طبل توخالی حمایت
هر سال خبرهای زیادی از وارد آمدن خسارت به محصولات کشاورزی به گوش می‌رسد؛ اخباری تلخ که گویای الزام به اعمال مدیریتی مطلوب‌تر در این زمینه است.
بیمه محصولات کشاورزی از کلیدی ترین سازکارهای حمایتی برای کاهش آسیب های ناشی از وقوع حوادث طبیعی است که باتوجه به تنوع اقلیمی ایران و وقوع مستمر این گونه حوادث در کشور، باید برای تمام عرصه های کشاورزی برنامه ریزی شود، این در حالی است که آمار نشان می دهد بیمه خیلی خوب در این زمینه ورود نکرده است. باوجود اینکه هر سال حوادثی از قبیل گرمای شدید، سیل، باران های سیل آسا و آتش سوزی محصولات کشاورزی زیادی را از بین می برد، کشاورزان کشور تمایلی به بیمه محصولات کشاورزی ندارند. برخی از فعالان این حوزه علت عدم تمایل به بیمه محصولات کشاورزی را خلف وعده بیمه در پرداخت خسارت و عده ای نیز به صرفه نبودن غرامت بیمه در صورت بروز حوادث می دانند. ظاهرا در کشور در زمینه بیمه محصولات کشاورزی و مدیریت ریسک آن بسیار ضعیف عمل شده و گاهی کشاورزان نسبت به آن آنقدر بدبین هستند که عطای آن را به لقایش می بخشند. صمت در این گزارش به مناسبت روز بیمه که مصادف با ۱۳ آذر است به بررسی مشکلات بیمه محصولات کشاورزی پرداخته است.
صندوق بیمه کشاورزی و دلسردی کشاورزان
ایران جزو ۱۰ کشور بلاخیز دنیا است و گاهی حوادثی غیرمترقبه به زمین های زراعی و باغ ها آسیب زیادی می رسانند. گاهی وقوع سیلی می تواند زمین های کشاورزی را از چرخه تولید خارج کند، به همین دلیل کشاورزان به دنبال یک حامی می گردند تا در شرایط سخت آنها را تنها نگذارد و حداقل بخشی از خسارات وارد شده را جبران کند. در این زمینه صندوق بیمه محصولات کشاورزی گزینه خوبی بود.
صندوق بیمه محصولات کشاورزی با هدف حمایت از کشاورزان ایجاد شد تا فعالان این عرصه متناسب با حق بیمه ای که پرداخت می کنند از خدمات بیمه ای صندوق بهره مند شوند. دلگرمی به این ابزار تا جایی ادامه داشت که خبری از خسارت نبود و با بروز خسارت ورق برای کشاورزان برگشت و پشت آنها خالی شد. برخی کشاورزان خسارت دیده می گویند مسئولان مربوطه برای پرداخت غرامت محصولات کشاورزی، هر روز یک حرفی می زنند و امروز و فردا می کنند، اما هیچ خبری از پرداخت غرامت محصولات کشاورزی نیست. برخی دیگر نیز از روند بررسی خسارت وارد شده نالان هستند. در ظاهر صندوق بیمه کشاورزی بیشتر به دنبال دلگرمی برای خودش است تا کشاورزانی که معیشت آنها در گرو زمین و محصولات شان است. ارزیابی خسارت توسط سازمان بیمه باید صادقانه و دلسوزانه انجام گیرد، زیرا کشاورز تمام توان مالی خود را در طول یک سال با ثمردهی محصولات کشت شده در مزارع به دست می آورد.
ضرورت خروج صندوق بیمه کشاورزی از زیر چتر دولت
ارسلان قاسمی، رئیس کمیسیون کشاورزی و صنایع غذایی اتاق تعاون ایران درباره بیمه محصولات کشاورزی به صمت گفت: بیمه محصولات کشاورزی در دنیا به دلیل اینکه متغیرهای زیادی برای واردآمدن خسارت وجود دارد، برای حمایت از کشاورزان فعالیت می کند.
