بارها برای همه مردم پیش آمده، در ساعت‌های مختلفی از شبانه‌روز، به‌دلیل تخلیه بار مغازه‌ها، با پیاده‌رو مسدود مواجه و مجبور به تغییر مسیر خود می‌شوند. با رایج شدن این نوع سد معبر و مشکلات این‌چنینی در سال‌های اخیر، شاهد هرج و مرج جدی در سطح شهرها هستیم. سال‌های گذشته قانونی برای روند توزیع کالا وضع شد که براساس آن، انتقال و تخلیه بارها برای واحدهای صنفی باید پیش از آغاز ساعت کار اداری انجام شود، اما مشکلات ترافیکی به‌وجودآمده به‌علت حضور کامیون‌ها و وانت‌های باری که در حوزه توزیع کالاها فعال هستند، در ساعات ابتدایی صبح تا پایان ظهر، به‌وضوح مشخص است. این نابسامانی از اجرا نشدن قانون، در ابعادی گسترده و وسیع حکایت دارد. صمت در این گزارش، به بررسی روند نظام توزیع کالا پرداخته و درباره عللی که سبب شده تا روند توزیع با مشکلات و ایجاد مزاحمت برای مردم همراه باشد، با کارشناسان و فعالان صنفی به گفت‌وگو پرداخته است.

تعیین زمان برای توزیع دشوار است

جلال‌الدین محمد شکریه، نایب رئیس اول اتاق اصناف ایران در گفت‌وگو با صمت، رسیدگی به نحوه انتقال بار در واحدهای صنفی و توزیعی را برعهده اتاق اصناف ندانست و در این‌باره توضیح داد: از سال‌های پیش تاکنون قانون توزیع کالاها پیش از آغاز ساعات اداری و شروع کار روزانه، در فرآیند نظام توزیع وجود دارد، هرچند در حال‌ حاضر شاهد هستیم در ساعات عادی روز نیز توزیع و تخلیه بار انجام می‌شود و در برخی موارد مشکلاتی را برای عابران به‌وجود می‌آورد. در ابتدا باید گفت نظارت بر روند توزیع کالا، برعهده اصناف نیست و افراد تنها باید سفارشات خود را ثبت و سایر مراحل قانونی مربوطه را طی کنند، اما مسئله نظارت زمان توزیع و نحوه تخلیه، موردی نیست که برعهده اتاق‌های اصناف باشد. وی ادامه داد: مسئله حمل بار برای توزیع، موضوعی نیست که بتوان به‌راحتی برای آن زمان و محدوده تعریف کرد، چرا که اگر حمل بار در شب انجام شود، با نیروی انتظامی به مشکل برخواهند خورد. اگر هم در روز، حتی پیش از آغاز ساعت کاری رسمی توزیع انجام شود، باز هم ترافیک و سایر مشکلات را به‌همراه خواهد داشت، چرا که ماشین‌های توزیع باید به تمامی واحدهای صنفی سر بزنند و بارها را خالی کنند. بدیهی است، این روند زمانبر است و در مدت کوتاه امکان‌پذیر نیست.

تامین بازار اولویت است

شکریه در ادامه وجود ساختارهای سنتی را مشکل اصلی وجود نا‌بسامانی در نظام توزیع معرفی کرد و در این‌باره توضیح داد: در بسیاری از شهرها و شهرستان‌ها، حتی در کلانشهرها مانند تهران، دیده می‌شود مشکلات متعددی برای روند نظام توزیع وجود دارد و چالش‌های مربوط به تخلیه بار برای مردم تبدیل به یک مسئله شده است.

