تجربه عرضه خودرو در بورس کالا در سال ۱۴۰۱ زمزمه‌های عرضه خودرو در بورس کالا را بار دیگر تقویت کرده است. تجربه موفقی که به‌دلیل برخی مخالفت‌ها از سوی شورای رقابت و اعلام دستورالعمل تنظیم بازار خودروهای سواری از سوی همین شورا در نهایت در اسفندماه همان سال متوقف شد.

شفافیت در نرخ و توزیع عادلانه، نسخه درمان بازار خودرو

البته عرضه خودروهای نیمه‌سنگین و سنگین در طول ۳ سال گذشته به‌طور محدود در بورس کالا انجام شده، اما ایران خودرو و سایپا که با چالش‌های قیمت‌گذاری مواجهند به‌دلیل مخالفت شورای رقابت امکان عرضه محصولات‌شان را در بورس ندارند و جز فاصله زمانی ۱۰ ماهه‌ای که در سال ۱۴۰۱ فراهم و خودروهای متنوعی عرضه شد و واسطه‌ها به‌شدت زیان کردند، دیگر این مجوز را نداشتند.

فروش خودرو در بورس کالا از ابتدای اگر چه موافقان و مخالفانی داشته، اما همواره به‌عنوان یک راهکار برای مقابله با نوسانات نرخ و کاهش دلالی در بازار خودرو مطرح بوده است؛ راهکاری که به منظور افزایش شفافیت و رقابت در بازار خودرو انجام گرفت و هدف آن کمک به خریداران و تولیدکنندگان بود.

در ماه‌های اخیر و به‌دنبال فشارهای ناشی از قیمت‌گذاری، رئیس سازمان بورس، وزیر امور اقتصادی و دارایی و برخی از نمایندگان مجلس اظهاراتی در مورد لزوم بازگشت خودرو به بورس‌کالا داشتند، اما نیمه آبان ماه، وزیر صمت دولت چهاردهم به‌نوعی آب پاکی را روی دست همه ریخت. سیدمحمد اتابک، در پاسخ به پرسشی درباره عرضه خودرو در بورس‌کالا با صحه گذاشتن بر مصوبه شورای رقابت عنوان کرد که نباید خودرو در بورس عرضه شود.

این مخالفت‌ها در حالی مطرح می‌شود که برخی کارشناسان معتقدند عرضه خودرو در بورس‌کالا می‌تواند شفافیت قیمت‌ها را افزایش دهد و از رانت و فساد در بازار خودرو جلوگیری کند. آنها بر این باورند که با ورود خودروهای بیشتر به بورس کالا، رقابت واقعی‌تری در بازار شکل خواهد گرفت و مصرف‌کنندگان نیز از این روند منتفع خواهند شد.

البته مخالفان این شیوه عرضه به محدودیت‌های اجرایی اشاره می‌کنند و معتقدند که عرضه خودرو در بورس‌کالا نه‌تنها مشکل قیمت‌گذاری را حل نمی‌کند، بلکه می‌تواند به آشفتگی بیشتر در بازار منجر شود. آنها همچنین به اظهارات وزیر صمت استناد می‌کنند که تاکید کرده بود عرضه خودرو باید به صورت رقابتی و از طریق افزایش تولید و واردات مدیریت شود، نه از طریق بورس کالا.

با این حال این روزها شاهد عرضه برخی خودروهای سنگین و نیمه‌سنگین در بورس‌کالا هستیم که می‌تواند به‌عنوان گامی آزمایشی برای بررسی امکان‌پذیری بازگشت خودرو به تالار نقره‌ای تلقی شود.

در این ارتباط یک تحلیلگر صنعت خودرو معتقد است عرضه خودرو در بورس کالا و انتقال سود واسطه‌ها و دلال‌ها به تولیدکننده موجب افزایش سودآوری برای خودروسازان خواهد شد و می‌تواند با تاثیر مثبت بر نرخ سهام آنها در بازار سرمایه و خروج شرکت‌های بزرگ خودروساز از زیان همراه باشد.

امرالله امینی، در گفت‌وگو با پرشین‌خودرو، با بیان اینکه در این سال‌ها با هدف کنترل نرخ خودرو به تشدید قیمت‌گذاری در این صنعت روی آوردیم و مصرف‌کنندگان از افزایش مداوم نرخ در بازار گله‌مند هستند، تاکید کرد: در چنین شرایط تورمی مسلما تولیدکنندگان نیز از نرخ‌ها ناراضی‌اند ضمن اینکه شرایط برای تنوع محصولات و افزایش کیفیت نیز مهیا نیست؛ پس باید نسخه درمان این صنعت تغییر کند و آن، عرضه خودرو در بورس کالاست.

