تیر خلاص به مطبوعات
چالش‌های موجود در عرصه نشریات و مطبوعات کشور، از کمبود و نرخ کاغذ و فیلم و زینک گرفته تا افزایش دستمزدها و هزینه‌های جانبی سال‌هاست فعالان این حوزه را با مشکلات بزرگ و کوچک مواجه کرده است. اما در سال‌های اخیر روندی پیش‌روی مطبوعات و به‌ویژه مطبوعات و نشریات بخش خصوصی قرار گرفته که شرایط را برای این اهالی فرهنگ سخت‌تر از گذشته کرده است.
مدیران مجموعه‌های مطبوعاتی عقیده دارند اگرچه دولت سیزدهم حمایت از رسانه‌ها را جزو شعارهای انتخاباتی خود برگزیده بود، امروز با شیوه‌ای که در پیش گرفته، آنچه از مطبوعات مکتوب کشور باقی مانده را نیز به تعطیلی خواهد کشاند. یکی از موضوعات جدیدی که در این حوزه مطرح شده و نگرانی اهالی فرهنگ و قلم درباره ادامه فعالیت مطبوعات کشور در پی داشته، موضوع لغو معافیت آگهی مطبوعات از پرداخت مالیات بر ارزش‌افزوده بوده است. بر این اساس مطبوعات نیز از این به بعد مکلف به پرداخت مالیات بر ارزش افزوده آگهی‌های خود هستند. اما حقیقت این موضوع چیست و در نهایت چه تاثیری بر بقای نشریات مکتوب کشور که درحال‌حاضر نیز حال و روز چندان خوشی ندارند خواهد گذاشت؟به این بهانه در این شماره صمت موضوع تاثیر لغو معافیت مالیات بر ارزش‌افزوده جراید و مطبوعات کشور را در گفت‌وگو با فعالان و کارشناسان حوزه مطبوعات مطرح کرده‌ایم که شرح آن را در ادامه می‌خوانید:
هوای مطبوعات ابری است
در یک دهه گذشته و حتی باوجود اعمال معافیت‌های مالیاتی بخش مطبوعات، هر روز عرصه بر این بخش فرهنگی تنگ‌تر از روز قبل شده است.
در این سال‌ها، بسیاری از سرمایه‌گذاران قدیمی فعال در این حوزه به‌تدریج از حوزه مطبوعات دور شده و سرمایه خود را در مسیرهای سودآور اقتصادی صرف کرده‌اند. آنها نیز که در این حوزه باقی مانده‌اند، اغلب مجبور بوده‌اند سفره خود را کوچک‌تر از روز قبل کنند و با کم کردن از هزینه‌ها همچنان چراغ رسانه خود را روشن نگاه دارند.
در یکی، دو سال اخیر با بحرانی شدن وضعیت نرخ کاغذ و تحریم‌های اعمال‌شده علیه ایران، وضعیت بدتر هم شد و در مرحله بد وقوع همه‌گیری ویروس کرونا، کاهش خریداران مطبوعات و بی‌علاقگی بخش خصوصی به تبلیغات در رسانه‌های مکتوب، نور این چراغ روشنفکری دهه‌های گذشته را به کورسویی بی‌رمق تبدیل کرد.
در این سال‌ها مطبوعات به ویژه مطبوعات بخش خصوصی با حداقل پرداختی، حداقل نیروی کار، حداقل تیراژ و حداقل جایگاه در میان مردم تنها سعی کردند برای گذر از این بزنگاه زمانی، همچنان فعال بمانند تا شاید آینده روشن‌تری برای مطبوعات کشور رقم بخورد.
اما با وجود وعده‌های انتخاباتی دولت سیزدهم، به نظر می‌رسد که حساب اهالی فرهنگ مکتوب کشور در این‌باره نیز چندان درست از آب نیامد و حالا این پیکر نیمه‌جان و مستاصل، حالا باید با دیو سپید مالیات بر ارزش‌افزوده نیز مبارزه کند. مبارزه‌ای که خوشبین‌ترین اهالی مطبوعات نیز در آن امیدی برای نماد روشنفکری و آگاهی کشور نمی‌بینند.
اکنون زمان اعمال این مالیات نیست
منصور مظفری، مدیرمسئول روزنامه آفتاب یزد درباره موضوع حذف معافیت مطبوعات از پرداخت مالیات بر ارزش‌افزوده در گفت‌وگو با صمت عنوان کرد: رسانه و مخصوصا مطبوعات چه در جامعه ما و چه در کشورهای دیگر، بخشی هستند که خدمات اطلاع‌رسانی را به مردم ارائه می‌دهند. در واقع سرمایه‌گذاران این بخش برای آگاهی‌رسانی به مردم سرمایه‌گذاری می‌کنند.
در کل دنیا نیز برای این قشر از جامعه، دولت و حاکمیت تسهیلاتی را در نظر می‌گیرد. با توجه به اینکه مطبوعات وظیفه آگاهی‌بخشی و اطلاع‌رسانی به مردم را بر عهده دارند و این موضوع در بسیاری موارد مانند بحران‌ها می‌تواند کمک به دولت‌ها تلقی شوند، معمولا در حمایت از این بخش معمولا کوتاهی نمی‌شود و به بخش رسانه همواره یارانه‌هایی تعلق می‌گیرند.
