا شد و دولت اعلام کرد به صورت موقت و برای کمک به توان خرید خانوار یارانه ۳۰۰ و ۴۰۰ هزار تومانی به ازای هر نفر می پردازد و پس از فراهم سازی زیرساخت، طرح کالابرگ اجرایی می شود. اکنون باوجود مخالفت های بسیاری از کارشناسان با توجیه نامناسب بودن زمان اجرای طرح کالابرگ، این طرح در حال اجرای آزمایشی در 3 استان کشور است. براساس تازه ترین اخبار نیز صولت مرتضوی، وزیر کار، تعاون و رفاه اجتماعی گفت: قرار است قبل از موعد مقرر واریز یارانه های نقدی، یک شبکه ملی پشتیبانی ایجاد شود. این شبکه امکان خرید را برای تمام یارانه بگیران فراهم می کند و افراد می توانند ۱۱ قلم کالا را خریداری و از یارانه استفاده کنند. ظاهرا اجرای طرح کالابرگ آنقدر رضایت مسئولان را به دنبال داشته که شرط اصلی برای اجرای این طرح فراموش شده است. صمت در این گزارش به بررسی الزامات و پیامدهای اجرای طرح کالابرگ پرداخته است.
پیامدهای انجام جراحی اقتصادی
حذف ارز ترجیحی را اجرا و برای خانواده ها بسته به دهک آنها یارانه ۳۰۰ و ۴۰۰ هزار تومانی به ازای هر نفر در نظر گرفت. گرچه در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ به صراحت بیان شده بود حذف ارز ترجیحی به شرط بازگرداندن قیمت ها به شهریور سال ۱۴۰۰ و ارائه کالابرگ الکترونیکی برای کالاهای اساسی انجام شود، اما دولت فعلا هیچ کدام از این دو شرط را اجرا نکرده است. البته به تازگی اعلام کرده به زودی شرط دوم یعنی ارائه کالابرگ الکترونیکی را برای تمام کشور کلید می زند و بعد از بررسی نتایج اجرای آزمایشی این طرح در برخی از استان ها آن را به صورت کامل اجرا خواهد کرد؛ هرچند همچنان درباره شرط بازگشت قیمت کالاها به شهریور ۱۴۰۰ چیزی عنوان نشده و از شواهد بازار نیز چنین برنمی آید که اراده ای برای اجرایی کردن آن وجود داشته باشد. ظاهرا آقایان شرط دوم را قبل از شرط اول اجرایی می کنند و وعده تحقق شرط اول را می دهند؛ این در حالی است که باوجود وضعیت اقتصادی فعلی بازار حسابی بر موج گرانی سوار است و حالا حالاها خیال پیاده شدن ندارد. علاوه بر این مسائل توزیع کالابرگ یا همان کوپن تجربه ای بود که ما تنها در دوره جنگ داشتیم و سال هاست از آن تجربه عبور کرده ایم؛ در نتیجه مشخص نیست دولت چگونه قرار است این طرح را پیگیری کند و نمی توان با قاطعیت از موفقیت دولت در این کار صحبت کرد. از سوی دیگر موضوع اصلی مردم انتخاب بین یارانه نقدی یا کالابرگ نیست، درد اصلی درد نداری است که حسابی این روزها شهروندان را به تنگ آورده است.
توزیع کوپن مشکل گشای اقتصاد و معیشت نیست
محمدرضا سبزعلیپور، اقتصاددان با اشاره به تصمیمات نسنجیده و غلط برخی مسئولان مبنی بر کوپنی کردن اقتصاد ایران به صمت گفت: آیا ایران کشوری فقیر و بی پول است؟ ایران دارای موقعیت های جذاب و بی نظیری است که آرزوی بیشتر جهانیان است. امروز شرایط اقتصاد ایران ۱۸۰ درجه با ظرفیت ها و جایگاه این کشور در جهان متفاوت است.
وی با انتقاد نسبت به شرایط اقتصادی فعلی گفت: بخشی از معضلات و نابسامانی های اقتصادی ناشی از تحریم ها و فشارهای بین المللی است، اما بخش اعظم آن از بی تدبیری و سوءمدیریت دولت ها نشأت می گیرد. دولت های گذشته و حال، همگی وعده ساماندهی اوضاع اقتصاد را به کرات داده اند، اما در عمل نه تنها هیچ اتفاق مثبتی رخ نداده بلکه روز به روز وضعیت بدتر نیز شده است.
