۸۵ درصد مواد غذایی موردنیاز کشور در داخل تولید می‌شود

علیرضا عباسی، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با ایسنا گفته است: ۸۵ درصد مواد غذایی موردنیاز کشور در داخل تولید می‌شود و از ۱۴ اقلیمی که در جهان وجود دارد، ۱۱ اقلیم آن را در کشور داریم؛ پس بسیاری از محصولات اساسی کشاورزی در کشور قابل‌کشت است و این ویژگی یک فرصت و مزیت در حوزه امنیت غذایی ما محسوب می‌شود و باید به آن توجه کرد.

عباسی ادامه داد: اگر الگوی کشت در زمینه تولید و تامین موادغذایی در اولویت برنامه‌ریزی‌های امنیت غذایی کشور قرار گیرد، می‌تواند کمک کند که چه محصولی را در چه منطقه‌ای و به چه میزانی کشت کنیم.

وی افزود: در حال حاضر ۸۵ درصد مواد غذایی موردنیاز در بخش داخلی تولید می‌شود و این اولویت‌بندی کمک می‌کند که برای ۱۵درصدی که از واردات تامین می‌شود، برنامه‌ریزی بهتری داشته باشیم و بتوانیم این مقدار را در تولید داخلی به حساب بیاوریم و به خودکفایی برسیم.

به‌گفته وی؛ باید درباره منابع موجود تدبیر و مدیریت استانداردی داشته باشیم، چراکه برخی از منابع تجدیدپذیر نیستند و در مواردی مثل آب و خاک محدودیت‌هایی داریم. بنابراین باتوجه به ارتباطی که این منابع با تولید دارد، بی‌توجهی به مدیریت منابع، پایداری امنیت غذایی دچار مشکل می‌شود.

وی یادآور شد: در حوزه امنیت غذایی باید روی آمایش سرزمین در بخش‌های مختلف و استفاده از اراضی حساسیت ویژه‌ای داشته باشیم، زیرا اگر این اراضی به‌درستی مدیریت و حفظ نشوند و با آبخیزداری بیولوژیکی و بیومکانیکی جلوی فرسایش خاک را نگیریم، با از دست رفتن آن، تامین غذا در حوزه کشاورزی دچار مشکل خواهد شد.

نماینده کرج، فردیس و اشتهارد تصریح کرد: اگر در حوزه دامی و کشاورزی استانداردهای تولید را رعایت نکرده و از سموم و کودهای متناسب با محیط‌زیست استفاده نکنیم؛ باقیمانده این سموم در محصولات کشاورزی و دامی به سلامت جامعه آسیب خواهد رساند. بنابراین سلامت غذا قبل، در هنگام و بعد از تولید باید در نظر گرفته شود تا مولفه سالم بودن در زنجیره امنیت غذایی محقق شود.

زیرساخت‌های لازم در بخش کشاورزی را ازدست‌داده‌ایم

اما عنایت‌الله بیابانی، قائم‌مقام دبیرکل خانه کشاورز در گفت‌وگو با روزنامه صمت گفت: روشن و مبرهن است که ما روزبه‌روز زیرساخت‌های لازم در بخش کشاورزی را از دست داده‌ایم. در گذشته به‌منظور احیای زمین‌های کشاورزی خود مسیر آب مشخصی داشتیم، اما اکنون به‌دلیل تغییرات وضعیت جوی در کشور و کمبود آب، دچار بحران و کمبود هستیم.

وی ادامه داد: به‌گفته یکی از فعالان کشاورز به‌دلیل باران بسیارخوب، زمینه مناسبی برای بذرپاشی و شروع کشت فراهم شده، اما هنوز مجوزات لازم برای شروع کشت در این شهر صادر نشده است.

قائم‌مقام دبیر کل خانه کشاورز با تاکید بر اینکه نیازمند همکاری‌های لازم بین بخش صنفی کشاورزی و وزارت جهاد کشاورزی هستیم، ادامه داد: ناهماهنگی‌های موجود اجازه گسترش تولید را نمی‌دهد. برای مثال اکنون با کمبود کود کشاورزی مواجهیم، در حال‌ حاضر نمایندگان توزیع کود اوره دولتی به کشاورزان در روستاها از تقلیل میزان تخصیص داده‌شده این کود به نصف خبر می‌دهند. با این ساختار تولید چگونه می‌توان گفت که تولیدکننده خوبی در حوزه کشاورزی هستیم.