در شهرهای کوچک، وجود کامیون‌های باری بزرگ در مسیرها، ممکن است حتی یک خیابان اصلی را مسدود کند، بنابراین معضل سدمعبر هنگام تخلیه بار تنها برای کلانشهری مانند تهران نیست و یک مشکل سراسری محسوب می‌شود. وی در ادامه خاطرنشان کرد: باوجود تمام چالش‌های شکل‌گرفته در سطح شهرها، به‌دلیل سنتی بودن ساختار نظام توزیع و همچنین فراهم نبودن زیرساخت‌های اصلی و مهم، مجبور به ادامه روند فعلی هستیم، چرا که در غیر این صورت، نظام توزیع با اختلال همراه می‌شود و کالا به بازار و دست مصرف‌کننده نخواهد رسید. از آنجایی که تامین نیاز بازار همواره در اولویت قرار دارد، بدون تامین بسترها و زیرساخت‌ها، نمی‌توان شیوه‌های فعلی توزیع را تغییر داد.

الزام ساخت انبارهای عمومی

نایب‌رئیس اول اتاق اصناف ایران یکی از راهکارهای مناسب کاهش مشکلات نظام توزیع را ایجاد انبارهای عمومی اعلام کرد و در این‌باره توضیح داد: اگر زیرساخت‌هایی مانند انبارهای عمومی تقویت شوند، می‌توان در ادامه اصلاحات ساختاری را در نظام توزیع شاهد بود. با راه‌اندازی انبارهای عمومی در سطوح مختلف شهرها و مناطق، صاحبان مشاغل به‌اندازه نیاز خود بار از این انبارها منتقل خواهند کرد، در نتیجه حجم بار منتقل‌شده کاهش پیدا می‌کند و افراد می‌توانند متناسب با زمان دلخواه خود، بارها را تحویل بگیرند و سپس تخلیه کنند. در این شرایط، بیشتر صاحبان اصناف تلاش می‌کنند تا در زمان‌هایی که ترافیک یا حجم کار کمتر است، به نقل و انتقالات بارها بپردازند، همچنین سرعت تخلیه بار افزایش یافته و موضوعی مانند سد معبر شکل نخواهد گرفت.

شکریه در ادامه تصریح کرد: راهکار راه‌اندازی انبارهای عمومی می‌تواند برای شهرهای مختلف به‌ویژه شهرستان‌های کوچک به‌عنوان یک راه‌حل اساسی شناخته شود، چرا که ضمن تامین نیاز بازار، مشکلات مربوط به حمل بار نیز تا حد زیادی برطرف خواهد شد.

شهرداری مسئول مقابله با سد معبر است

عبدالحسین کولجی، رئیس اتحادیه بنکداران قزوین و عضو اتاق اصناف قزوین در گفت‌وگو با صمت، ابتدا به مسائل مربوط به سد معبرهای صنفی اشاره کرد و گفت: سدمعبرهای شکل‌گرفته در زمان تخلیه و حمل‌ونقل بارها، یکی از مسائل مهمی است که باید به آن توجه شود. بحث سد معبر و سایر مشکلات پیش‌آمده در روند توزیع کالا یا سایر فعالیت‌ها، برعهده شهرداری‌ها است، به‌طور کلی نظارت بر اجرای خدمات توزیع در سطح شهرها و ساماندهی‌های مربوط به این موضوع، یکی از وظایف شهرداری‌ها است و اتاق‌های اصناف دخالتی در آن ندارند. شهرداری‌ها با اتکا به مفاد قانونی که به آنها اجازه نظارت بر امور سدمعبر و تخلیه بار را می‌دهد، می‌توانند واحدهای صنفی را در صورت تخلف پلمب کنند یا به مراجع قانونی ارجاع دهند. وی افزود: هرچند روند تخلیه بار و سایر فعالیت‌های نظام توزیع کالاها ممکن است مشکلاتی اعم از سد معبر یا ترافیک را برای مردم به‌وجود آورد، اما تمامی سد معبرها صنفی نیستند. وانت‌های فروش میوه یا سایر کالاهای این‌چنینی که در تمامی خیابان‌ها دیده می‌شود و در سطوح شهر مشکلات مختلفی را به‌وجود آورده‌اند،در جایگاه اخلالگر دیده نمی‌شوند، در حالی که این وانت‌های سرگردان، دستفروشان و سایر واحدهای این‌چنینی، از عاملان مهم ایجاد ترافیک و سدمعبر در سطوح شهرهای مختلف هستند و با این وجود برخوردی با آنها نمی‌شود.