بیمه کشاورزی به عنوان یکی از موثرترین روش های مدیریت ریسک در بخش زراعت پذیرفته شده و بر همین اساس کمتر کشوری است که نوعی از بیمه کشاورزی را ارائه نکرده باشد. در ایران نیز قرار داشتن کشور روی کمربند خشک اقلیم، منابع آبی ضعیف و نزولات جوی کم، وقوع پرشمار حوادث غیرمترقبه از جمله سیل و زلزله، سرمازدگی، حمله آفات مختلف و نوسان نرخ محصولات کشاورزی از جمله عواملی است که ضرورت بیمه کشاورزی و آگاهی بخشی به زارعان را بیش از پیش نمایان می کند.
وی با انتقاد از عملکرد صندوق بیمه محصولات کشاورزی بیان کرد: صندوق بیمه محصولات کشاورزی به تکالیف قانونی خود عمل نمی کند، در حالی که نقش آفرینی صندوق به منظور حمایت از کشاورزان باید در حداکثر ممکن باشد. صندوق بیمه محصولات کشاورزی، وابسته به بانک کشاورزی و کاملا دولتی است که به عقیده بسیاری از کارشناسان از کارآیی لازم برخوردار نیست. وابستگی صندوق بیمه به بودجه محدود بانک کشاورزی موجب شده در صورت بروز حوادث غیرمترقبه تاخیر در پرداخت غرامت نگرانی هایی برای کشاورزان ایجاد کند. از سوی دیگر باتوجه به شرایط اقلیمی و خشکسالی های اخیر، بودجه صندوق نمی تواند جوابگوی غرامت کشاورزان در مواجهه با خسارات و بلایای طبیعی باشد و لازم است با تزریق منابع مالی نگرانی کشاورزان از تاخیر در پرداخت خسارات را به حداقل ممکن کاهش داد؛ از این رو اصلاح ساختار بیمه امری ضروری است.
کم کاری و بهانه تراشی
قاسمی در تشریح مشکلات دیگر صندوق بیمه محصولات کشاورزی، افزود: تعرفه های بالا و در برخی از مواقع غیرواقعی یکی دیگر از چالش ها است. در واقع این تعرفه ها، صندوق را به جای کشاورز بیمه می کنند. از سوی دیگر صندوق بیمه کشاورزی باید از نماینده کشاورزان در جلسات تعیین خسارت محصولات کشاورزی دعوت کند.
وی با اشاره به نبود تمایل در کشاورزان برای بیمه محصولات کشاورزی اظهار کرد: بیمه گر محصولات کشاورزی هنگام پرداخت خسارت کم کاری و بهانه تراشی و از انجام تعهدات شانه خالی می کند. وقتی کشاورز محصول خود را تحت پوشش بیمه قرار می دهد، بیمه گر دریافت کننده خوبی است، اما در زمان پرداخت غرامت محصول با آوردن ماده و تبصره قانونی از پرداخت خسارت به میزان واقعی خودداری می کند.
عملکرد نادرست سازمان بیمه گر رغبت کشاورز به بهره مندی از بیمه را کاهش داده و زارعان ترجیح می دهند محصول خود را بیمه نکنند.
راهکار چیست؟
رئیس کمیسیون کشاورزی و صنایع غذایی اتاق تعاون ایران با بیان راهکارهایی برای حل مشکلات بیمه محصولات کشاورزی اظهار کرد: تاخیر در پرداخت غرامت کشاورزان باوجود مشکلات متعدد این قشر، اعتراضات مکرر آنها را به دنبال داشته و لازم است دولت تمهیدات هوشمندانه ای در جهت حل این بحران و کاهش بار مشکلات مالی کشاورزان به کار گیرد. راهکار درست حل مشکلات خروج صندوق بیمه محصولات کشاورزی از زیر چتر دولت و واگذاری آن به اتحادیه ها و تعاونی ها است تا این نهادها بتوانند برنامه ریزی خوبی برای آن انجام دهند. در مجموع باتوجه به کارآ نبودن صندوق بیمه محصولات کشاورزی، کشاورزان و تولیدکنندگان تمایلی به بیمه ندارند، زیرا غرامت پرداختی نسبت به رقم خسارت حادث شده ناچیز است. با اینکه هیات عالی واگذاری مصوب کرد صندوق بیمه به بخش غیردولتی واگذار شود، این امر تا امروز محقق نشده است. در نهایت باید مجموعه هایی شبیه صندوق بیمه کشاورزی در بخش کشاورزی وجود داشته باشند تا بتوانند از تولید محصولات کشاورزی محافظت کنند.