بیابانی با بیان اینکه شاید در برخی از محصولات کشاورزی تولیدکننده خوبی باشیم، ادامه داد: اما به این معنی نیست که تصمیمات خلق‌الساعه در حوزه کشاورزی به‌نفع کشاورز یا مصرف‌کننده است. برای نمونه هم‌اکنون درباره قیمت‌گذاری برنج ایرانی؛ برنجی که قابل‌مقایسه با برنج خارجی مانند پاکستانی از لحاظ کیفیتی نیست، اختلاف‌نظر وجود دارد.

وی تاکید کرد: باید اجازه داده شود که به مردم واقعیت‌ها را بگوییم، واقعیت این است که امسال به‌دلیل کمبود بارش و بحران آب، وضعیت کشاورزی ما بحرانی خواهد بود و باید در فرآیندهای تولید، برداشت و زمینه‌های مختلف راهکارهای لازم را برای بهره‌مندی از حداقل‌ها و افزایش بهره‌وری‌ها داشته باشیم.

قائم‌مقام دبیرکل خانه کشاورز گفت: باید یک ساختار نزدیک‌تری بین نهادهای مربوطه با کشاورزی برقرار شود و تشکل‌ها به‌عنوان رابطی بین کشاورزان و وزارت کشاورزی باشند.

وی ادامه داد: اکنون سیب‌زمینی که به معضلی عجیب برای کشور مبدل شده است، روزگاری به میزانی کشت می‌شد که علاوه بر تامین نیاز داخلی و صادرات، برخی  سیب‌زمینی‌های ناسالم، خوراک دام می‌شدند. معضل در تامین سیب‌زمینی یکی از بدنامی‌هایی است که می‌توان برای کشاورزی برشمرد. متاسفانه این به‌دلیل عدم‌هماهنگی‌های لازم برای تامین مواد و نهاده‌های موردنیاز آن و نبود برنامه‌ریزی در تولید و نیاز سرانه کشور است. همچنین هم‌اکنون در تامین کود، بذر جو، گندم، ذرت موردنیاز کشاورزان با مشکل مواجهیم و این مشکل قطعا در برداشت این محصولات اثرگذار خواهد بود.

بیابانی تاکید کرد: اگرچه ظرفیت‌های فراوانی از نظر اقلیم و خاک داریم، اما به‌دلیل نبود زیرساخت‌های لازم در حوزه کشاورزی نمی‌توانیم ۸۵ درصد نیاز جامعه را تامین کنیم و از طرف دیگر به‌دلیل اینکه وزارت جهاد کشاورزی برنامه منجسم و منظمی برای تولید ندارد، نمی‌توانیم تولید خوبی را نیز به بازار عرضه کنیم.

قائم مقام دبیرکل خانه کشاورز بااشاره به مشکلات کشاورزان در تولید گفت: در حال‌ حاضر کشاورزان با مشکلات تولید مواجهند و اگر امکانات تولید در اختیار آنها قرار گیرد، خود می‌توانند بحران‌ها و تغییرات آب‌وهوایی مانند سرما و گرما را مدیریت کنند. به‌شرطی‌که حمایت‌های لازم از آنها انجام گیرد. برای مثال اگر بذر خوبی داشته باشیم، محصول خوبی نیز برداشت خواهیم کرد و تامین بذر خوب از توان و عهده کشاورز خارج است و وزارت کشاورزی باید آن را تامین کند یا در زمینه شیلات نیاز است تا امکانات صادراتی فراهم شود تا توسعه تولید رخ دهد.

بیابانی در پایان سخنان خود گفت: به‌دلیل موقعیت جغرافیایی و اقلیمی ایران می‌توانیم یکی از بهترین تولیدکنندگان در جهان باشیم، اما نیاز است تا ساختار درستی در تولید حاکم شود.

آمار میزان ارزش و وزن محصولات کشاورزی (سال ۱۴۰۲-۱۴۰۱)

آمار مجموع میزان ارزش و وزن محصولات کشاورزی در سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ که در سالنامه آماری گزارش عملکرد تجارت خارجی سازمان توسعه تجارت ایران منتشر شده، نشان داده که در سال ۱۴۰۲ حدودا ۸۶۷ میلیون دلار به ارزش این دسته افزوده شده است. طبق آخرین آمار از سازمان توسعه تجارت ایران؛ آمار مجموع میزان ارزش و وزن محصولات کشاورزی حاکی از آن است که در سال ۱۴۰۲ در ارزش و وزن این دسته با افزایش مواجه بوده‌ایم، به‌طوری‌که در سال ۱۴۰۲ میزان افزایش ارزش این دسته، ۸۶۷ میلیون دلار بوده است.