سبزعلیپور با انتقاد از اجرای طرح کالابرگ بیان کرد: کشوری که ثروتمند است، باید مردمش نیز در رفاه باشند اما اکنون قرار است توزیع کوپن آغاز شود. تجربه کوپن در ایران آن هم بعد از پیروزی انقلاب، به آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران بازمی گردد. کوپن زمانی کاربرد دارد که تولید و واردات کالا محدود شده باشد و تقاضا بیش از عرضه باشد، اما در حال حاضر نه تنها کالاهای اساسی به وفور تولید می شود، بلکه واردات کالاهای اساسی و حتی کالاهای لوکس در حد زیادی انجام می شود؛ به طوری که عرضه بیش از تقاضا است. با این شرایط تنها مشکل، گرانی لحظه به لحظه کالا و خدمات است که این مسئله به سوءمدیریت و نبود نظارت کافی مسئولان بازمی گردد. توزیع کوپن مشکل گشای اقتصاد و زندگی مردم نیست. تاکید می کنم کوپن اصلا برازنده ایران و ایرانی نیست؛ پس از دولت و مجلس محترم درخواست می کنم ایران را به ۴۰ سال پیش برنگردانند.
وی با اشاره به وضعیت بد اقتصادی مردم گفت: درد اقتصاد و مشکل امروز مردم، عدم امکان خرید کالا با کوپن نیست، بلکه زیر خط فقر بودن، تنگی معیشت، تورم و گرانی لحظه به لحظه و نابسامانی بازار است. در ایران همه نوع کالای داخلی و خارجی به وفور یافت می شود. اگر پول بدهی، هر نوع کالایی را که بخواهی بدون نیاز به کوپن درب منزل تحویل داده می شود؛ پس کالا موجود است، مشکل بی پولی و گرانی است. این مشکلات را می توان با تدبیر، سیاست و برنامه به راحتی حل وفصل کرد.
این کارشناس حوزه تجارت با بیان اینکه توزیع نقدینگی در جامعه مردم را وابسته می کند، افزود: در حال حاضر بدترین دوران را از نظر فقر، فلاکت و بیکاری سپری می کنیم، این در حالی است که وظیفه دولت اشتغالزایی و توجه به معیشت مردم است.
طرح کالابرگ باید کنار برود
محمدصادق مشایخ، رئیس کمیسیون توسعه بازرگانی بنیاد امید ایرانیان درباره اجرای طرح کالابرگ به صمت گفت: مسئولان قصد دارند با صحبت از کالابرگ، اندکی از شعله آتش تورم بکاهند. آنچه مشخص است، توزیع کالابرگ موجب افزایش تولید نمی شود. تجربه ثابت کرده توزیع کالابرگ نه تنها کمکی به تامین سفره مردم نخواهد کرد، بلکه فساد ایجاد می کند. ممکن است کالابرگ با بروز فساد، بحران بزرگی را در کشور ایجاد کند که نتیجه بی تدبیری دولت خواهد بود. به گفته بسیاری از کارشناسان، توزیع کالابرگ تنها هزینه سنگین روی دست دولت می گذارد و سود دیگری ندارد. دولت باید طرح کالابرگ را به طور کامل فراموش کند، زیرا اگر کالابرگ حذف شود برای مردم بهتر است. وی با اشاره به افزایش تورم اظهار کرد: بحران تورم با ارائه کالابرگ آرام نمی گیرد و در حقیقت تورم دیگر قابل کنترل نیست. وقتی نرخ دلار به سرعت از ۳۵ هزار تومان به ۴۰ هزار تومان می رسد، قطعا کنترل این تورم به آسانی ممکن نخواهد بود.
دولت متخصص نمی خواهد!
مشایخ ضمن انتقاد به عملکرد دولت بیان کرد: متاسفانه این دولت نمی خواهد از تجربیات افراد متخصص استفاده کند که نتیجه آن تصمیمات یک شبه است. راهکار اقتصادی درست این بود که ابتدا یارانه به حساب تولیدکننده واریز و پس از تولید، کمک هزینه لازم برای خرید نیازهای اولیه به حساب مردم واریز شود. وی افزود: این اقدام پیش از بررسی شرایط بازار و تحلیل عرضه و تقاضا انجام شد. افراد دارای تمکن مالی با خرید بیش از نیاز و احتکار کالا از تصمیمات ناگهانی و نادرست آسیبی نمی بینند و در مقابل، کمبود کالا، نتیجه مخرب این سیاست برای سفره قشر ضعیف است. این کارشناس اقتصاد با بیان اینکه باید در حوزه های اقتصاد از افراد متخصص استفاده شود، گفت: برای رشد درست اقتصاد، مسئولان و کارشناسان باید بدانند مفهوم اصلی اقتصاد چیست و فرمولی علمی برای حل مشکلات اقتصادی داشته باشند؛ بنابراین اصلاح وضعیت فعلی اقتصاد نیازمند اراده و عزمی قوی است. تا زمانی که ما نخواهیم از سرمایه های ملی کشور مانند کارشناسان و دانشمندان استفاده کنیم هیچ چیز درست نمی شود. همچنین تا زمانی که رانت و فساد موجود در ساختار اقتصادی کشور از بین نرود، وضعیت اقتصادی درست نخواهد شد.
