جولان لیست‌های بی‌نام‌ونشان در بازار
براساس اعلام سخنگوی وزارت صنعت، معدن و تجارت قرار بود پس از تایید سازمان حمایت مصرف و تولیدکنندگان نرخ لوازم‌خانگی از ابتدای تیر امسال افزایش یابد.
از ابتدای سال ۱۴۰۱، اخباری مبنی بر احتمال افزایش نرخ لوازم‌خانگی به‌گوش رسید. اواخر خرداد نیز سخنگوی وزارت صنعت، معدن و تجارت اعلام کرد افزایش نرخ لوازم‌خانگی از ابتدای تیر اجرایی خواهد شد، البته اعمال این افزایش نرخ به‌تصویب نهایی سازمان حمایت از مصرف و تولیدکنندگان موکول شد. با این همه خبرهای شنیده‌شده از بازار، حاکی از افزایش قیمت‌های جسته‌گریخته لوازم‌خانگی است که بنا بر نظر برخی فروشندگان، هنوز پایه قانونی محکمی برای آن وجود ندارد. از سویی دیگر، کارشناسان صنعت لوازم‌خانگی معتقدند بازار داخلی این محصولات، درگیر چالش‌های مهم و متعددی است. به‌گفته آنها افزایش نرخ لوازم‌خانگی در بازه‌های کوتاه‌مدت به‌همراه افزایش تورم در سایر بخش‌ها طی چند مدت اخیر، سبب شده تا از رغبت و همچنین قدرت اقتصادی مردم برای خرید این تولیدات کاسته شود. رکود بازار لوازم‌خانگی در کنار شبهات قانونی مربوط به افزایش قیمت‌های پی‌درپی، از مهم‌ترین چالش‌های امروزه صنعت لوازم خانگی است. صمت در این گزارش چند و چون افزایش نرخ لوازم‌خانگی از ابتدای تابستان امسال و همچنین وضعیت بازار این کالا را بررسی کرده و درباره آنها با کارشناسان و فعالان صنعت لوازم‌خانگی به گفت‌وگو پرداخته است.
افزایش نرخ تنها تا ۱۵درصد
۲۹ خرداد در خبری به‌نقل از امید قالیباف، سخنگوی وزارت صنعت،معدن و تجارت نوشت: براساس تایید شفاهی سازمان حمایت نرخ تلویزیون ۱۵درصد و نرخ یخچال و فریزر، ماشین لباسشویی و ظرفشویی ۱۰درصد افزایش می‌یابد. این مقام دولتی در تایید سخنان خود تاکید کرد: مردم با مراجعه به سامانه ۱۲۴ و رویت قیمت‌ها نسبت به خرید خود از بازار لوازم‌خانگی اقدام کرده و در صورت هرگونه مغایرت نرخ لوازم‌خانگی در بازار و سامانه ۱۲۴ که به‌عنوان مرجع وزارت صنعت، معدن و تجارت است، می‌توانند شکایت خود را در همان سامانه ۱۲۴ رسیدگی کنند. وی ادامه داد: افزایش نرخ لوازم‌خانگی هنوز از سوی ستاد تنظیم بازار اعلام نشده و این افزایش قیمت‌ها در حال حاضر از سوی انجمن‌های صنفی اعلام شده است. این مقام دولتی ادامه داد سازمان حمایت مصرف و تولیدکنندگان این افزایش قیمت‌ها را تایید کرده اما هنوز مصوبه مکتوب ستاد تنظیم بازار در این زمینه صادر نشده است. شاید همین اظهارات موجب رد و بدل شدن فهرست قیمت‌های بی‌نام و نشان در بازار لوازم‌خانگی و افزایش نرخ پیش از تصویب رسمی کالا در این بازار شده است.