افزایش وزن صادرات

 طبق آمار مجموع میزان ارزش و وزن محصولات کشاورزی وزن صادرات گروه کشاورزی در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۴۰۱ با ۱۰.۴۴درصد افزایش، نشان‌دهنده رشد تولید و حجم صادرات این گروه است. این افزایش می‌تواند ناشی از بهبود فرآیندهای تولید، افزایش تولید محصولات کشاورزی و تقاضای بیشتر در بازارهای بین‌المللی باشد.

افزایش ارزش صادرات

 آمار مجموع میزان ارزش و وزن محصولات کشاورزی نیز حاکی از آن است که ارزش صادرات این گروه نیز با ۲۴.۱۵درصد افزایش، نشان‌دهنده بهبود در بازاریابی، فروش محصولات کشاورزی و افزایش نرخ محصولات در بازارهای جهانی است. بر همین اساس می‌توان گفت؛ تمرکز بر بهبود کیفیت و تنوع محصولات می‌تواند به افزایش تقاضا و رشد صادرات، توسعه بازارهای جدید و بهبود بازاریابی به افزایش سهم بازار و رشد صادرات و شناسایی و رفع موانع موجود در مسیر تولید و صادرات نیز می‌تواند به بهبود شرایط کلی این بخش‌ها کمک کرده و استفاده از فناوری‌های نوین در کشاورزی نیز می‌تواند به افزایش بهره‌وری و کیفیت محصولات کمک کند که براساس آن می‌تواند با بهبود وضعیت کلی صادرات محصولات کشاورزی نقش موثرتری در بازارهای جهانی ایفا کند.

متوسط قیمت محصولات و هزینه خدمات کشاورزی در تابستان 1402

غلات

 متوسط نرخ گندم ۱۴۳هزار و۷۰۸ ریال بوده که نسبت به فصل مشابه سال قبل ۲۵.۷ درصد افزایش داشته است. همچنین متوسط نرخ جو ۹۸۷۴۶ ریال بوده که نسبت به فصل مشابه سال قبل ۴.۵ درصد کاهش داشته است.

حبوبات

 در فصل تابستان سال ۱۴۰۲، متوسط نرخ نخود با ۹.۲ درصد افزایش به ۳۸۱هزار و۸۱۵ ریال، همچنین متوسط نرخ عدس با ۳.۵ درصد کاهش به ۴۴۹هزار و۳۵۰ ریال رسیده است.

محصولات جالیزی

 متوسط نرخ هندوانه ۳۹هزار و۳۰۰ ریال و متوسط نرخ خربزه ۷۴۰هزار و۸۱ ریال بوده که به‌ترتیب نسبت به فصل تابستان سال قبل ۶۴.۴ و ۱۰۲.۹ درصد افزایش داشته است. متوسط نرخ خیار نیز از ۱۷۷هزار و۸۳۸ ریال نسبت به فصل مشابه سال قبل ۱۰۲.۰ درصد افزایش داشته است.

سبزیجات:

 متوسط نرخ سیب‌زمینی ۹۵هزار و۸۰۶ ریال و متوسط نرخ گوجه‌فرنگی ۴۳هزار و۶۵۶ ریال بوده که به‌ترتیب نسبت به فصل مشابه سال قبل ۶.۷ و ۱۳.۵ درصد کاهش داشته است. همچنین متوسط نرخ پیاز با ۲۶.۶ درصد افزایش نسبت به تابستان سال قبل، به ۶۵هزار و۶۲۹ ریال رسیده است.

محصولات علوفه‌ای

 متوسط نرخ یونجه ۶۹هزار و۹۲۶ ریال بوده است که نسبت به فصل مشابه سال قبل ۲۵.۹ درصد افزایش داشته و متوسط نرخ کاه ۱۶هزار و۶۴۱ ریال بوده که نسبت به فصل مشابه سال قبل ۳۴.۰ درصد کاهش داشته است.