ضرورت اصلاحات ساختار

کولجی در ادامه مهم‌ترین ایراد را نبود ساماندهی مشخص برای نظام توزیع کالاها عنوان کرد و در این‌باره توضیح داد: بنا بر قانون، زمان حمل‌ونقل بار، افراد باید کالاها را پیش از آغاز ساعات کاری روز منتقل کنند، اما به‌دلیل نبود بسترهای مناسب برای حمل‌ونقل و همچنین تخلیه بار در روند نظام توزیع، شاهد به‌هم‌ریختگی‌ها و مشکلات مختلف در این مسئله هستیم، از این‌رو صاحبان اصناف نیز مجبور هستند در ساعت‌های مختلف روز این کار را انجام دهند و تبدیل به روندی معمول در نظام توزیع شده است. وی خاطرنشان کرد: برخی افراد وجود انبارهای عمومی در سطوح مختلف شهر را یکی از راهکارهای بهبود روند توزیع کالا معرفی می‌کنند، اما ساخت انبارهای عمومی، به نگهداری کالاها مربوط است و نمی‌تواند به‌طور مستقیم بر نظام توزیع کالا تاثیرگذاری داشته باشد، از این‌رو برای کاهش مسائلی مانند سدمعبر و ترافیک ناشی از تردد ماشین‌های سنگین در سطح شهرها، باید راهکارهای کلان و اصلاحات ساختاری مهم و مناسبی در نظر گرفت. رئیس اتحادیه بنکداران قزوین، همکاری نهادها با یکدیگر را از راه‌حل‌های اصلاح نظام توزیع معرفی کرد و گفت: نظام توزیع، زمانی می‌تواند ساماندهی شود که از مبنا به آن توجه کرده باشیم. کارخانه‌ها به‌عنوان متولی اصلی تولید و توزیع کالا باید با سایر بخش‌های دیگر درگیر توزیع کالا و واحدهای صنفی، همکاری لازم در راستای بهبود عرضه داشته باشند، همچنین نهادهایی مانند پلیس راهور و دیگر سازمان‌ها نیز باید بسترهای مناسبی را برای انتقال و تخلیه کالاها در نظر گیرند.

کمبود زیرساخت‌های فنی توزیع

رئیس اتحادیه بنکداران قزوین به سازکار موجود در سایر کشورها برای ساماندهی نظام توزیع کالاها اشاره کرد و گفت: در سایر کشورهای توسعه‌یافته، سیستم توزیع کالاها به‌قدری نظام‌مند است که ترافیک و سدمعبر حداقلی به‌وجود می‌آورد، به‌عنوان مثال در کشوری مانند ترکیه، فروشگاه‌های بزرگ، مکانی به‌نام لاین ترافیکی دارند، به این صورت که در فروشگاه‌ها، پارکینگ و مکان‌هایی مناسب تخلیه بار در نظر گرفته و کامیون‌ها به‌صورت مستقیم وارد این فضاها می‌شوند، در ادامه پس از تخلیه بار، ماشین‌ها از پارکینگ‌ها بیرون آمده و هیچ ترافیک و یا سدمعبری را برای خیابان‌ها ایجاد نمی‌کنند. کولجی در ادامه تصریح کرد: در ایران نه‌تنها برای تمام واحدهای صنفی خرد و متوسط بلکه برای فروشگاه‌های بزرگ زنجیره‌ای نیز چنین فضایی وجود ندارد، بنابراین در سطوح مختلف شهر، کامیون‌ها و ماشین‌های باری بزرگ را به‌صورت مکرر در حال تخلیه بار می‌بینیم. ایراد اصلی این مسئله را می‌توان نبود بسترها و زیرساخت‌های اصلی برای تخلیه و حمل بار معرفی کرد. به‌دلیل نبود این تجهیزات، حمل بار نه زمان مشخصی در شهرها دارد و نه می‌توان ترافیک ناشی از این فعالیت‌ها را مدیریت و کنترل کرد.