قیمت‌های رسمی اعلام نشده است
اکبر پازوکی، رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم‌خانگی در گفت‌وگو با صمت، اعمال قیمت‌های جدید بر لوازم‌خانگی را بدون وجود فهرست‌های رسمی قیمتی عنوان کرد. او در این‌باره توضیح داد: براساس اخبار منتشرشده، قرار بود شرکت‌ها و تولیدکنندگان، فهرست‌های جدید قیمتی را به‌طور مصوب به واحدهای فروش اعلام کنند، اما هنوز هیچ فهرستی به‌طور رسمی به فروشندگان اعلام نشده است، همچنین از سویی دیگر قرار بود تغییر قیمت‌های جدید در سامانه ۱۲۴ بارگذاری شده و مردم و فروشندگان براساس این سامانه بتوانند از چارچوب‌های قانونی قیمتی مطلع باشند، اما هنوز حتی در این سامانه نیز فهرست‌های جدید قیمتی بارگذاری نشده است. پازوکی در ادامه افزایش قیمت‌های اخیر در بازار لوازم‌خانگی را بدون پشتوانه رسمی و قانونی عنوان و تصریح کرد: امروزه فهرست‌های قیمتی بی‌نام‌ونشانی در بعضی از فروشگاه‌های لوازم‌خانگی در حال دست به‌دست شدن بوده و فروشندگان براساس این فهرست‌های جدید تغییر نرخ اعمال کرده‌اند. این فهرست‌های قیمتی بدون نام شرکت تولیدی و مهر رسمی هستند. منشأ این فهرست‌ها هنوز به‌طوردقیق مشخص نیست و اتحادیه فروشندگان لوازم‌خانگی نیز نمی‌داند که این فهرست چطور دست به‌دست می‌شود، اما باید گفت افزایش قیمت‌ها در بازار متاثر از این موضوع است.
تاییدیه‌های قانونی در هاله‌ای از ابهام
پازوکی در ادامه به نبود اطلاعیه‌های رسمی از سوی سازمان حمایت از مصرف‌کننده درباره افزایش نرخ لوازم‌خانگی تاکید کرد و گفت: افزایش نرخ لوازم‌خانگی که قرار بود از ابتدای تیر اجرایی شود، باید با هماهنگی و تایید سازمان حمایت از مصرف و تولیدکنندگان انجام می‌شد. تولیدکنندگان لوازم‌خانگی اعلام کرده‌اند که از سازمان حمایت از مصرف‌کننده، مصوبه برای تایید افزایش قیمت‌ها دریافت کرده‌اند، اما پرسش اساسی اینجا است که اگر از سازمان حمایت از مصرف‌کننده مصوبه‌ای مبنی بر تغییر نرخ لوازم‌خانگی دریافت شده، پس چرا قیمت‌های جدید در سامانه ۱۲۴ به‌طور رسمی بارگذاری نشده و فهرست‌های بی‌نام و نشان بر بازار لوازم‌خانگی تاثیر گذاشته‌اند؟
رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم‌خانگی خاطرنشان کرد: سامانه ۱۲۴، زیرمجموعه سازمان حمایت مصرف و تولیدکنندگان است و در این سامانه قیمت‌های رسمی لوازم‌خانگی برای اطلاع‌رسانی به مردم و جلوگیری از تخلف‌های صنفی ثبت می‌شود، از این‌رو مردم می‌توانند قیمت‌ها را در این سامانه مشاهده کرده و در صورت تخلف هر واحد صنفی مانند گرانفروشی، شکایات خود را به سازمان حمایت از مصرف‌کننده اعلام کنند.
دغدغه رکود بازار داخلی
رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم‌خانگی در ادامه صحبت‌های خود به وضعیت بازار داخلی و خارجی لوازم‌خانگی اشاره کرد. او رکود این بازارها را متاثر از شرایط متعددی دانست و در این‌باره گفت: در سال‌های اخیر بازار لوازم‌خانگی وضعیت نامناسبی را سپری کرد،اما رکود بازار از ابتدای امسال به‌حد زیادی افزایش یافت، از این‌رو می‌توان گفت رکود شدیدی در شرایط فعلی بر بازار لوازم‌خانگی حاکم بوده و این رکود به ۹۰درصد هم رسیده است. در حال حاضر، تولیدکننده لوازم‌خانگی فقط برای بقا تولید می‌کند و به‌دلیل نبود بازارهای مناسب صادراتی، بیشتر چشم امید آن به بازار داخلی است.
وی ادامه داد: از سویی دیگر برخی افراد و حتی مسئولان دولتی انتظار دارند تا تولیدکنندگان به‌سمت کسب بازارهای صادراتی حرکت کنند. این در حالی است که تولیدکننده نمی‌تواند دغدغه تامین مواد اولیه، تولید و همچنین پیدا کردن بازار صادراتی را داشته باشد. به‌عبارتی دیگر، فراهم کردن بسترهای مناسب صادراتی، برعهده دولت است نه تولیدکنندگان، اما به‌دلیل نبود توجه کافی به این مسئله همواره فشار زیادی بر تولیدکنندگان لوازم‌خانگی وارد می‌شود. پازوکی ضمن تاکید بر بالا بودن نرخ تولید در ایران گفت: یکی از مهم‌ترین بسترهای مهم صادراتی، داشتن مزیت‌های کیفی و قیمتی برای محصولات است. اگر خواهان توسعه صادرات لوازم‌خانگی هستیم، باید تولیدات ما از نظر نرخ و کیفیت قابل‌رقابت با کالاهای مشابه خارجی باشند، بنابراین برای توسعه صادرات، باید برنامه‌ها و استراتژی‌های مدون برای بهبود کیفیت و نرخ تولیدات لوازم‌خانگی داشته باشیم.