مظفری در این‌باره افزود: حقیقت این است که کشور در این دوره با مسائل چالش‌برانگیز مهمی مانند تحریم‌ها روبه‌رو است و رسانه‌ها با مشقت‌های فراوان و با هزینه‌هایی چند برابر قیمت‌های جهانی توانسته‌اند ملزومات چاپ و تولید محصولات فرهنگی خود را تهیه کنند. همچنین بحران همه‌گیری کرونا در این مدت کاهش فروش مطبوعات کشور را به‌دنبال داشته و زیان‌های زیادی را برای این بخش ایجاد کرده است.
وی در این زمینه خاطرنشان کرد: حال در این شرایط در نظر گرفتن نرخ مالیات خدمات آگهی، رپورتاژ و تبلیغ برای این حوزه، می‌تواند ضربه‌ای مضاعف برای فعالان آن باشد. در واقع دولت می‌توانست در این‌باره مشورت‌هایی را از کارشناسان رسانه‌ای و همکاران و متولیان این بخش در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بگیرد که یا این موضوع را به شکل مناسبی تلطیف کند یا فرجه اعمال این قانون را بیشتر کرده و آن را به زمان دیگری در آینده موکول کند.
مدیرمسئول روزنامه آفتاب یزد در ادامه خاطرنشان کرد: در حال‌حاضر نیز کار بسیاری از مطبوعات کشور به‌دلیل عدم‌بضاعت مالی به تعطیلی کشیده است و دیگر تاثری از آنها روی کیوسک‌ها نیست.
مظفری در بخش دیگری از صحبت‌های خود در این‌باره تاکید کرد: دولت اگر تصمیم دارد بر بخش تبلیغات در مطبوعات، ارزش‌افزوده را اعمال کند، برای حمایت از بخش خصوصی چه بهتر بود رسانه‌های مکتوب بخش دولتی را که رقیب رسانه‌های بخش خصوصی هستند، تعطیل کند یا اینکه در تبلیغات رقیب بخش خصوصی نشوند.
بخش خصوصی می‌تواند در این صورت به فعالیت خود ادامه دهد و مالیات بر ارزش‌افزوده را نیز بپردازد.
وی درباره اینکه آیا در کشورهای دیگر نیز مالیات بر ارزش‌افزوده به مطبوعات تعلق می‌گیرد یا نه، تصریح کرد: اگر هم چنین مالیاتی بر بخش آگهی‌های مطبوعات کشورهای پیشرفته تعلق بگیرد، مط‌مئن باشد که رقیبی به‌نام بخش دولتی روبه‌روی آنها نایستاده تا به شکل مضاعف توان آنها را بکاهد و مطبوعات به‌راحتی می‌توانند سهم خود را از بخش تبلیغات داشته باشند.
مظفری در عین حال درباره یکی از مواردی که اخیرا در آن به نفع مطبوعات مکشور عمل شده، عنوان کرد: خوشبختانه در چند وقت اخیر یک اتفاق خوب در این حوزه توسط هیات مدیره انجمن روزنامه‌های غیردولتی پیگیری شد و از دی‌ماه ۱۴۰۰، مطبوعات از پرداخت مالیات بر ارزش‌افزوده ملزومات چاپ از جمله چاپ، فیلم و زینک و توزیع معاف شدند و ملزم به پرداخت ۹ درصد سهم مالیات بر ارزش‌افزوده در این بخش‌ها نیستند.
مدیرمسئول روزنامه آفتاب یزد همچنین در این زمینه گفت: امیدواریم دولت در تنظیم آیین‌نامه اجرایی مالیات بر ارزش‌افزوده آگهی‌ها در مطبوعات به نحوی عمل کند که شرایط مطبوعات در نظر گرفته شده، ابهامات زدوده شده و جلوی اقدامات سلیقه‌ای در این حوزه گرفته شود.
مظفری در پایان گفت: در هر حال و با در نظر گرفتن شرایط باز هم باید تاکید کرد که وضعیتت رسانه‌ها و به‌خصوص مطبوعات بخش خصوصی به هیچ‌وجه مطلوب نیست و دولت باید در حمایت از این بخش برنامه‌ریزی‌های مناسبی را انجام دهد.
دولت خود را متضرر می‌کند
عباس یاری، از بنیان‌گذاران مجله فیلم و مجله فیلم امروز و از فعالان قدیمی حوزه مطبوعات در گفت‌وگو با صمت در انتقاد از اعمال مالیات بر ارزش‌افزوده برای آگهی‌های مطبوعاتی، اظهارکرد: شاید دست‌اندرکاران و تصمیم‌گیران این حوزه بر این باورند که اصحاب مطبوعات در حال انجام یک فعالیت سودآور هستند که چنین مالیاتی را برای این بخش لازم دانسته‌اند اما همه اهالی حوزه فرهنگ و مطبوعات می‌دانند که این بخش نمی‌تواند با این شرایط اقتصادی، حتی دخل و خرج خود را با هم هماهنگ کند.
