دلار می‌دود، طلا می‌تازد بورس می‌ماند
کیمیا ملکی: بازار سرمایه، ارز و طلا در آخرین روزهای شهریور صحنه‌ای پرالتهاب را تجربه می‌کنند؛ صحنه‌ای که هر ۳ ضلع آن بورس، دلار و سکه در پیوندی معنادار با یکدیگر قرار گرفته‌اند. در یک سوی میدان بورس تهران همچنان با کمبود اعتماد و خروج نقدینگی دست‌وپنجه نرم می‌کند و شاخص‌ها زیر فشار فروش‌های هیجانی، رنگ قرمز به خود گرفته‌اند. در سوی دیگر، دلار با عبور از مرزهای روانی و ورود به کانال‌های تازه، نقش پیشران را در تحولات قیمت‌ها بازی می‌کند. این در حالی است که بازار سکه و طلا در هم‌افزایی با نرخ ارز و انتظارات تورمی، رکوردهای تازه‌ای ثبت کرده و به پناهگاه بخشی از سرمایه‌های سرگردان بدل شده است. ترکیب این سه‌گانه نشان می‌دهد که اقتصاد ایران در لحظه‌ای حساس قرار گرفته، لحظه‌ای که انتخاب‌های هیجانی مردم و واکنش‌های شتابزده معامله‌گران می‌تواند آینده‌ای پرریسک‌تر را رقم بزند.
طلای داغ بر بستر دلار لرزان
بازار طلا و سکه در روز ۳۰ شهریور صحنه‌ای کم‌نظیر از رشد شتابان قیمت‌ها را به‌نمایش گذاشت، رشدی که ریشه در تحولات ارزی و روانی جامعه داشت. دلار در بازار آزاد از مرزهای تازه‌ای عبور کرد و همین جهش به‌طورمستقیم در نرخ هر گرم طلای ۱۸عیار و سکه تمام طرح جدید انعکاس یافت. گزارش‌های میدانی نشان می‌دهد که نرخ هر سکه در محدوده ۱۰۲ تا ۱۰۴میلیون تومان نوسان داشته و طلا نیز در سطح ۹.۵ میلیون تومان برای هر گرم تثبیت شده است. این افزایش‌ها نه صرفا بازتابی از نرخ جهانی اونس، بلکه حاصل برهم‌کنش نرخ ارز و انتظارات تورمی داخلی است. بسیاری از فعالان اقتصادی بر این باورند که بازار بیش از آنکه به محرک‌های واقعی وابسته باشد، به خبرهای سیاسی و شایعات واکنش نشان می‌دهد.
فعال شدن مکانیسم ماشه، زمزمه تحریم‌های تازه و التهاب در روابط خارجی همان جرقه‌هایی بوده‌اند که در روزهای اخیر عطش خرید طلا و سکه را دوچندان کرده‌اند. نتیجه چنین شرایطی، پیدایش حبابی است که فاصله میان ارزش ذاتی و نرخ بازاری سکه را به‌شدت افزایش داده است.
صف‌های هیجانی
آنچه این روزها در خیابان‌های فردوسی و بازار زرگرها قابل‌مشاهده است، بیش از آنکه ناشی از محاسبات اقتصادی باشد، ریشه در روانشناسی جمعی دارد. مردم در مواجهه با تورم و کاهش ارزش پول ملی، برای حفظ سرمایه‌های خرد خود به طلا و سکه پناه می‌برند؛ رفتاری که از منظر اقتصادی نوعی اثر گله‌ای به‌شمار می‌رود. هرچه صف‌های خرید طولانی‌تر می‌شود، احساس درماندگی در میان سایر افراد بیشتر تقویت شده و موج تازه‌ای از تقاضا را شکل می‌دهد. این چرخه، همان حلقه مفقوده‌ای است که به دلالان و سفته‌بازان مجال می‌دهد تا با تزریق شایعه و مدیریت عرضه، قیمت‌ها را بالاتر ببرند. در همین بستر، نقش رسانه‌های غیررسمی و شبکه‌های اجتماعی را نباید دست‌کم گرفت؛ جایی که یک خبر تاییدنشده می‌تواند طی چند ساعت قیمت‌ها را دستخوش نوسان‌های میلیونی کند. کارشناسان بارها هشدار داده‌اند که ورود هیجانی به چنین بازاری می‌تواند برای خریداران خرد زیان‌آور باشد، چراکه در صورت فروکش کردن التهاب، نخستین گروهی که متضرر می‌شوند، همان‌هایی هستند که در اوج قیمت یک محصول اقدام به خرید آن کرده‌اند.