میوه‌های هسته‌دار

 متوسط نرخ زردآلو ۲۷۵هزار و۱۸۲، هلو ۱۷۸هزار و۹۰۷ و آلبالو ۲۸۴هزار و۲۴۹ ریال بوده است که نسبت به فصل مشابه سال قبل به‌ترتیب ۲۹.۰، ۱۹.۶ و ۵۰.۵ درصد افزایش داشته،به‌علاوه متوسط نرخ گیلاس با ۰.۶ درصد افزایش به ۵۶۸هزار و۱۲۱ ریال رسیده است.

میوه‌های دانه‌دار

 متوسط نرخ سیب درختی ۱۸۳هزار و۴۹۲ ریال بوده که نسبت به فصل مشابه سال قبل ۵۱.۸ درصد افزایش داشته است. همچنین متوسط نرخ انگور ۱۶۹هزار و۹۳۹ ریال بوده است که نسبت به فصل مشابه سال قبل ۳۵.۶ درصد افزایش داشته است.

دامداری سنتی

 در سه‌ماهه دوم سال ۱۴۰۲، متوسط نرخ یک کیلوگرم گوسفند و بره زنده یک میلیون و۹۳۸هزار و۳۲۷ ریال و متوسط نرخ یک کیلوگرم گاو پرواری زنده یک میلیون و۸۷۶هزار و۶۳۳ ریال بوده که نسبت به فصل مشابه سال قبل به ترتیب ۱۶۰.۵ و ۱۴۴.۳ درصد افزایش داشته است.

فرآورده‌های دامی سنتی

 متوسط نرخ یک کیلوگرم شیر گوسفند ۴۱۶هزار و۴۱۲ ریال و متوسط نرخ یک کیلوگرم شیر گاو ۱۴۸هزار و۲۵۸ ریال بوده که نسبت به فصل تابستان سال قبل به ترتیب ۷۳.۷ و ۲۵.۰ درصد افزایش نشان می‌دهد.

هزینه خدمات ماشینی

 هزینه شخم زمین زراعی آبی ۱۵میلیون و۷۵۶هزار و۸۴۳ ریال در هر هکتار و هزینه شخم زمین زراعی دیم ۱۰میلیون و۶۱۷هزار و۴۸۸ ریال در هر هکتار بوده که نسبت به فصل مشابه سال قبل به ترتیب ۷۳.۵ و ۶۲.۹ درصد افزایش داشته است.

دستمزد نیروی کار

 در تابستان سال ۱۴۰۲، متوسط دستمزد روزانه کارگر میوه‌چین مرد ۳میلیون و۹۳۴هزار و۹۶ ریال بوده که نسبت به فصل مشابه سال قبل ۴۲.۹ درصد افزایش داشته و متوسط دستمزد روزانه کارگر میوه‌چین زن ۲میلیون و۶۴۳هزار و۳۰۱ ریال بوده که نسبت به فصل تابستان سال قبل ۵۰.۲ درصد افزایش داشته است. در این فصل، متوسط دستمزد روزانه کارگر وجین‌کار و تنک‌کار مرد ۴میلیون و ۵۹هزار و۲۷۰ ریال و متوسط دستمزد روزانه کارگر وجین‌کار و تنک‌کار زن ۳میلیون 40 هزار و۱۶۲ ریال بوده است که نسبت به فصل مشابه سال قبل به‌ترتیب ۴۷.۳ و ۴۴.۲ درصد افزایش نشان می‌دهد.

منبع: مرکز آمار ایران

سخن پایانی

گرچه به‌گفته کارشناسان کشاورزی و اقتصادی، ایران به‌دلیل موقعیت جغرافیایی، تفاوت اقلیمی و چهارفصل بودن آب‌وهوایی دارای ظرفیت‌های مهم و ارزشمند در حوزه کشاورزی است، اما به‌دلیل نبود برنامه‌ریزی و ضعف در مدیریت‌های لازم و همچنین عدم‌توجه به الگوی کشت به‌عنوان مهم‌ترین عنصر در تعدیل‌سازی چالش‌های این صنعت، امروزه صنعت کشاورزی کشور با مشکلات جدی مواجه شده است؛ مشکلاتی که در کنار سایر عوامل داخلی و خارجی مانند تورم، افزایش دستمزدها و هزینه خدمات، آب‌و‌هوا و فرسایش خاک قرار می‌گیرد.