یاری در این‌باره با اشاره به وضعیت نامساعد مطبوعات بخش خصوصی کشور، تاکید کرد: این کار فقط باعث می‌شود اندک افرادی که همچنان دغدغه رسانه را دارند با توجه به زیان‌های مکرر اقتصادی، مجبور به تعطیلی واحدهای خود شوند و سرمایه خود را وارد مسیرهای دیگری کنند.
مدیر شورای سیاستگذاری و تحریریه مجله «فیلم امروز» امروز با اشاره به تعطیلی‌ها و تعدیل نیروهای پیاپی انجام‌شده در مطبوعات کشور، تصریح کرد: همین الان با موجی از افراد بیکارشده در حوزه مطبوعات مواجه هستیم که از مجموعه نشریات همشهری جدا شده‌اند.
این وضعیت درباره نشریات دیگر نیز بهتر از این نیست و می‌بینیم که هر روز به جمعیت افراد بیکار جداشده از مجموعه‌های مطبوعاتی افزوده می‌شود.
وی درباره برنامه‌های اخیر دولت سیزدهم درباره مطبوعات نیز گفت: متاسفانه همواره فاصله زیادی بین حرف تا عمل وجود دارد و شعارهای تبلیغاتی نمی‌تواند مبنای دستیابی به اهداف فرهنگی باشد و اگر چنین اتفاقی بیفتد بی‌شک باید شاهد تعطیلی روزافزون مطبوعات به ویژه مطبوعات بخش خصوصی باشیم.
در نهایت نیز پس از مدتی دیگر در کشور نشانی از مطبوعات بخش خصوصی باقی نخواهد ماند و تنها شاهد انتشار چند بولتن دولتی خواهیم بود.
یاری در این زمینه تاکید کرد: دولت‌های گذشته که ادعایی درباره حمایت از مطبوعات نداشتند در طول مدت سکانداری خود در نهاد اجرایی همواره تسهیلات و حمایت‌هایی را درباره این بخش انجام می‌دادند و انتظار بر این بود که دولت سیزدهم با تاکید بر حمایت از این حوزه گام‌های مثبت بیشتری را در این بخش بردارد.
این فعال حوزه مطبوعات درباره کاهش علاقه مردم به مطبوعات در سال‌های اخیر یادآور شد: در این زمینه نمی‌توان از مردم و مخاطبان روزنامه‌ها ایراد گرفت. وقتی فراوانی در هر حوزه‌ای محدود شود، خودبخود پس از مدتی سلیقه مخاطب تحت‌تاثیر این محدودیت قرار می‌گیرد و سطح آن کاهش می‌یابد و این اتفاقی است که در حوزه مطبوعات کشور نیز رخ داد.
یاری گفت: با تعطیلی تدریجی مطبوعات رسمی کشور به‌دلایل گوناگون از جمله مشکلات اقتصادی، به‌تدریج سلیقه مردم به سمت فضای مجازی و ابزارهای شخصی می‌رود.
در این شرایط، هرکس دارای یک رسانه شخصی می‌شود و با توجه به عدم‌وجود منابع رسمی اخبار در مطبوعات، جامعه درگیری‌های فراوانی را به خاطر رواج اخبار دروغ و شایعات خواهد داشت و خود دولت بزرگ‌ترین متضرر در این بخش خواهد بود.
وی تاکید کرد: امروز بسیاری از رسانه‌های رسمی ما به‌دلیل مشکلات اقتصادی تیراژ و گستره اطلاع‌رسانی خود را محدود کرده و در آستانه تعطیلی قرار دارند.
این در شرایطی است که در جهان، متولیان با آگاهی از قدرت نفوذ رسانه در میان مردم، کمک‌های و حمایت‌های فراوانی را به دو حوزه رسانه و سینما انجام می‌دهند.
اجرایی شدن چنین قانونی برای مطبوعات کشور به‌طور غیرمستقیم اعلام می‌کند که اهالی قلم در حوزه مطبوعات و صاحبان این رسانه‌ها به‌دنبال کار و حرفه دیگری باشند.
سخن پایانی
با این حساب و با توجه به هزینه‌های جاری مطبوعات که هر روز بر میزان آنها افزوده می‌شود، این رسانه‌ها که روزگاری نماد آگاهی در کشور محسوب می‌شدند، بیش از پیش رو به زوال خواهند رفت. حالا مطبوعات کشور هر روز باید بیشتر از قبل به تعدیل نیروهای متخصص خود بیندیشند و دیر یا زود باید به مواردی مانند تعطیلی دائمی و واگذاری امتیاز رسانه خود فکر کنند.
با توجه به آنچه گفته شد، یا باید دولت در تصمیم خود تجدیدنظر کند یا اینکه در ماه‌های آینده چراغ اندک مطبوعاتی که در فضای رسانه‌ای کشور در حال فعالیت هستند، خاموش خواهد شد.