به گفته این کارشناس صنعت خودرو قیمت‌گذاری دستوری در بازارهای مختلف تاکنون چیزی جزء فساد و رانت ایجاد نکرده، بنابراین اگر خودرو در بورس کالا عرضه شود، معاملات آن شفاف خواهد بود و دیگر از فساد و رانت در این بازار خبری نخواهد بود.

امینی به پیامدهای قیمت‌های دستوری و زیان ناشی از آن اشاره کرد و افزود: درصورتی‌که چنین وضعیتی برای سال‌های آینده نیز ادامه پیدا کند، به‌طورقطع خودروسازان برای خروج از زیان‌دهی مجدد باید دوباره طی ۵ ساله آینده از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها، افزایش سرمایه دهند. در حالی‌که عرضه خودرو در بورس کالا می‌تواند به نفع تمامی ذی‌نفعان بازار خودرو باشد و به تحقق عدالت اقتصادی در کشور کمک کند.

وی ادامه داد: عرضه خودرو در بورس کالا در دوره‌ای نسبتا کوتاه در سال ۱۴۰۱، توانست تا حدی خودروسازان را از زیاندهی تولید دور کرده و به دلیل رقابت بین خریداران، منفعت و رضایت نسبی مصرف‌کنندگان را نیز تامین کند.

این تحلیلگر صنعت خودرو تاکید کرد: در بورس کالا تعیین نرخ بر اساس عرضه و تقاضا انجام و این امر باعث می‌شود که قیمت‌ها به صورت واقعی و شفاف و متناسب با شرایط بازار باشد. از این جهت قیمت‌گذاری خودرو براساس مکانیسم عرضه و تقاضا، بهترین نسخه برای درمان بازارهای کالایی ماست تا هم به‌واسطه عرضه کالاها، نرخ واقعی کشف شود و هم شفافیت بر اقتصاد حاکم شود.

ورود خودرو به بورس از هر لحاظ به‌نفع خریدار است

امینی در پاسخ به این پرسش که آیا واقعی‌سازی نرخ خودرو در بورس کالا منجر به رشد قیمت‌ها و فشار به خریداران نمی‌شود؟ توضیح داد: مسلما زمانی که بهای واقعی خودرو براساس عرضه و تقاضا کشف می‌شود، کمتر از قیمت‌هایی خواهد بود که امروز مصرف‌کنندگان واقعی در بازار آزاد خریداری می‌کنند، بنابراین ورود خودرو به بورس از هر لحاظ به نفع خریدار است که باقیمت اقتصادی‌تری نیاز خود را برطرف می‌کند. البته بورس کالا همزمان منافع خودروساز را هم تامین می‌کند.

وی در پایان خاطرنشان کرد: در واقع عرضه خودرو در بورس کالا می‌تواند به تامین مالی خودروسازان نیز منجر شود و در روزهایی که خودروسازان با کمبود نقدینگی و سرمایه در گردش مواجهند، اگر عرضه محصولات سواری و سنگین آنها در بورس کالا انجام شود و این عرضه به صورت مرتب ادامه یابد، این مسئله نقطه عطفی برای صنعت خودرو خواهد بود و در کنار ایجاد بازاری شفاف و به سود مصرف‌کنندگان، زمینه تنوع تولید و ارتقای کیفیت محصولات فراهم می‌شود.

سخن پایانی

بنابر این گزارش، تحلیلگران صنعت خودرو بر این باورند که ورود خودرو به بورس کالا می‌تواند به بهبود شفافیت و واقعی‌سازی قیمت‌ها در بازار کمک کند. تعیین نرخ براساس عرضه و تقاضا، موجب کشف قیمت واقعی و متناسب با شرایط بازار خواهد شد. این رویکرد نه‌تنها به‌نفع خریداران است، بلکه می‌تواند منافع خودروسازان را نیز تأمین کند. با واقعی‌سازی قیمت‌ها، خریداران قادر خواهند بود خودروها را با قیمت‌های اقتصادی‌تری خریداری کنند که این امر در مقایسه با قیمت‌های بالای بازار آزاد بسیار مطلوب‌تر است. علاوه بر این، عرضه مستمر خودرو در بورس کالا می‌تواند به تأمین مالی خودروسازان کمک کند، به‌ویژه در شرایطی که آنها با کمبود نقدینگی و سرمایه در گردش روبه‌رو هستند. این تغییرات می‌تواند نقطه عطفی برای صنعت خودرو باشد و علاوه بر ایجاد بازاری شفاف، به تنوع تولید و ارتقای کیفیت محصولات نیز منجر شود. در نهایت، ورود خودرو به بورس کالا نه‌تنها به‌نفع مصرف‌کنندگان است، بلکه به رشد و توسعه پایدار صنعت خودرو خواهد انجامید.