چشم‌انداز مبهم، آینده‌ای پرریسک
باوجود رشد سریع قیمت‌ها، پیش‌بینی مسیر آینده بازار سکه و طلا دشوار و مبهم است. از یک‌سو احتمال تداوم فشارهای سیاسی و اقتصادی، به‌ویژه در حوزه تحریم‌ها، می‌تواند به‌معنای استمرار روند صعودی باشد. از سوی دیگر، تجربه نشان داده است که بازار پس از موج‌های هیجانی، در معرض اصلاح قرار می‌گیرد و ممکن است بخشی از افزایش‌های اخیر را پس بدهد. اینجاست که نقش سیاست‌گذار اقتصادی پررنگ می‌شود، اگر بانک مرکزی بتواند با مدیریت بازار ارز و تزریق شفافیت، ثبات نسبی ایجاد کند، احتمال فروکش کردن التهاب بالا خواهد رفت. اما اگر نرخ ارز همچنان در مدار صعودی بماند، نه‌تنها طلا و سکه بلکه سایر دارایی‌ها نیز وارد چرخه‌ای پرریسک خواهند شد. در چنین شرایطی، سرمایه‌گذاران خرد باید استراتژی‌های محتاطانه‌تری در پیش گیرند؛ چراکه بازاری که بر پایه شایعه و هیجان بنا شده باشد، می‌تواند به همان سرعتی که صعود کرده، سقوط کند و سرمایه‌های کوچک را بر باد دهد.
معاملات هیجانی در این فضا به‌صلاح نیست
محمد کشتی‌آرای، کارشناس و فعال حوزه طلا و جواهر بااشاره به شرایط فعلی بازار به صمت گفت: بازار پیش‌تر نیز دچار نوسانات شدید شده و تجربه نشان داده است که در چنین شرایطی، تصمیم‌گیری عجولانه به زیان مردم خواهد بود. امروز هم اگرچه مردم از نظر دسترسی به اطلاعات اقتصادی در جایگاه خوبی قرار دارند و آگاهی مناسبی از تحولات دارند، اما واقعیت این است که در دوره‌های التهاب، قیمت‌ها واقعی نیست و تصمیم‌گیری مبتنی بر این نرخ‌ها منطقی نخواهد بود.
التهاب بازار؛ تصمیم‌گیری در فضایی غیرواقعی
کشتی‌آرای تاکید کرد: وقتی بازار درگیر هیجان می‌شود، چه برای خریدار و چه برای فروشنده، ریسک بالایی وجود دارد. ممکن است فردی امروز اقدام به فروش کند، اما فردا همان کالا یا دارایی ارزش متفاوتی پیدا کند و در نهایت متضرر شود. به‌همین‌دلیل توصیه می‌کنیم که افراد در زمان التهاب، از انجام معاملات سنگین خودداری کنند و تصمیم‌گیری را به زمانی موکول کنند که بازار به ثبات نسبی رسیده باشد.
تاثیر مستقیم تحولات سیاسی بر ارزش پول ملی
این کارشناس بازار طلا بااشاره به ارتباط مستقیم تحولات سیاسی با ارزش پول ملی گفت: گاهی واکنش بازار ناشی از شایعات یا اخبار سیاسی است و گاهی ریشه در واقعیات دارد. در هر دو حالت، التهاب سیاسی منجر به کاهش ارزش پول ملی خواهد شد. همان‌طور که دیروز مشاهده شد، حدود ۹۸ درصد نمادهای بورسی با افت مواجه شدند و شاخص‌های بورس قرمز شدند؛ این موضوع دقیقا ناشی از شرایط سیاسی موجود بود. طبیعی است که در صورت بازگشت آرامش و ثبات سیاسی، ارزش پول ملی نیز تقویت خواهد شد و مسیر معکوس طی می‌شود.
معاملات هیجانی توصیه نمی‌شود
کشتی‌آرای در پایان گفت: بالا و پایین رفتن قیمت‌ها کاملا تابع تحولات سیاسی روز است. اگر مذاکراتی انجام شود یا اخبار مثبتی از روابط بین‌الملل منتشر شود، بازار واکنش مثبت نشان خواهد داد. اما در شرایط فعلی، هیچ پیش‌بینی دقیقی ممکن نیست. تنها توصیه جدی ما به مردم این است که در چنین فضای ملتهبی از خرید و فروش عجولانه پرهیز کنند.
سخن پایانی
بازار طلا و سکه امروز بیش از هر زمان دیگری آینه‌ای تمام‌نما از وضعیت روانی و اقتصادی کشور است. بازاری که هم از دل نااطمینانی‌های سیاسی و هم از دل ضعف‌های ساختاری اقتصاد تغذیه می‌کند. در حالی که بورس تهران همچنان از رکود و خروج سرمایه رنج می‌برد و دلار در مدار صعودی حرکت می‌کند، سکه و طلا به پناهگاه کوتاه‌مدت سرمایه‌های سرگردان بدل شده‌اند. اما این پناهگاه، برخلاف تصور عمومی، چندان امن نیست. تجربه‌های گذشته نشان داده است که ورود در اوج‌های قیمتی می‌تواند با اصلاح ناگهانی همراه شود و زیان‌های سنگینی را متوجه خریداران کند. آنچه در روزهای اخیر شاهد آن بوده‌ایم، ترکیبی از انتظارات تورمی، شایعات سیاسی و رفتارهای هیجانی است. عواملی که بیش از آنکه بازتابی از واقعیت‌های بنیادی اقتصاد باشند، نشانگر ترس و اضطراب جمعی هستند. در چنین فضایی، بهترین راهبرد برای سرمایه‌گذاران خرد، پرهیز از تصمیم‌های عجولانه و توجه به افق بلندمدت است. بازارها همیشه با هیجان زنده‌اند، اما در نهایت این عقلانیت و صبر است که برنده واقعی را مشخص می‌کند.
