انجمن جهانی هسته‌ای (WNA) در تازه‌ترین گزارش سالانه خود با عنوان «عملکرد هسته‌ای جهان ۲۰۲۵» اعلام کرد که تولید برق از انرژی هسته ای در سال ۲۰۲۴ به سطحی بی‌سابقه رسید. طبق این گزارش، نیروگاه‌های هسته‌ای در سراسر جهان موفق شدند ۲۶۶۷ تراوات‌ساعت برق تولید کنند؛ رقمی که رکورد قبلی ۲۶۶۰ تراوات‌ساعت در سال ۲۰۰۶ را شکست و بار دیگر جایگاه انرژی هسته‌ای به عنوان یک منبع قابل اعتماد و کم‌کربن را تثبیت کرد.

افزایش ظرفیت و کارایی جهانی

یکی از نکات مهم این گزارش، ارتقای میانگین ضریب ظرفیت نیروگاه‌های هسته‌ای به ۸۳ درصد بود. ضریب ظرفیت نشان‌دهنده میزان برق تولیدی یک نیروگاه در مقایسه با حداکثر توان تئوریک آن است. جالب اینکه بیش از ۶۰ درصد راکتورها توانستند به ضریب ظرفیت بالای ۸۰ درصد برسند؛ موضوعی که نشان می‌دهد حتی با افزایش سن راکتورها، عملکرد آنها کاهش پیدا نمی‌کند.

نقش پررنگ آسیا در توسعه انرژی هسته ای

گزارش WNA تأکید می‌کند که آسیا محرک اصلی رشد هسته‌ای در دهه اخیر بوده است. از مجموع ۶۸ راکتور جدیدی که طی این دوره به شبکه متصل شدند، ۵۶ واحد در آسیا قرار داشته‌اند. علاوه بر این، از میان ۷۰ راکتور در حال ساخت در جهان، ۵۹ واحد نیز در همین منطقه ساخته می‌شوند. این روند بیانگر آن است که چین، هند و دیگر کشورهای آسیایی نقش کلیدی در آینده انرژی هسته‌ای ایفا خواهند کرد.

افتتاح و تعطیلی نیروگاه‌ها در سال ۲۰۲۴

سال ۲۰۲۴ شاهد تحولات گسترده در ناوگان هسته‌ای جهان بود:

• ۷ راکتور جدید به شبکه برق متصل شدند، از جمله ژانگژو-۱ و فانگ‌چنگ‌گانگ-۴ در چین، وُگتل-۴ در آمریکا، کاکراپار-۴ در هند، فلامانویل-۳ در فرانسه، شیدااوان گوهه-۱ در چین و باراکا-۴ در امارات متحده عربی.
• ۹ پروژه جدید نیز آغاز به ساخت شد؛ از جمله چشمه-۵ در پاکستان، الضبعه-۴ در مصر، لنینگراد-۲-۳ در روسیه و چند پروژه در چین.
• در مقابل، ۴ راکتور قدیمی برای همیشه از مدار خارج شدند: کورسک-۲ در روسیه، پیکرینگ-۱ و ۴ در کانادا و مانشان-۲ در تایوان.

پیامدهای جهانی رکورد هسته‌ای

ساما بیلبائو ای لئون، مدیرکل انجمن جهانی هسته‌ای، در واکنش به این رکورد تاریخی گفت: «این دستاورد تنها یک موفقیت فنی نیست؛ بلکه نشانه‌ای از ضرورت گسترش هسته‌ای برای دستیابی به اهداف جهانی انرژی و اقلیم است. برای رسیدن به آینده‌ای پاک‌تر، باید این رکوردها نه یک‌بار، بلکه هر ساله تکرار و ارتقا یابند.»

به گفته او، چالش‌ها بزرگ هستند اما فرصت‌ها نیز به همان اندازه عظیم‌اند. با حمایت دولت‌ها، صنعت و افکار عمومی، سه برابر شدن ظرفیت هسته‌ای جهان نه‌تنها امکان‌پذیر، بلکه برای مقابله با تغییرات اقلیمی ضروری است.

آینده چه خواهد شد؟

جاناتان کاب، نویسنده گزارش WNA، پیش‌بینی می‌کند که طی ۵ تا ۶ سال آینده با اتصال راکتورهای در حال ساخت به شبکه، دوباره شاهد رکوردشکنی در تولید برق هسته‌ای خواهیم بود. او تأکید می‌کند که برخلاف تصور رایج، سن بالای راکتورها تأثیری بر عملکرد آنها ندارد؛ چنان‌که حتی در آمریکا برخی راکتورهایی که اخیراً تعطیل شده بودند، دوباره فعال شده‌اند.

جایگاه ایران؛ فرصت‌ها و محدودیت‌ها

ایران نیز همانند بسیاری از کشورهای در حال توسعه به دنبال گسترش ظرفیت تولید برق از انرژی هسته‌ای است. نیروگاه بوشهر نمونه‌ای از تلاش‌های ملی برای بهره‌گیری صلح‌آمیز از این منبع پاک و پایدار است. با این حال، کشورهای غربی به‌ویژه آمریکا و برخی دولت‌های اروپایی، مانع اصلی در مسیر توسعه صنعت هسته‌ای ایران بوده‌اند. آنها با تحریم‌ها و فشارهای سیاسی، تلاش می‌کنند تهران را از حق مسلم خود در استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای محروم کنند و در نتیجه، وابستگی ایران به سوخت‌های فسیلی و حتی فناوری خارجی تداوم یابد.

در حالی‌که جهان هر روز بیشتر به سمت برق هسته‌ای کم‌کربن می‌رود، پرسش اساسی اینجاست: چرا ایران نباید از حقی برخوردار شود که امروز چین، هند، فرانسه و حتی امارات متحده عربی آزادانه از آن بهره می‌برند؟

به نقل از zawya، سال ۲۰۲۴ نقطه عطفی در تاریخ انرژی هسته‌ای بود؛ ۲۶۶۷ تراوات‌ساعت برق تولیدشده نشان داد که این صنعت همچنان یکی از کلیدی‌ترین ابزارهای جهان برای مبارزه با تغییرات اقلیمی است. اما در حالی‌که کشورها به‌ویژه در آسیا با سرعت در حال توسعه این صنعت هستند، ایران همچنان درگیر محدودیت‌ها و فشارهای سیاسی خارجی است. تردیدی نیست که آینده انرژی بدون هسته‌ای متصور نیست، اما برای ایران، تحقق این آینده منوط به کنار رفتن موانعی است که جهان غرب در مسیر استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای ایجاد کرده است.