ناترازی برق کاهش یافته؛ اما خاموشی‌ها چه می‌گویند؟
وزیر نیرو اخیراً دو ادعای مهم را مطرح کرده است: کاهش ناترازی برق و پایان خاموشی‌ها تا سال ۱۴۰۷. این در حالی است که در سال جاری، مدت زمان خاموشی‌های خانگی از دو ساعت به چهار ساعت افزایش یافته و قطعی برق در شهرک‌های صنعتی نیز از دو روز به سه روز در هفته رسیده است. در همین رابطه، هاشم اورعی، استاد مهندسی برق دانشگاه صنعتی شریف، با اشاره به وضعیت بحرانی تأمین انرژی، اظهار کرد: «در اوج مصرف امسال، میزان کسری برق بین ۲۲ تا ۲۴ هزار مگاوات برآورد می‌شود و با توجه به روند فعلی، نمی‌توان با قطعیت گفت که تا سال ۱۴۰۷ ناترازی برق برطرف خواهد شد.»
این تناقض میان آمار رسمی و مشاهدات میدانی، پرسش‌هایی جدی درباره برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری در حوزه انرژی کشور ایجاد کرده است.
با وجود افزایش محسوس قطعی برق در بخش‌های خانگی و صنعتی، وزارت نیرو از کاهش ناترازی برق کشور خبر داده است. عباس علی‌آبادی، وزیر نیرو، روز سه‌شنبه ۱۱ شهریور در صحن علنی مجلس اعلام کرد که با اجرای برنامه‌های مدیریت مصرف، ناترازی برق از ۲۰ هزار مگاوات در سال گذشته به ۱۴ هزار و ۹۰۰ مگاوات در سال جاری کاهش یافته است.
وی همچنین با استناد به نموداری، پیش‌بینی کرد که تا سال ۱۴۰۷، تولید و مصرف برق کشور به نقطه تعادل خواهد رسید.
با این حال، گزارش‌های منتشرشده از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس، دیدگاه متفاوتی را ارائه می‌دهند. بر اساس این گزارش‌ها، در سناریوی واقع‌بینانه، ناترازی برق کشور در حال حاضر حدود ۲۲ هزار مگاوات برآورد می‌شود و در سناریوهای بدبینانه، این رقم تا ۲۶ هزار مگاوات نیز قابل افزایش است.
اختلاف قابل توجه میان آمار رسمی وزارت نیرو و داده‌های مرکز پژوهش‌های مجلس، تردیدهایی را نسبت به صحت ادعای کاهش ناترازی و تحقق تعادل برق تا سال ۱۴۰۷ ایجاد کرده است.
با توجه به ادعای جدول ارائه‌شده توسط وزارت نیرو، ناترازی برق کشور امسال با کاهش ۵۰۰۰ مگاواتی نسبت به سال گذشته همراه بوده و به عدد ۱۴ هزار و ۹۱۹ مگاوات رسیده است. همچنین قرار است تا سال 1407، میزان تولید و تقاضای برق به هم برسند و ناترازی وجود نداشته باشد. باید دید آیا ممکن است موضوعات بیان‌شده، محقق شوند؟
میزان کسری برق امسال در اوج مصرف به حدود ۲۲ تا ۲۴ هزار مگاوات می‌رسد / وقتی برق به مردم داده نمی‌شود، چگونه قرار است مصرف کنند؟
هاشم اورعی، استاد برق دانشگاه صنعتی شریف، در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز عنوان کرد: سال گذشته، میزان کسری برق نه 20 هزار مگاوات، بلکه 17 هزار مگاوات بود. امسال میزان کسری برق در اوج مصرف حدود ۲۲ تا ۲۴ هزار مگاوات است. به این معنا که فاصله زیادی بین تقاضا و مصرف برق وجود دارد.
به گفته او، میزان تولید و مصرف برق به دلیل نبود ذخیره‌سازی انرژی همیشه مثل هم است. در نتیجه وقتی صحبت از تولید یا مصرف می‌شود، اعداد یکی هستند.
