شانس طلایی برای ایران
اکنون با رسیدن ماه‌های سردتر و فشردن گلوی جریان تامین گاز توسط روسیه، اروپا برای پر کردن مخازن خود در تنگنا قرار گرفته و نبود نفت روسیه، تمام معاهدات آب و هوایی اروپا را به حالت تعلیق درآورده است.
اروپا در زمستان، به طورمعمول بخش بزرگی از ذخایر خود را می سوزاند و همزمان مقادیر زیادی گاز هم از دیگر منابع تامین می کند. روسیه تامین کننده مطمئن گاز به اروپا بوده، اما اکنون این وضعیت تغییر کرده و نگرانی هایی برای اروپا از باب تامین گاز فراهم شده است.
روسیه عرضه گاز را به تلافی حمایت اروپا از اوکراین کاهش داده است. پس از اقدام روسیه در استفاده از انرژی به عنوان سلاح، چشم انداز سهمیه بندی گاز در این منطقه اکنون کاملا واقعی به نظر می رسد. کاهش عرضه گاز روسیه به اروپا، افزایش قیمت ها را به دنبال داشته و اقتصاد این منطقه را تحت فشار قرار داده و ممکن است همبستگی اروپا را دچار شکاف کند. در این بین این سوال وجود دارد که آیا ایران می تواند گزینه ای برای کمک باشد؟
ایران جایگزین مناسب روسیه برای صادرات گاز به اروپا
ایران می تواند گزینه مناسبی برای جایگزینی صادرات گاز روسیه به اروپا باشد. برای صادرات گاز به اروپا نیازمند شروطی هستیم که اگر محقق شود، می توانیم بازارهای اروپا را به دست آوریم. در حال حاضر ایران امکان صادرات گاز را ندارد، باتوجه به شرایط کنونی گاز، ایران نمی تواند جایگزین روسیه شود، اما اگر در درازمدت صرفه جویی انجام بگیرد و توسعه مخازن انجام شود، ایران می تواند از فرصت ها استفاده کند و این مسئله تنها منوط به شرایط کنونی نمی شود و در صورت فراهم شدن شرایط، در کل می تواند از مزایای توسعه صادرات بهره ببرد.
باید مصرف بهینه اتفاق بیفتد و در کنار آن نیز توسعه مخازن انجام بگیرد؛ علاوه بر این، حفظ و پایداری شرایط موجود و توسعه سرمایه گذاری نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است که اگر محقق شود، می توانیم آینده خوبی را برای صنعت گاز ترسیم کنیم.
هر زمانی ایران گاز مازاد داشته باشد، این فرصت برایش وجود دارد که به بازارهای اروپایی راه پیدا کند، همچنین امکان صادرات گاز ایران به اروپا وجود دارد، اما باید به بحث مدیریت مصرف، توسعه انرژی های تجدیدپذیر، توسعه و پایداری تولید گاز و سرمایه گذاری در مخازن جدید توجه شود.
از طرفی، باید روی این مسئله فکر شود و اگر با روش فعلی پیش برویم، امکان صادرات گاز به اروپا وجود نخواهد داشت، در شرایط کنونی طبق اعلام مسئولان صنعت گاز به ۱۵۰ میلیارد دلار سرمایه نیاز داریم. اگر سیاست گذاری ها به درستی انجام شود، می توانیم تا ۲۰۰ میلیارد مترمکعب در سال، صادرات گاز به اروپا داشته باشیم. صمت در این گزارش ظرفیت های کشور برای صادرات انرژی را بررسی کرده است.
