نیم قرن انتظار به پایان می‌رسد

راه آهن شلمچه-بصره بخشی از طرح اتصال حرمین است که خط مستقیم انتقال زائران از عتبات عالیات و نجف اشرف تا آستان قدس رضوی و بالعکس را فراهم می‌سازد. گفته شده است که این پروژه، انتظار ۵۰ ساله دو کشور برای اتصال ریلی را به واقعیت تبدیل می‌کند و ساخت آن از تاریخ ۱۸ فروردین ۱۴۰۳ آغاز شده است. اتصال خط‌آهن شلمچه-بصره به منظور اتصال ریلی دو کشور ایران و عراق، به سال‌های قبل از انقلاب اسلامی برمی‌گردد و احداث این خط ریلی انتظار ۵۰ ساله دو کشور است که خوشبختانه با پیگیری مسئولان، احداث این پروژه مهم و برون‌مرزی از ۱۸ فروردین ۱۴۰۳ آغاز شد.

معاون فنی و زیربنایی شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران گفت: با باز شدن قفل خط ریلی شلمچه- بصره پس از ۲۰ سال، انتظار می‌رود تا پایان ۱۴۰۴ شاهد اتصال ریلی ایران و عراق باشیم.

سید مصطفی داودی در گفت‌وگو با ایرنا درباره خط ریلی شلمچه- بصره به‌عنوان یکی از طرح‌های مهم برون مرزی وزارت راه و شهرسازی افزود: یکی از مزیت‌های کشورمان، موقعیت ژئوپلیتیک آن است و به همین دلیل تکمیل این خط ریلی می‌تواند افق جدید حمل‌ونقلی برای جمهوری اسلامی ایران و جمهوری عراق ایجاد کند.

وی بیان‌ داشت: ایران دارای موقعیت خوب ترانزیتی در خاورمیانه است و نقطه اتصال اروپا به خاور دور و آسیای جنوب شرق، همچنین نقطه اتصال کشورهای آسیای میانه به آب‌های گرم است؛ همه اینها ظرفیت‌هایی است که رقبا به بهانه‌های مختلف به‌دنبال محروم کردن ما از این ظرفیت هستند.

 داودی خاطرنشان‌کرد: مسائلی از این دست سبب شد تا بیش از ۲۰ سال اجرای این پروژه بین ایران و عراق در رفت و برگشت باشد.

وی اظهارکرد: ایران کشوری با اکثریت جمعیت شیعه و اهل سنتی دوست دار اهل بیت است، از طرفی مدفن ائمه اطهار(ع) و عتبات‌عالیات در عراق است و به‌ویژه در ایام اربعین با حجم بالایی از زائران امام حسین(ع) مواجهیم که با تحمل مشقت‌ها و مرارت‌های زیاد برای پیاده‌روی اربعین و زیارت قبور ائمه اطهار(ع) حضور می‌یابند؛ بنابراین وظیفه دینی و حکومتی (از منظر خدمت به مردم) است تا این مهم را تسهیل کنیم و در این راستا مذاکرات زیادی بین مسئولان دو کشور انجام شد.

معاون فنی و زیربنایی شرکت راه‌آهن یادآوری‌کرد: از زمان مرحوم «رستم قاسمی» (وزیر اسبق راه و شهرسازی) که تفاهمنامه رسمی دراین زمینه به امضا رسید، تا سفر مرحوم آیت‌الله رئیسی، رئیس‌جمهوری فقید به عراق، روی کار آمدن «شیاع السودانی» نخست وزیر عراق، دیدار وی با رهبر معظم انقلاب و تاکید معظم‌له بر لزوم تسهیل در تردد زائران، همه این موارد سبب شد تا شاهد باز شدن قفل ۲۰ ساله این پروژه باشیم و کار مشترکی بین دو کشور آغاز شود.

این مقام مسئول راه‌آهن در عین حال تاکید کرد: اتصال ریلی بین دو کشور در مرز ریلی که وجود نداشته، کار ساده‌ای نیست و مشکلات حقوقی قابل توجهی بر سر راه آن پیش‌بینی می‌شد، اما با سفر دکتر پزشکیان به عراق، برگزاری جلسات با شیاع‌السودانی و همچنین حضور رئیس‌جمهور در بصره، به نقطه عطفی در پیشبرد این پروژه مهم بدل شد و اکنون مشکل خاصی بر سر راه اجرای این پروژه وجود ندارد.

۲ پروژه سهم ایران و یک پروژه سهم عراق

وی خاطرنشان‌کرد: اینک مقرر شده اجرای پروژه زیرسازی و روسازی راه‌آهن از نقطه صفر مرزی در شلمچه تا ایستگاه راه‌آهن بصره به طول ۴۰ کیلومتر را طرف عراقی بر عهده بگیرد، همچنین از نقطه صفر مرزی به عمق ۱۶ کیلومتر به سمت بصره عملیات مین‌روبی توسط کشورمان انجام شود.

داودی ادامه‌ داد: در محدوده ورودی شهر بصره با اروند رود (شط‌العرب) مواجهیم که باید پلی با قابلیت عبور ریل روی آن احداث شود. در عین حال این پل باید دارای دهنه بازشو برای عبور و مرور کشتی‌ها باشد.

وی اظهار کرد: با توانمندی بالای مهندسان ایرانی، عراقی‌ها تقاضا داشتند که احداث این پل را نیز ما بر عهده بگیریم.