اقتصاد بدون تولید، مرده است
رئیس کمیسیون توسعه بازرگانی بنیاد امید ایرانیان با بیان اینکه اقتصاد کشور مرده است، افزود: تا زمانی که تولید نداشته باشیم، اوضاع اقتصادی هر روز بدتر از دیروز می شود، این در حالی است که ما اصلا منابع تولید نداریم و بسیاری از کارخانه های ما تعطیل هستند. در نتیجه این روند، اوضاع برای قاچاقچیان، عروسی و برای تولیدکننده عزا است. نباید بگذاریم اقتصاد بمیرد که سپس برای آن مجلس عزا بگیریم.
رویایی نشدنی!
مشایخ با اشاره به شرط مجلس برای اجرای طرح کالابرگ گفت: برگشت قیمت ها به شهریور ۱۴۰۰ رویایی بیش نیست، این در حالی است که با توزیع کالابرگ رانت افزایش می یابد. بهتر است دولت هزینه لازم برای کالابرگ را به مبلغ یارانه اضافه کند، نه اینکه بحران جدیدی ایجاد کند.
یک نکته قابل تامل
گرچه برای قضاوت زود است، اما باید دید بالاخره طرح پرحاشیه کالابرگ الکترونیکی کالاهای اساسی که 8 ماه است اجرای آن به دلایل مختلف به تعویق افتاده، اجرایی می شود یا خیر و در نهایت می تواند قیمت کالاهای اساسی را برای قشرهای متوسط و پایین جامعه به قیمت شهریور سال 1400 برگرداند؟
نکته قابل تامل آنکه، دولت مرداد امسال لایحه ای را به مجلس ارسال کرد که براساس آن برخی مفاد مربوط به طرح کالابرگ الکترونیک تغییر کرده است. لایحه اصلاح قانون بودجه 1401 که به پیشنهاد سازمان برنامه و بودجه، سازمان اداری و استخدامی و بانک مرکزی در جلسه هیات وزیران به تصویب رسید، برای انجام تشریفات قانونی با امضای رئیس جمهوری به مجلس شورای اسلامی ارسال شده است.
به گزارش خبرآنلاین، در مقدمه توجیهی این لایحه آمده بود: به منظور رفع اشکالات برخی احکام قانون بودجه 1401، در زمینه کنترل قیمت کالاها و افزایش عادلانه حقوق و دستمزد و برقراری معافیت مالیاتی نسبت به سود متعلق به حساب های بانکی و نظارت بر تسهیلات غیرجاری، لایحه زیر ارائه می شود.
براساس اصلاحیه بند یک قسمت «س» تبصره یک قانون بودجه، عملا دولت از تامین اقلام اساسی که پیش از این مشمول ارز ترجیحی بودند و پیش بینی شده بود با قیمت شهریور 1400 به دست مصرف کننده برسند، عقب نشینی کرده است.
برمبنای لایحه اصلاحی دولت، عبارت به قیمت شهریور 1400 از متن قانون بودجه حذف خواهد شد و در صورت موافقت مجلس، دولت در این زمینه مسئولیتی نخواهد داشت.
بعد از گذشت 5 ماه از رونمایی این لایحه در مرداد که می توان نام عبور از تثبیت قیمت کالاهای اساسی به نرخ شهریور 1400 را روی آن گذاشت، خبری منتشر نشده است.
سخن پایانی
دولت سیزدهم با انجام جراحی اقتصادی معروف خود، عزم خود را جزم کرده بود که بعد از حدود ۴۰ سال کوپن را به سفره های مردم بازگرداند که حالا ظاهرا زمزمه های اجرا شدن طرح کالابرگ به گوش می رسد. از سوی دیگر اوایل سال ۱۴۰۱ ارز ترجیحی با پافشاری دولت حذف شد، این در حالی است که شرط مجلس برای اجرای طرح حذف ارز ترجیحی، برگشت قیمت ها به شهریور ۱۴۰۰ بود. اکنون که مسئولان از اجرایی شدن طرح کالابرگ خبر می دهند، به نظر می رسد شرط اول به فراموشی سپرده شده و دیگر یادی از آن نمی شود. به نظر می رسد مجلس نیز شرطی که خود گذاشته را فراموش کرده است. ظاهرا آقایان به فراموشی دسته جمعی دچار شدند و خبری از کاهش قیمت و بازگشت به قیمت ّ های شهریور 1400 نیست. براساس آخرین اخبار مردم می توانند بین دریافت یارانه نقدی و کالابرگ خودشان یک مورد را انتخاب کنند؛ بر این اساس باید گفت ظاهرا مشکل مردم تردید در انتخاب بین این دو بود که مرتفع شد. حال باید دید با اجرا شدن طرح کالابرگ چه اتفاقی برای قیمت ها در بازار خواهد افتاد.