تبعات کاهش نفت روسیه
مجید گودرزی، کارشناس انرژی در این رابطه به صمت گفت: آنچه درباره نفت روسیه گفته می شود تنها چیزی است که غربی ها با فشار رسانه ای گسترده می خواهند به مردم القا کنند، چرا که نفت روسیه جنبه های دیگری هم دارد که هرگز رسانه ای نمی شود. کاهش نفت روسیه، ممکن است باعث افزایش قیمت ها در بازار تا مرز بشکه ای 100 دلار شود. از طرفی، ذخایر استراتژیک امریکا قادر نیست در بلندمدت قیمت ها را پایین نگه دارد. کمبود نفت روسیه افزایش تورم کم سابقه در کشورهای یورو و حتی امریکا را دامن زد و اکنون بازارهای جدیدی را تجربه می کند، همچنین کمبود نفت روسیه باعث شد تا امریکا و ونزوئلا سر میز مذاکره بنشینند و با هم توافق کنند. این دستاورد تنها در سایه کمبود نفت روسیه اتفاق افتاد و یک عقب نشینی آشکار امریکا از مواضعش علیه ونزوئلا را نمایان کرد. وی در ادامه افزود: کمبود نفت روسیه، قدرت چانه زنی اوپک پلاس را بالا برد و باوجود فشارها و برخلاف درخواست های امریکا و اتحادیه اروپا، نه تنها باعث افزایش تولید نشد، بلکه برای پشتیبانی از بهبود نرخ نفت، با کاهش تولید به میزان 2 میلیون بشکه در روز از نوامبر، موافقت کردند. اروپا در شرایط معمول، می توانست ذخیره گاز خود را در تابستان افزایش دهد و در زمستان مصرف کند.
ذخایر نفت خام امریکا در خطر جدی
گودرزی خاطرنشان کرد: کمبود نفت روسیه، ذخایر نفت خام امریکا را به میزان حدود ۷ میلیون بشکه در هفته منتهی به ۱۶ سپتامبر کاهش داد و به ۴۲۷ . ۲ میلیون بشکه رساند که کمترین رقم از سال ۱۹۸۴ محسوب می شود. از سال ۱۹۸۳ تاکنون، این نخستین بار است که ذخایر استراتژیک نفت امریکا کمتر از ذخایر تجاری این کشور می شود. همچنین کمبود نفت در بازار باعث توافق برق آسای اسراییل و لبنان بر سر خطوط مرزی شد و نفت روسیه اروپایی ها را وادار به پذیرش نفت ۶۰ دلاری روسیه کرد، در حالی که پیش از این از انهدام کامل خط لوله گاز و تحریم نفتی روسیه سخن می گفتند. از سویی دیگر، نفت ۶۰ دلاری یک عقب نشینی بود و تجارت ترکیه با روسیه به مرز ۶۰ میلیارد دلار رسید و بیشتر قراردادها حول تامین انرژی اروپا از مسیر ترکیه رقم خورد. این کارشناس تصریح کرد: نفت روسیه و وادار کردن خریداران به خرید با روبل باعث تقویت روبل و تضعیف نسبی دلار و یورو شد. نفت روسیه بعد از ۴۳ سال تراز تجاری آلمان را منفی کرد و باعث شد هند، چین و ژاپن بیشترین بهره را از این تحریم ببرند و شرایط بهتری را نسبت به شرکای غربی خود تجربه کنند. وی در ادامه گفت: تحریم نفتی روسیه و در کل جنگ اوکراین امریکایی ها برای مهار بحران با دلار بازی مجبور کرد، چرا که دلار در اقتصاد امریکا حکم محدوده ممنوعه را دارد. به طورمسلم در آینده امریکا عواقب افزایش نرخ بهره و رکود تورمی را خواهد چشید. بدون شک رسانه های غربی تبعات بحران جنگ اوکراین را مخفی می کنند، اما دیر با زود فشارها مردم را به خیابان خواهد آورد و موجب پیروزی چپ گراها در کل اروپا خواهد شد.