معاون فنی و زیربنایی شرکت راه‌آهن اضافه‌ کرد: از سوی دیگر، در نقطه صفر مرزی شلمچه ایستگاه ریلی نداریم اما اکنون که موضوع اتصال شبکه ریلی ایران و عراق را داریم، این قطار به سمت عراق ادامه خواهد یافت؛ بر این اساس نیازمند احداث ایستگاه مسافری راه‌آهن در شلمچه بودیم که این اقدام نیز در دستور کار است.

وی در تشریح آخرین وضعیت این پروژه، گفت: از مرداد ماه امسال عملیات اجرایی ساخت پل بر روی اروند رود آغاز شده و امیدواریم طی مدت ۱۸ ماه به اتمام برسد.

اجرای ۵ کیلومتر مین‌روبی در خاک عراق

داودی افزود: تاکنون پنج کیلومتر عملیات مین روبی و مین‌زدایی مسیر از نقطه صفر مرزی به سمت بصره انجام شده است تا طرف عراقی قادر به احداث خط راه‌آهن باشد.

وی اظهارکرد: مناقصه ساخت خطوط ایستگاه راه‌آهن شلمچه نیز برگزار شده و هم‌اکنون پیمانکار پروژه در حال استقرار در محل اجرای عملیات است. به‌زودی عملیات ساخت این ایستگاه آغاز خواهد شد و امیدواریم این مهم نیز با تامین مالی لازم طی مدت ۱۸ماه به انجام برسد.

نیاز به ۵ همت اعتبار برای اجرای پروژه

معاون فنی و زیربنایی شرکت راه‌آهن خاطرنشان‌کرد: پروژه ریلی شلمچه - بصره از محل منابع عمومی تامین اعتبار می‌شود و پیش‌بینی شده برای انجام آنچه بر عهده طرف ایرانی است (یعنی ساخت پل، مین‌روبی و احداث ایستگاه راه‌آهن) پنج‌هزار میلیارد تومان بودجه نیاز باشد.

وی همچنین از انجام مناقصه ساخت خط ریلی از شلمچه به بصره توسط طرف عراقی خبر داد که یک شرکت اسپانیایی برنده آن شده است، اما تصریح‌ کرد: هرچند صنعت ریلی در دوران پیش از انقلاب صنعتی وابسته بود، اما امروز از صفر تا ۱۰۰ طراحی، احداث، نظارت و بهره‌برداری پروژه‌های ریلی در کشورمان انجام می‌شود و حتی در تولید تجهیزات و قطعات مورد نیاز خودکفا بوده و دانش فنی آن در کشورمان نهادینه شده است.

داودی گفت: عرض خطوط ریلی در عراق منطبق بر استانداردهای اتحادیه بین‌المللی راه‌آهن‌ها (UIC) است که ما نیز از آن پیروی می‌کنیم؛ بر این اساس قطارهای ایرانی قابلیت سیر در عراق و برعکس را خواهند داشت. وی ادامه‌داد: هرچند تاکنون عقد قرارداد پروژه، رفع مشکلات حقوقی، تامین منابع مالی، تهیه اسناد مناقصه و... زمان و انرژی زیادی برد، اما امیدواریم حداکثر تا پایان سال ۱۴۰۴ شاهد افتتاح این خط ریلی و دیگر پروژه‌های مرتبط بوده و در ایام اربعین دو سال بعد شاهد انجام سفرهای ریلی اربعین «مبدأ- مقصدی» به عتبات عالیات باشیم. معاون فنی و زیربنایی شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران تصریح‌کرد: نظر به اهمیت پروژه یاد شده و نظر ویژه رهبر معظم انقلاب بر اتصال ریلی دو کشور مسلمان به یکدیگر، شخص دکتر پزشکیان بر آن نظارت دقیق دارند و ماهانه گزارش پیشرفت آن به آقای «قائم‌پناه» معاون اجرایی رئیس‌جمهور ارائه می‌شود.

سخن پایانی

تفاهمنامه ساخت خط‌آهن شلمچه-بصره ۱۷ فروردین سال گذشته و در دوران مهرداد بذرپاش وزیر سابق راه و شهرسازی در دیدار با وزیر حمل‌ونقل عراق صورت گرفت و طبق اظهارات یونس الکعبی، مدیرکل راه‌آهن عراق، انتقال سالانه بیش از ۳ میلیون زائر به عتبات عالیات از مسیر این خط ریلی در اهداف اولیه برنامه‌ریزی شده‌است. هر چند در سال‌های اخیر حجم تجارت ایران و عراق به بیش از ۱۰ میلیارد دلار و تبادل زائر و گردشگر نیز به حدود سالانه ۹ میلیون نفر رسیده‌ است اما به نظر می‌رسد با اتمام این خط ریلی هم تبادل زائر افزایش می‌یابد و هم اینکه حجم تجارت ایران و عراق به بیش از این اعداد خواهد رسید.

براساس آمارهای منتشرشده، صادرات ایران به عراق از ۱۴۵ میلیون دلار در سال ۱۳۸۰ طی چند موج جهش به ۹.۸ میلیارد در سال ۱۴۰۲ رسیده ‌است. ایران و عراق تجربه ۱۴ میلیارد دلار تجارت با یکدیگر را دارند و هدف تجارت ۳۰ میلیارد یورویی بین دو کشور با تکمیل زیرساخت‌های موردنیاز از جمله خط ریلی شلمچه-بصره نیز به ثمر خواهد نشست.