بیمه در پرداخت غرامت بهانه تراشی می کند
جمیل علیزاده شایق، دبیر انجمن برنج درباره خسارت های گوناگون واردآمده به محصولات کشاورزی به صمت گفت: سال ها بود که کشاورزان از خشکسالی و باران های بی موقع و سیلاب ها می نالیدند، زیرا این پدیده ها خسارات زیادی به محصولات آنها وارد می کند؛ از همین رو بحث بیمه محصولات کشاورزی و باغی به عنوان یک راهکار برای جبران خسارات مطرح شد.
ایران کشور حادثه خیزی است و حوادث غیرمترقبه بیش از هر چیز دیگری به زمین های زراعی و باغ ها آسیب می رسانند، این در حالی است که در بسیاری از موارد به کشاورز توصیه فنی می شود که در منطقه ای که درگیر بحران کم آبی یا سرمازدگی است، اقدام به کشت نکند. کشاورزان برای کاهش خسارت باید با کارشناسان هماهنگ باشند و به توصیه ها گوش
دهند.
وی با اشاره به اهمیت بیمه محصولات کشاورزی اظهار کرد: وقتی کشاورز محصول خود را تحت پوشش بیمه قرار می دهد، در صورت بروز هر گونه خسارتی دچار نگرانی نمی شود و اطمینان دارد که خسارت او جبران می شود.
بهانه تراشی های بیمه
دبیر انجمن برنج با انتقاد از نحوه پرداخت خسارت توسط صندوق بیمه کشاورزی بیان کرد: فاکتورهای لحاظ شده و نحوه پرداخت خسارت، باعث نارضایتی کشاورزان شده است.
بیمه کشاورزی با سایر بیمه ها متفاوت است. بانک کشاورزی که مسئولیت بیمه کشاورزان را برعهده دارد باید انعطاف بیشتری داشته باشد؛ این در حالی است که صندوق بیمه کشاورزی برای پرداخت خسارت بهانه های مختلفی برای کشاورزان می آورد.
فرهنگ سازی بیمه کشاورزی
شایق باتوجه به نقش آموزش در فرهنگ سازی بیمه کشاورزی گفت: سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی یکی از سازمان های زیرمجموعه وزارت جهاد کشاورزی است.
در سال ۹۶ صندوق بیمه کشاورزی و معاونت ترویج سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی با هدف توسعه فرهنگ بیمه و روان سازی ارائه خدمات بیمه ای موردنیاز بخش کشاورزی، تفاهمنامه همکاری امضا کردند که براساس این تفاهمنامه حمایت از تولید محتوا با مشارکت صندوق بیمه کشاورزی در راستای کاهش خسارت و افزایش تولیدات بخش کشاورزی و آموزش و توانمندسازی از طریق مدرسان بیمه ای برای فرهنگ سازی بیمه کشاورزی انجام می شد، اما متاسفانه این اقدامات دیگر فراموش شده و مدت هاست که انجام نمی شود.
باید دوباره این اقدامات انجام شود و سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی و صندوق بیمه کشاورزی کلاس های آموزشی برگزار کنند تا کشاورزان از مزیت های بیمه کشاورزی آگاه
شوند.
کشاورزان استقبال نمی کنند
دبیر انجمن برنج با اشاره به عدم تمایل کشاورزان به بیمه محصولات کشاورزی و میزان حق بیمه آنها اظهار کرد: حق بیمه ها به این بستگی دارد که کشاورز می خواهد محصول خود را در برابر چه فاکتورهایی بیمه کند؛ در نتیجه متناسب با آن حق بیمه پرداخت می کند.
با این حال کشاورزان از پوشش بیمه ای صندوق بیمه کشاورزی استقبالی نمی کنند، زیرا نتیجه ای برای آنها ندارد.
سخن پایانی
گله کشاورزان از عملکرد صندوق بیمه کشاورزی سابقه طولانی دارد، اما ظاهرا خبری از بهبود عملکرد نیست. کام صندوق بیمه کشاورزان مدت هاست که شیرین است و در مقابل درد کشاورزان دوا نمی شود. ظاهرا شیرینی دریافت هزینه بیمه از کشاورزان فراموشی خاصی را نسبت به هدف اصلی تاسیس صندوق ایجاد کرده است. در هر حال امیدواریم دولت با سازکاری کارآمد بتواند بدبینی کشاورزان نسبت به وعده های همیشگی بیمه را از بین ببرد.