وی توضیح داد: حرف وزیر نیرو، به صحبت‌های مدیرعامل توانیر، بازمی‌گردد. او به عنوان یک دستاورد وزارت نیرو اعلام کرده بود که توانسته‌اند پیک مصرف برق را نسبت به سال گذشته سه درصد کاهش دهند. در حالی که واقعیت این است که این کاهش، ناشی از کاهش تولید برق و نه مصرف بوده است.
اورعی خاطرنشان کرد: سال گذشته بیشترین میزان تولید برق حدود 64 هزار مگاوات بود. امسال، به دلیل افزایش دما و کمبود آب، تولید برق حتی به میزان پارسال نیز نرسید. در نتیجه در سال جاری کمبود تولید نسبت به سال گذشته وجود داشت. حال این موضوع را به عنوان دستاورد مطرح می‌کنند و می‌گویند مصرف کم شده است. وقتی برق به مردم داده نمی‌شود، چگونه قرار است مصرف کنند؟
به گفته این کارشناس انرژی، وقتی می‌توان گفت که مصرف سه درصد کاهش پیدا کرده است که برق به مردم داده شود و آنها استفاده نکنند. اما این طور نبوده است، برقی نبوده و مردم هم استفاده نکرده‌اند!
حدود 20 ساعت از شبانه‌روز تقاضای برق بیشتر از تولید است / به هیچ‌عنوان نمی‌توان پیش‌بینی کرد که در سال 1407 ناترازی برق وجود نداشته باشد
اورعی تشریح کرد: حال باید دید آیا ناترازی در سال 1407 به صفر می‌رسد؟ بررسی منحنی مصرف برق در سال‌های گذشته نشان می‌دهد که به طور معمول در دو مقطع زمانی از شبانه‌روز، در حدود ظهر و شب، تقاضای برق بیشتر از تولید بوده و خاموشی‌ها اعمال می‌شده است.
وی افزود: اما از سه تا چهار سال پیش به بعد، این مشکل به طور جدی‌تری افزایش یافته است. اکنون با بررسی منحنی تقاضای برق می‌توان گفت که غیر از ساعت‌های یک تا سه نیمه‌شب، یعنی حدود 20 ساعت از شبانه‌روز تقاضای برق بیشتر از تولید است. در نتیجه باید در طول 24 ساعت به نقاطی از کشور خاموشی داده شود. این وضعیت امروز است.
استاد برق دانشگاه صنعتی شریف عنوان کرد: اگر در یک دوره 20 تا 30 ساله بررسی شود، مشاهده می‌شود که تقاضای برق به طور متوسط به میزان پنج تا شش درصد افزایش داشته است. این میزان توسط گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس تایید شده است. اما هیچ‌گاه میزان افزایش تولید برق به همین میزان نبوده است. در نتیجه، ناترازی برق به مرور زمان بیشتر شده است.
او بیان کرد: این وضعیت در سال‌های آینده نیز ادامه می‌یابد. چرا که تولید برق اندازه تقاضا افزایش نداشته است. به عنوان مثال، برای جلوگیری از تشدید کسری، باید 4000 مگاوات نیروگاه‌های جدید به ظرفیت شبکه اضافه شوند، ولی برنامه‌ای برای احداث نیروگاه‌های حرارتی جدید وجود ندارد. علاوه بر این، نیروگاه‌های خورشیدی در 24 ساعت روز توان تولید ندارند و فقط در مدت کوتاهی از روز توان تولید دارند.
وی درنهایت توضیح داد: با توجه به این عوامل، ناترازی برق در سال‌های آینده به‌ویژه تا سال ۱۴۰۷، در سناریو واقع‌بینانه افزایشی خواهد بود. اما اگر قرار باشد کمی خوش‌بینانه و امیدوارانه به ماجرا نگاه شود، مشکل برق کشور همانند امسال خواهد بود. به هیچ‌عنوان نمی‌توانم پیش‌بینی کنم که در سال 1407، ناترازی برق وجود نداشته باشد.