شهرک‌های صنفی راه‌اندازی شوند

کولجی به راهکارهای بهبود نظام توزیع در کشور اشاره کرد. او معتقد است: ایجاد شهرک‌های صنفی می‌تواند سازکار مناسبی برای این مسئله باشد و در این‌باره گفت: هرچند قانون زمان تخلیه و حمل بار پیش از شروع ساعت کار روزانه، برای محدوده‌های شهری است، اما به‌دلیل نبود ساماندهی در این مسئله، بیشتر حمل‌ونقل‌ها و تخلیه‌ها وارد ساعت‌های روزانه می‌شوند و ترافیک‌ شدیدی را در برخی محدوده‌ها به‌ویژه در مناطق اصلی توزیع بار ایجاد می‌کنند. یکی از راهکارهای مناسب مدیریت این مسئله، ایجاد شهرک‌های صنفی است.

همان‌طور که شهرک‌های صنعتی به‌منظور مدیریت فعالیت‌های صنایع شکل گرفت و توانست بار ترافیک شهری را به خارج از شهرها ببرد، شهرک‌های صنفی نیز می‌توانند چنین عملکردی داشته باشند و ضمن بهبود و تسریع روند توزیع کالا، ترافیک و سدمعبرها را برای تخلیه بارها کاهش دهند. عضو اتاق اصناف قزوین تصریح کرد: افرادی که فعالیت حمل بار را انجام می‌دهند، می‌توانند با مراجعه به این شهرک‌ها در مدت زمان‌های مشخص، بار را تحویل بگیرند و به مقصد موردنظر ببرند. در این شرایط هر واحد توزیعی و صاحبان مغازه‌ها و کسب‌وکارها، براساس نیاز خود از این شهرک‌های صنعتی خرید و با وسایل باربری کوچک‌تری کالاها را منتقل می‌کنند. در این شرایط کالاها به این مغازه‌ها زودتر می‌رسد و روند تخلیه بار نیز سریع‌تر انجام خواهد شد، همچنین با کوچک‌تر شدن وسایل باربری، ترافیک و مسئله سدمعبر نیز تا حدودی کاهش خواهد یافت. کولجی خاطرنشان کرد: راهکار مذکور، روندی است که در تمامی کشورهای توسعه‌یافته در حال اجرا است و با استفاده از چنین شیوه‌ها و روش‌هایی، نظام توزیع خود را کنترل کرده‌اند؛ ایران نیز با فراهم‌سازی بسترهای مناسب، باید به این سمت حرکت کند.

سخن پایانی

برخی فعالان صنفی معتقدند اگر در زمان تخلیه بار و فرآیند توزیع کالاها برای مردم سد معبر شکل گرفته، شهرداری باید به این موضوع رسیدگی کند. به‌نظر می‌رسد مسئله ایرادات پیش‌آمده برای مردم به‌دلیل تردد ماشین‌های سنگین باری یا هنگام تخلیه کالاها برای مغازه‌ها و فروشگاه‌ها، موضوعی جاافتاده برای نهادها و مسئولان باشد. انگار همه پذیرفته‌اند که تامین کالای بازار، بدون مزاحمت همراه نیست و مردم باید ترافیک در زمان‌های مهم کاری و همچنین آلودگی هوا به‌علت تردد ماشین‌های سنگین در سطح شهر را بپذیرند؛ این موضوع، تبدیل به عرفی شده که از قانون بالاتر است.