نفت ایران، جایگزین نفت روسیه می شود؟
گودرزی به صمت گفت: به طورقطع در کوتاه مدت ایران نمی تواند جایگزین روسیه شود، حتی اگر تمام مشکلات بین المللی حل شود نیز، باز هم در زمانی کوتاه، ایران نمی تواند به اروپا صادرات گاز داشته باشد، اما در میان مدت این امکان وجود خواهد داشت و ایران می تواند بین 2 تا 4 سال به یکی از تامین کنندگان گاز اروپا تبدیل شود، البته اگر پیش زمینه ها و پیش شرط های آن فراهم باشد. وی بااشاره به تمایل اروپا برای این مسئله، اظهار کرد: این مسئله ارتباطی به شرایط کنونی و بحران آنها با روسیه ندارد، اروپا به عنوان یکی از بزرگ ترین مصرف کنندگان گاز دنیا تمایل دارد که مبادی تامین خود را متنوع تر کند، در شرایط فعلی نیز که با روسیه دچار مشکل شده، به شدت دنبال این است که میزان وابستگی خود را به روسیه کاهش دهد. به گفته این کارشناس حوزه انرژی، سیاست اروپا این است که از راه های بیشتری نیاز انرژی خود را تامین کند، اکنون تمایل بیشتری به توسعه رابطه خود با ایران دارد، البته از گذشته این مسئله وجود داشته، اما اکنون این تمایل از سمت اروپا بیشتر است.
مجید گودرزی، کارشناس انرژی در این رابطه به صمت گفت: آنچه درباره نفت روسیه گفته می شود تنها چیزی است که غربی ها با فشار رسانه ای گسترده می خواهند به مردم القا کنند، چرا که نفت روسیه جنبه های دیگری هم دارد که هرگز رسانه ای نمی شود. کاهش نفت روسیه، ممکن است باعث افزایش قیمت ها در بازار تا مرز بشکه ای 100 دلار شود. از طرفی، ذخایر استراتژیک امریکا قادر نیست در بلندمدت قیمت ها را پایین نگه دارد. کمبود نفت روسیه افزایش تورم کم سابقه در کشورهای یورو و حتی امریکا را دامن زد و اکنون بازارهای جدیدی را تجربه می کند، همچنین کمبود نفت روسیه باعث شد تا امریکا و ونزوئلا سر میز مذاکره بنشینند و با هم توافق کنند. این دستاورد تنها در سایه کمبود نفت روسیه اتفاق افتاد و یک عقب نشینی آشکار امریکا از مواضعش علیه ونزوئلا را نمایان کرد. وی در ادامه افزود: کمبود نفت روسیه، قدرت چانه زنی اوپک پلاس را بالا برد و باوجود فشارها و برخلاف درخواست های امریکا و اتحادیه اروپا، نه تنها باعث افزایش تولید نشد، بلکه برای پشتیبانی از بهبود نرخ نفت، با کاهش تولید به میزان 2 میلیون بشکه در روز از نوامبر، موافقت کردند. اروپا در شرایط معمول، می توانست ذخیره گاز خود را در تابستان افزایش دهد و در زمستان مصرف کند.
ذخایر نفت خام امریکا در خطر جدی
گودرزی خاطرنشان کرد: کمبود نفت روسیه، ذخایر نفت خام امریکا را به میزان حدود ۷ میلیون بشکه در هفته منتهی به ۱۶ سپتامبر کاهش داد و به ۴۲۷ . ۲ میلیون بشکه رساند که کمترین رقم از سال ۱۹۸۴ محسوب می شود. از سال ۱۹۸۳ تاکنون، این نخستین بار است که ذخایر استراتژیک نفت امریکا کمتر از ذخایر تجاری این کشور می شود. همچنین کمبود نفت در بازار باعث توافق برق آسای اسراییل و لبنان بر سر خطوط مرزی شد و نفت روسیه اروپایی ها را وادار به پذیرش نفت ۶۰ دلاری روسیه کرد، در حالی که پیش از این از انهدام کامل خط لوله گاز و تحریم نفتی روسیه سخن می گفتند. از سویی دیگر، نفت ۶۰ دلاری یک عقب نشینی بود و تجارت ترکیه با روسیه به مرز ۶۰ میلیارد دلار رسید و بیشتر قراردادها حول تامین انرژی اروپا از مسیر ترکیه رقم خورد. این کارشناس تصریح کرد: نفت روسیه و وادار کردن خریداران به خرید با روبل باعث تقویت روبل و تضعیف نسبی دلار و یورو شد. نفت روسیه بعد از ۴۳ سال تراز تجاری آلمان را منفی کرد و باعث شد هند، چین و ژاپن بیشترین بهره را از این تحریم ببرند و شرایط بهتری را نسبت به شرکای غربی خود تجربه کنند. وی در ادامه گفت: تحریم نفتی روسیه و در کل جنگ اوکراین امریکایی ها برای مهار بحران با دلار بازی مجبور کرد، چرا که دلار در اقتصاد امریکا حکم محدوده ممنوعه را دارد. به طورمسلم در آینده امریکا عواقب افزایش نرخ بهره و رکود تورمی را خواهد چشید. بدون شک رسانه های غربی تبعات بحران جنگ اوکراین را مخفی می کنند، اما دیر با زود فشارها مردم را به خیابان خواهد آورد و موجب پیروزی چپ گراها در کل اروپا خواهد شد.