نبود استراتژی‌های مناسب صادراتی
رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم‌خانگی به اهمیت تدوین استراتژی در صادرات لوازم‌خانگی تاکید کرد و گفت: برای توسعه صادرات لوازم‌خانگی، باید به مسائل مهمی توجه شود. در ابتدا باید مشخص شود تولید لوازم‌خانگی با چه قصدی انجام شده و بازار هدف نیز به‌طور دقیق مشخص باشد، در این صورت می‌توان متناسب با سلایق بازار هدف تولید کرد، در حال حاضر چنین شناختی از بازار کشورها وجود ندارد که بدانیم چه محصولی را با چه کیفیتی و برای کجا باید تولید کنیم. پازوکی ادامه داد: در 4 سال اخیر، صنعت تولید لوازم‌خانگی در ایران، پیشرفت چشمگیر و مثبتی داشته است، به‌ویژه در تولید یخچال فریز و لباسشویی، شاهد بهبود کیفیت تولیدات بوده و لوازم مناسبی در حد رقابت با محصولات مشابه خارجی، تولید می‌کنیم. از این لحاظ شرایط مناسبی در تولید برای صادرات داریم. همان‌طور که پیش‌تر نیز اشاره شد، شرایط جهانی و افزایش نرخ مواد اولیه نیز فرصت را برای تولیدکنندگان ایرانی برای صادرات فراهم می‌کند، از این‌رو می‌توان گفت خط تولید مناسب و کیفیتی برای صادرات لوازم‌خانگی وجود دارد، اما مهم‌ترین مشکل، نبود استراتژی‌های مناسب صادراتی است.
ترجیح تولیدکنندگان، ثبات نرخ است
فریدون نصیری، فعال صنعت لوازم‌خانگی در گفت‌وگو با صمت به تشریح دلایل افزایش نرخ لوازم‌خانگی پرداخت. او مهم‌ترین عامل را افزایش هزینه‌های تمام‌شده تولید عنوان کرد و در این‌باره توضیح داد: ابتدای هر سال تولیدکننده و صنعتگر با مسائلی از جمله افزایش حقوق رسمی کارگران که از سوی دولت اعلام می‌شود، روبه‌رو شده و بدیهی است که این موضوع تاثیر مستقیمی بر هزینه تمام‌شده تولید داشته باشد. از سویی دیگر، افزایش نرخ دلار برای صنایعی که از مواد اولیه وارداتی استفاده می‌کردند، چالشی دیگر برای تولیدکنندگان ایجاد کرده است. بنا بر مسائل عنوان‌شده، دولت اعلام کرد که لوازم‌خانگی می‌توانند تا ۱۵درصد افزایش نرخ داشته باشند، اما بعضی تولیدکنندگان تغییری در قیمت‌های خود اعمال نکردند. نصیری درباره بی‌‌رغبتی تولیدکنندگان مبنی بر افزایش نرخ لوازم‌خانگی توضیح داد: صنفی که من در آن مشغول فعالیت هستم، بیشتر مربوط به لوازم‌خانگی آشپزخانه است. در این صنعت بیشتر تولیدکنندگان ترجیح داده‌اند، افزایش قیمتی نداشته باشند، هرچند هزینه تولید بسیار افزایش پیدا کرده، اما بنا به‌دلایل متعددی، بازار کشش و توانایی رشد نرخ را ندارد.
مصرف‌کننده تحمل گرانی را ندارد
نصیری در ادامه صحبت‌های خود، دلیل اصلی تغییر نکردن نرخ برخی لوازم خانگی را نامناسب بودن شرایط جامعه مصرف‌کننده عنوان کرد و در این‌باره توضیح داد: همان‌طور که در ابتدا عنوان شد، برخی تولیدکنندگان لوازم‌خانگی تمایلی برای افزایش نرخ ندارند. دلیل این مسئله نیز رکود بازار است؛ بازار در چند سال اخیر به‌ویژه در چند ماه گذشته به‌هیچ وجه شرایط مناسبی نداشته و با افزایش قیمت‌ها، شرایط بدتر خواهد شد، چرا که مردم در اوضاع نابسامان اقتصادی قرار داشته و توانایی پرداخت هزینه‌های اضافی ندارند. با افزایش نرخ لوازم‌خانگی نیز تقاضای افراد بیش از پیش کاهش خواهد یافت.
