مقایسه سرانه مصرف آب در ایران با سایر کشورها
سیدعلی سیدزاده- کارشناس حوزه آب
در ایران سهم مصرف آب در بخش کشاورزی حدود ۹۰ درصد، شرب ۸ درصد و صنعت و معدن ۲ درصد است، در صورتی که در کشورهای توسعهیافته سهم بخش کشاورزی ۳۰ درصد، شرب و بهداشت ۱۱ درصد و سهم بخش صنعت و معدن ۵۹ درصد است.
ایران سرزمینی کوهستانی است که دو رشتهکوه البرز و زاگرس مانند دیوارهای مانع رسیدن ابرهای بارانزا از شمال و غرب کشور به بخشهای مرکزی میشوند، بههمین دلیل نیز بخش اعظم کشور را مناطق خشک و نیمهخشک تشکیل میدهد.
کمبود منابع آبی همواره بهعنوان یک عامل محدودکننده فعالیتها در اقلیم ایران مطرح بوده است. متوسط بارندگی در جهان حدود ۸۶۰ میلیمتر است، در حالی که رقم متوسط بلندمدت این شاخص در ایران ۲۵۰ میلیمتر است.
توزیع بارندگی در ایران نیز ناهمگون است، بهنحوی که یک درصد مساحت ایران بارشی بیش از ۱۰۰۰ میلیمتر دارد و میزان بارندگی در مناطقی همچون حوضه آبریز شرق کشور حدود ۱۴۸ میلیمتر است. بهطور کلی آب در ۳ بخش کشاورزی، شرب و صنعت مصرف میشود.
در زمینه شرب و بهداشت، مصارف به دو بخش کلی خانگی و غیرخانگی تقسیم میشود. مصارف غیرخانگی شامل مصارف تجاری، صنعتی، عمومی و اداری، آموزشی و اماکن مذهبی، بنایی و آزاد و سایر است.
در ایران در بخش شهری میزان مصرف آب (آب فروش رفته+ هدررفت ظاهری+ مصارف بدون درآمد) در سال حدود ۵.۴ میلیارد مترمکعب است. از این میزان مصرف مقدار ۴.۳ میلیارد مترمکعب مربوط به مصارف بخش خانگی است؛ از این رو، باتوجه به جمعیت زیر پوشش در مناطق شهری میزان سرانه مصرف آب یا همان میانگین مصرف آب به ازای هر نفر در روز برای کل مصارف ۲۲۴ لیتر به ازای هر نفر در روز و برای مصارف خانگی ۱۸۰ لیتر به ازای هر نفر در روز است.
سرانه مصرف آب به عوامل متعددی از جمله شرایط اقلیمی و وضعیت آب و هوایی، نوع فرهنگ هر منطقه، تعرفه و قوانین بازدارنده، تجهیزات کاهنده مصرف، وضعیت بهداشتی و... بستگی دارد و در کشورهای مختلف دارای ارقام متفاوتی است. بهطور کلی در بیشتر کشورهای توسعهیافته بهدلیل وجود زیرساختهای مناسب و قوانین بازدارنده و تعرفههای بالای آب میزان سرانه مصرف آب از ایران کمتر است. بهعنوان مثال، سرانه مصرف آب در کشور دانمارک ۱۵۹ لیتر در روز، سوئد ۱۶۴ لیتر در روز، پرتغال ۱۹۴ لیتر در روز، اسپانیا ۲۰۰ لیتر در روز، انگلستان ۱۵۳ لیتر در روز، اتریش ۱۵۳ لیتر در روز، ایرلند ۱۴۲ لیتر در روز، فرانسه ۱۳۹ لیتر در روز، آلمان ۱۲۹ لیتر در روز، هلند ۱۲۹ لیتر در روز، بلژیک ۱۱۲ لیتر در روز، لهستان ۹۸ لیتر در روز، فنلاند ۲۱۳ لیتر در روز و ایتالیا ۲۱۳ لیتر در روز است.
در تعدادی از کشورها نیز سرانه مصرف آب بالاتر از ایران است؛ از جمله سوئیس ۲۵۲ لیتر در روز، استرالیا ۲۶۸ لیتر در روز، امریکا ۲۹۵ لیتر در روز و کانادا ۳۲۶ لیتر در روز.
همانگونه که آمار نشان میدهد در بسیاری از کشورها که دارای منابع آبی بیشتری از ایران هستند و شرایط آب و هوایی مناسبی نیز دارند، سرانه مصرف آب از کشور ایران پایینتر است؛ بنابراین در ایران ضروری است در راستای مدیریت بهینه منابع آب و دستیابی به وضع مطلوب در آینده و جلوگیری از بحرانهای احتمالی بهدلیل کمبود منابع ارزشمند آبی، افزایش بهرهوری آب از طریق اقداماتی همچون مدیریت تقاضا و مصرف آب و افزایش آگاهیهای اجتماعی در اولویت مدیریت صنعت بزرگ آب و فاضلاب قرار گیرد.