نفت ایران، جایگزین نفت روسیه می شود؟
گودرزی به صمت گفت: به طورقطع در کوتاه مدت ایران نمی تواند جایگزین روسیه شود، حتی اگر تمام مشکلات بین المللی حل شود نیز، باز هم در زمانی کوتاه، ایران نمی تواند به اروپا صادرات گاز داشته باشد، اما در میان مدت این امکان وجود خواهد داشت و ایران می تواند بین 2 تا 4 سال به یکی از تامین کنندگان گاز اروپا تبدیل شود، البته اگر پیش زمینه ها و پیش شرط های آن فراهم باشد. وی بااشاره به تمایل اروپا برای این مسئله، اظهار کرد: این مسئله ارتباطی به شرایط کنونی و بحران آنها با روسیه ندارد، اروپا به عنوان یکی از بزرگ ترین مصرف کنندگان گاز دنیا تمایل دارد که مبادی تامین خود را متنوع تر کند، در شرایط فعلی نیز که با روسیه دچار مشکل شده، به شدت دنبال این است که میزان وابستگی خود را به روسیه کاهش دهد. به گفته این کارشناس حوزه انرژی، سیاست اروپا این است که از راه های بیشتری نیاز انرژی خود را تامین کند، اکنون تمایل بیشتری به توسعه رابطه خود با ایران دارد، البته از گذشته این مسئله وجود داشته، اما اکنون این تمایل از سمت اروپا بیشتر است.
امکان صادرات نفت خام را نداریم
مرتضی بهروزی فرد، کارشناس انرژی در رابطه با این موضوع به صمت گفت: بازار انرژی شامل نفت، گاز، میعانت گازی و سایر منابع انرژی می شود. در حال حاضر باتوجه به تحولات سیاسی که در روسیه و در ارتباط با حملاتی که به اوکراین انجام شده است، بازار، تحت تاثیر نوسان عرضه قرار گرفته است، در نتیجه یک بی نظمی در عرضه و توزیع انرژی اتفاق افتاده که با شروع فصل زمستان؛ نیاز صنایع، مصارف خانگی و کارخانه ها به طورکلی به انرژی بیشتر می شود.
طی یک سال گذشته، اتخاذ سیاست همکاری با همسایگان و در اولویت قرار دادن دیپلماسی اقتصادی فعال از سوی دولت سیزدهم به امضای قراردادهایی دوجانبه و چندجانبه با کشورهای همسایه انجامید. هرگونه ارتباط اقتصادی با کشورهای منطقه و کشورهای دنیا، می تواند به نفع ایران باشد. به طورکلی، هر میزان که ارتباط ما با کشورهای دنیا، وسیع تر، گسترده تر و حجم مبادله هایی که انجام می گیرد، بیشتر باشد، هم قدرت بالاتری خواهیم داشت و هم کمتر تحت تاثیر تحولات منطقه ای در رابطه با تامین امنیت انرژی قرار می گیریم که چنین چیزی کاملا بدیهی است.