این فعال صنعت لوازم‌خانگی تصریح کرد: صنعت لوازم‌خانگی یک صنعت رقابتی است؛ به این صورت که تولیدکنندگان همواره سعی دارند برای کسب بازار، از استراتژی‌های متفاوتی استفاده کنند. کاهش نرخ یکی از استراتژی‌های حفظ بازار است که تولیدکنندگان آن را به‌کار گرفته و برای حفظ فعالیت‌های خود همواره در تلاش هستند. همین مسئله سبب شده تا برخی تولیدکنندگان، افزایش نرخ مصرف‌کننده را اقدامی مناسب و صحیح ندانسته و با سودهایی بسیار کم کالاهای خود را به بازار عرضه کنند.
سرپیچی بازار از دستور دولت
نصیری همچنین سازکار بازار را دستورپذیر ندانست. او عقیده دارد مولفه‌های متعددی بر تولید و بازار اثر داشته و تنها طرح و نظر دولت نمی‌تواند روندهای عرضه و تقاضا را مدیریت کند. این فعال صنعت لوازم‌خانگی در این‌باره تصریح کرد: باید توجه داشت هیچ‌گاه شرایط تولید و بازار، با دستور بهبود نخواهد یافت. تا پیش از این در زمانی که تولیدکنندگان شرایط بسیار نامناسبی داشته و چاره‌ای جز افزایش نرخ نداشتند، دولت تاکید داشت تا نرخ لوازم‌خانگی در بازار افزایش پیدا نکند. این اتفاق نشدنی بود و در نهایت شاهد گران شدن برخی لوازم‌خانگی بودیم. وی ادامه داد: در حال حاضر نیز شرایط به‌هیچ وجه آماده و مهیا برای افزایش مجدد قیمت‌ها نیست و دولت در این وضعیت عنوان کرده درصدی افزایش بها برای لوازم‌خانگی می‌تواند رخ دهد. باید توجه داشت بازار در حالت فعلی اجازه رشد قیمت‌ها را نداده و باز هم بازار تا حدی از دولت دستور نپذیرفت. حفظ بازار در شرایطی که فشارهای اقتصادی، معیشت مردم را دچار چالش کرده، امری دشوار است و نیاز به بررسی‌های گسترده دارد. این فعال صنعت لوازم‌خانگی در ادامه به عوامل تاثیرگذار بر نرخ لوازم‌خانگی اشاره کرد و گفت: به‌طورکلی قیمت‌گذاری کالا را می‌توان وابسته به بسیاری از مولفه‌ها در بازار تعریف کرد. بهبود توان اقتصادی مردم به‌عنوان بخش مهم مصرف‌کننده می‌تواند تاثیری مهم در رونق بازار لوازم‌خانگی داشته باشد. از سویی دیگر با از سرگیری مذاکرات، جو روانی مثبتی در جامعه حاکم شده و تا حدودی قیمت‌ها را می‌تواند کاهش دهد، بنابراین مسئله سیاست‌خارجه نیز بر بازار لوازم‌خانگی اثرگذار است، همچنین باید تاکید کرد بهبود روابط بین‌المللی و مهار ارزش دلار، نرخ تمام‌شده تولید را کاهش می‌دهد.
سخن پایانی
وجود فهرست‌های قیمتی که پایه‌های قانونی نداشته اما بازار با رویه آن پیش می‌رود، در کنار تمایل برخی تولیدکنندگان صنعت لوازم‌خانگی برای تثبیت قیمت‌ها در بازار، اتفاقی متناقض به‌نظر می‌رسد. بدیهی است افزایش هزینه‌های تولید بر نرخ تمام‌شده کالاها تاثیر مستقیم داشته باشد، اما در شرایطی که صنعتگران لوازم‌خانگی در این بازار رقابتی مشغول به فعالیت با حداقل سود هستند، شاید بتوان ردپای سوداگران را در التهاب بازار پررنگ دانست و فرصت‌طلبی سودجویان را عامل اصلی افزایش قیمت‌ها در بازار لوازم‌خانگی تلقی کرد، هرچند دولت اعلام کرده بود تنها چند قلم از لوازم‌خانگی گران خواهد شد، اما حتی برای همان تعداد محدود نیز هنوز پشتوانه قانونی محکمی وجود ندارد. از سویی دیگر تنها چند مورد کالای یادشده، بلکه مشاهدات بازار نشان می‌دهد بسیاری از اقلام لوازم آشپزخانه تحت‌تاثیر نظر واسطه‌گران قرار گرفته است.
