جمعیت ایران با سرعتی دو برابر در حال پیر شدن است
رضازاده با اشاره به روند جمعیتی کشور اظهار داشت: ایران نیز همانند بسیاری از کشورهای جهان با پدیده «زنانه شدن سالمندی» مواجه است. به گفته وی، نسبت زنان در گروه‌های سنی بالاتر از مردان بیشتر بوده و زنان سالمند بیش از نیمی از جمعیت سالمند کشور را تشکیل می‌دهند.
مژگان رضازاده، رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان، با اشاره به روند رو به رشد سالمندی در کشور اظهار داشت: طی سال‌های اخیر، سرعت افزایش جمعیت سالمند در ایران به‌طور قابل‌توجهی بالا رفته است. بر اساس آمارهای رسمی و مطالعات پژوهشی، سهم افراد بالای ۶۵ سال از جمعیت کشور که در دهه‌های گذشته تک‌رقمی بود، اکنون به حدود ۱۲ درصد رسیده و پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد این روند در دهه‌های آینده نیز ادامه خواهد داشت؛ به‌گونه‌ای که طی یک تا دو نسل آینده، نسبت سالمندان به کل جمعیت با رشد چشمگیری مواجه خواهد شد.
وی در ادامه با اشاره به تفاوت‌های منطقه‌ای در روند سالمندی جمعیت افزود: بررسی الگوی توزیع سنی نشان می‌دهد استان‌های شمالی و برخی مناطق مرکزی کشور دارای جمعیت سالمند بیشتری هستند. استان‌های گیلان و مازندران بارها به‌عنوان مناطق دارای بالاترین سهم سالمندان معرفی شده‌اند و استان‌هایی مانند آذربایجان شرقی، اصفهان و تهران نیز روند سالمندی قابل‌توجهی را تجربه می‌کنند. در مقابل، استان‌هایی نظیر سیستان و بلوچستان و هرمزگان همچنان جمعیتی جوان‌تر دارند.
رضازاده تأکید کرد: بحران سالمندی در سطح منطقه‌ای زمانی تشدید می‌شود که سهم سالمندان بالا باشد اما زیرساخت‌های اقتصادی و خدمات درمانی برای مراقبت از این گروه کافی نباشد. استان‌هایی مانند گیلان، مازندران و برخی مناطق مرکزی کشور از جمله مناطقی هستند که نیازمند توجه ویژه در این زمینه‌اند.
رییس دبیرخانه شورای سالمندان کشور درباره اینکه زیرساخت‌های کشور تا چه اندازه برای مواجهه با پدیده سالمندی آماده‌اند و چه تدابیری برای مواجهه با این وضعیت لازم است، عنوان کرد: وضعیت آماده‌سازی فعلی مختلط است. اسناد ملی «سند ملی سالمندان» و برنامه‌های نظری وجود دارد ولی ظرفیت عملی شبکه مراقبت‌های در منزل، مراکز روزانه متناسب با نیازهای عمومی، نیروی مراقب ماهر، پوشش مالی پایدار و هماهنگی بین‌بخشی هنوز ناکافی است.
وی ادامه داد: برای مواجهه مؤثر، پیشنهادهای کلیدی عبارت‌اند از، نوسازی و توسعه شبکه مراقبت در منزل و مراکز روزانه مطابق با الگوی سالمندی کشور؛ تقویت خدمات بهداشتی پیشگیرانه و برنامه‌های مدیریت بیماری‌های مزمن در سطح اولیه (PHC)؛ تضمین منابع مالی پایدار شامل سیاست‌های بیمه‌ای، بودجه‌های اختصاصی و مشوق‌های مالی برای خدمات اجتماعی؛ آموزش و توانمندسازی نیروی انسانی حرفه‌ای مراقبت سالمندی؛ تقویت سیاست‌های میان‌نسلی و اجتماعی برای جلوگیری از انزوا و فقر سالمندان. سند ملی سالمندان نیز به همین راهبردها و به‌ویژه تأمین منابع مالی پایدار اشاره کرده است.
سالمندی در حال زنانه شدن
رضازاده درباره زنانه شدن سالمندی در ایران عنوان کرد: ایران مانند بسیاری از کشورها، با پدیده «فمینیزه شدن سالمندی» مواجه است. نسبت زنان در گروه‌های سنی بالا از مردان بیشتر است یعنی سالمندان زن سهمی بیش از نیمی از جمعیت سالمند دارند. این پدیده دلایل مختلفی دارد از جمله امید به زندگی بالاتر در زنان، مرگ‌ومیر بالاتر مردان در سنین میانسالی و دلایل اجتماعی اقتصادی.
وی با اشاره به پیامدهای زنانه شدن سالمندی گفت: این موضوع به مواردی همچون افزایش نیاز به سیاست‌های حمایتی ویژه زنان سالمند شامل بازنشستگی و درآمد پایدار، دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی ویژه زنان، مقابله با فقر در میان زنان تنها، نیاز به خدمات تعیین‌شده برای زنان شامل مراکز روزانه، مراقبت‌های خانگی حساس به جنسیت و توجه به اشکال خاص آسیب‌پذیری شامل سکوت در مورد خشونت، فقر بازنشستگی و سطوح پایین‌تر مشارکت اقتصادی نیاز دارد.
رییس دبیرخانه شورای سالمندان کشور درباره اینکه چند درصد از سالمندان تحت پوشش مستقیم خدمات سازمان بهزیستی هستند، عنوان کرد: آمارها و اطلاعیه‌های رسمی اخیر سازمان بهزیستی و رسانه‌ها نشان می‌دهد تعداد افرادی که تحت پوشش بهزیستی‌اند بالغ بر چند میلیون نفر گزارش شده است و هم‌زمان برآورد از جمعیت سالمندان کشور حدود ۹ تا ۱۰ میلیون نفر مطرح شده است.
وی ادامه داد: به‌طور مشخص سازمان بهزیستی گزارش کرده که بخش قابل‌توجهی از جامعه تحت پوشش مثلاً حدود یک‌سوم مددجویان را سالمندان تشکیل می‌دهند ولی اگر منظور این است که چند درصد از همه سالمندان کشور تحت پوشش بهزیستی هستند، فقدان یک آمار واحد و یکسان رسمی شفاف است و عددی قطعی که بتوان نقل‌قول کرد در دسترس عمومی نیست. به‌عبارت دیگر، پوشش رسمی کامل نیست و بسیاری از سالمندان نیازمند هنوز خارج از شبکه حمایتی رسمی‌اند.
رضازاده درباره اینکه مهم‌ترین نیازهای امروز سالمندان ایران چه مسائلی است، گفت: نیازها هم‌پوشان و چندبعدی‌اند و نمی‌توان یکی را به‌تنهایی برجسته کرد. نیاز به مراقبت همچون خدمات در منزل، مراکز روزانه و مددکاری اجتماعی برای سالمندان دارای ناتوانی یا تکیه‌گاه کم؛ نیازهای بهداشتی همچون پیشگیری و مدیریت بیماری‌های مزمن، تیم‌های چندرشته‌ای، دسترسی به دارو و توانبخشی؛ نیازهای اجتماعی و روانی شامل پیشگیری از انزوای اجتماعی، سلامت روان، حمایت اقتصادی و اجتماعی جزو نیازهای سالمندان است.
وی بیان کرد: البته اولویت‌بندی منطقه‌ای لازم است به‌عنوان مثال در مناطقی با فقر بالاتر، نیازهای اقتصادی و مراقبتی اولویت دارد و در مناطق مسن‌تر، خدمات بهداشتی و توانبخشی و مراکز روزانه اهمیت می‌یابند.