بهروزی فرد در ارتباط با بحث قرارداد در حوزه انرژی بین ایران و روسیه توضیح داد: باتوجه به شرایطی که روسیه در آن قرار گرفته و تحریم ها حجم قابل توجهی از فروش نفت و گاز این کشور را با مشکل روبه رو کرده است، چنین قراردادی می تواند به نفع ۲ کشور باشد.
این کارشناس انرژی در ادامه گفت: باتوجه به در خطر افتادن امنیت انرژی در دنیا و تخفیف های بزرگی که روسیه به خریداران نفت و گاز داده است، ایران می تواند از این موقعیت استفاده و نفت را از روسیه خریداری و به کشورهای دیگر صادر کند.
تاثیر تحریم بر فروش نفت
بهروزی فرد در ارتباط با تاثیر تحریم ها بر فروش نفت ایران به صمت گفت: چنین تحریم ها و اعمال فشارهایی که بر ایران تحمیل شده، بسیار اسفناک و امکان سرمایه گذاری و توسعه بالادستی را از ما گرفته است، به این معنی که متناسب با ذخایری که در اختیارمان است، نتوانسته ایم ظرفیت تولید را برای کشور ایجاد کنیم. از طرفی دیگر، در بخش مصرف نتوانسته ایم، فناوری و سرمایه موردنیاز را جذب کنیم تا در راستای کاهش و بهینه سازی مصرف انرژی گام برداریم، حتی این ظرفیتی که در حال حاضر وجود دارد، در ارتباط با نفت خام، بیهوده مانده است.
این کارشناس انرژی ادامه داد: ظرفیت های افزایش تولید انرژی در کشور وجود دارد، اما امکان صادرات با مشکلات همراه است و انتقال پول انرژی صادرشده به داخل کشور بسیار سخت شده است. با یک حساب جزئی، صنعت نفت ما در حال حاضر چیزی حدود ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلیارد دلار، سرمایه نیاز دارد تا بتواند سرپا بماند. امکان تامین چنین مبلغی از منابع داخلی وجود ندارد و به فرض محال، اگر هم بتوانیم چنین مبلغی را تامین کنیم، به فناوری، تجهیزات و دانش فنی نیاز است که حداقل امکان تامین آن از داخل و حتی در منطقه وجود ندارد.
سخن پایانی
صادرات نفت ایران به کشورهای دیگر باعث کاهش قیمت ها می شود. ایران چهارمین ذخایر نفتی دنیا را دارد و به راحتی می تواند ظرفیت تولید روزانه خود را بالا ببرد و تا مرز ۲ میلیون بشکه نفت خام در روز برساند؛ اتفاقی که به برنامه ریزی و استفاده از دانش روز نیاز دارد. ایران می تواند با کاهش نفت روسیه به امنیت بازار جهانی کمک کند. کارشناسان می گویند ایران می تواند به سرعت صادرات روزانه ۸۰۰ هزار بشکه ای خود را افزایش دهد. طی چند ماه آینده، ایران به احتمال زیاد می تواند هر روز بیش از ۴۰۰ هزار بشکه به تولید خود اضافه کند و در چند ماه آینده به تولید روزانه 8/3 میلیون بشکه برسد. افزایش ۱ . ۳ میلیون بشکه ای در روز، به طورتقریبی یک درصد تقاضای کنونی جهان است، اما می تواند تفاوت ایجاد کند. به گزارش آژانس بین المللی انرژی، گروه تولید اوپک پلاس باوجود لابی گری دولت بایدن و دیگر کشورها برای افزایش تولید، روزانه حدود ۲ . ۷ میلیون بشکه کمتر از اهداف این گروه تولید می کنند.
ورود مجدد نفت ایران به بازار، بخشی از این کمبود را جبران می کند و باعث خنثی شدن اثر کاهش تولیدات روسیه می شود. در صورت تسهیل تحریم ها، ایران می تواند به یک تامین کننده مهم انرژی تبدیل شود؛ اگرچه بازگشت به بازار، یک شبه اتفاق نخواهد افتاد.
