جنگ تیتانیوم
تیتانیوم به‌حدی فلز مهمی است که بسیاری بر این باورند که جنگ‌های بزرگ دنیا بر سر آن شکل گرفته است. برای مثال اوکراین یکی از کشورهای دارای معادن تیتانیوم بوده و بسیاری هدف روسیه از حمله به اوکراین را همین امر عنوان کرده‌اند. از مهم‌ترین ویژگی‌های این فلز واسطه می‌توان به مقاومت بالای آن در برابر خوردگی اشاره کرد. همچنین تیتانیوم در مقایسه با دیگر عناصر فلزی دارای بالاترین نسبت مقاومت به چگالی است. زمانی که این فلز هنوز با عناصر دیگر ترکیب نشده از نظر مقاومت با فولاد برابری می‌کند و چگالی کمتری دارد.
در سال ۲۰۲۰ حجم صادرات دی‌اکسید تیتانیوم چین ۲۱۴۱.۱ میلیون تن بود که افزایش ۲۱۰. ۶ میلیون‌تنی از سال ۲۰۱۹ داشت؛ واردات دی‌اکسید تیتانیوم چین در سال ۲۰۲۰، ۱۶۸ هزار و ۳۰۰ تن بوده که معادل با افزایش هزار و ۲۰۰ تنی از سال ۲۰۱۹ است. در سال ۲۰۱۹ ارزش صادرات دی‌اکسید تیتانیوم چین ۲۰۶.۲ میلیارد دلار امریکا و ارزش واردات آن ۴۹۹ میلیون دلار امریکا بود. در سال ۲۰۲۰ ارزش صادرات دی‌اکسید تیتانیوم چین ۳۴۸.۲ میلیارد دلار امریکا و ارزش واردات آن ۴۷۹ میلیون دلار امریکا بود. متوسط نرخ واردات دی‌اکسید تیتانیوم چین کمی بیشتر از میانگین نرخ صادرات است. در سال ۲۰۲۰ میانگین نرخ صادراتی دی‌اکسید تیتانیوم چین ۱. ۹۳ دلار بر کیلوگرم است و میانگین نرخ واردات ۲. ۸۴ دلار بر کیلوگرم است که اختلاف آن ۰. ۹۱ دلار امریکا بر کیلوگرم است.
ارزش بازار جهانی تیتانیوم
دی‌اکسید تیتانیوم چین عمدتا به هند، برزیل، کره جنوبی و دیگر مناطق صادر میشود. در سال ۲۰۲۰ صادرات دی‌اکسید تیتانیوم چین به هند ۱۳۵ هزار و ۸۰۰ تن با ارزش صادراتی ۲۵۵ میلیون دلار امریکا بود؛ به برزیل، ۹۹ هزار و ۳۰۰ تن، با ارزش صادرات ۱۸۹ میلیون دلار امریکا؛ به کره جنوبی ۷۳ هزار و ۱۰۰ تن، با ارزش صادرات ۱۴۷ میلیون دلار امریکا بوده است.
ارزش بازار تیتانیوم در سال ۲۰۲۲ حدود ۲۵ میلیارد دلار و تا سال ۲۰۳۲، ۷/ ۴۴ میلیارد دلار تخمین زده شد. در نتیجه، تقاضای فزاینده‌ای برای نوسازی و ارتقای تجهیزات دفاعی، به‌ویژه هواپیماها وجود دارد. تیتانیوم با خواص منحصربه‌فرد خود، نقش مهمی در برآوردن این نیازها دارد.
بزرگ‌ترین کشورهای تولیدکننده تیتانیوم
چین اکنون بزرگ‌ترین تولیدکننده تیتانیوم در جهان است، زیرا دارای ذخایر عمده سنگ ایلمنیت است که ۳۰ درصد از ذخایر تیتانیوم جهان را تشکیل می‌دهد. منابع اصلی ایلمنیت را می‌توان در منطقه Panzhihua در استان سیچوان، چین جست‌وجو کرد که دارای بزرگ‌ترین ذخایر مگنتیت وانادیوم-تیتانیوم در جهان است.
چین حدود ۴۰ درصد تیتانیوم اسفنجی را تولید می‌کند و بعد آن ژاپن و روسیه در رده‌های دوم و سوم قرار دارند. 3 کشور مذکور سهمی حدود ۸۰ درصدی از تولیدات تیتانیوم اسفنجی را به خود اختصاص داده‌اند. ۲۰ درصد مابقی را کشورهایی همچون قزاقستان، امریکا و اوکراین به خود اختصاص داده‌اند.
امریکا سهم تولید بسیار کمی در اسفنج تیتانیوم دارد اما در تولید محصولات تیتانیوم درصدی تقریباً برابر با چین دارد. سهم روسیه نیز در تولید اسفنج تیتانیوم و محصولات آن تقریبا برابر است. در ژاپن تولیدات اسفنج تیتانیوم بیشتر از محصولات آن است و قزاقستان فقط قادر به تولید اسفنج تیتانیوم بوده و در مقابل کشورهای اروپایی تولیدکننده محصولات تیتانیومی از اسفنج هستند، بدون اینکه خود سهم چندانی در تولید اسفنج به‌عنوان ماده اولیه داشته باشند. انتظار می‌رود با افزایش تقاضا برای تیتانیوم، کشورهایی که بیشترین ظرفیت تولید اسفنج تیتانیوم را دارند مانند چین، ژاپن، قزاقستان و عربستان سعودی بیشترین بهره را ببرند.
کدام کشورها بیشترین خرید و واردات تیتانیوم را دارند؟
سال ۲۰۲۱ امریکا ۵۸۱ میلیون دلار، آلمان ۴۷۶ میلیون دلار، فرانسه ۴۵۳ میلیون دلار، چین ۴۲۸ میلیون دلار و بریتانیا ۳۲۹ میلیون دلار تیتانیوم وارد کرده‌اند.
جنگ بر سر تیتانیوم
ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه ۲۲ اردیبهشت جاری گفت که مسکو باید صادرات اورانیوم، تیتانیوم و نیکل را به تلافی تحریم‌های غرب محدود کند. رویترز گزارش داد، اظهارات پوتین به وزرای دولت باعث افزایش نرخ نیکل و افزایش سهام شرکت‌های استخراج اورانیوم شد.
دلیل این تصمیم پوتین آن است که وزرای امور خارجه امریکا و انگلیس در سفر به کی‌یف از ارائه بسته جدید یک میلیارد و ۴۹۸ میلیون‌دلاری برای حمایت اوکراین خبر دادند. او به میخائیل میشوستین، نخست‌وزیر روسیه گفت: باید به برخی از انواع کالاهایی که به بازار جهانی عرضه می‌کنیم، توجه کنیم. شاید نیاز باشد برای محصولاتی مانند اورانیوم، تیتانیوم و نیکل به محدودیت‌های خاصی فکر کنیم.
روسیه سومین تولیدکننده بزرگ اسفنج تیتانیوم در جهان است که به فلز مورد نیاز در کاربردهای صنعتی در صنایع هوافضا، دریایی و خودرو تبدیل میشود، اما ذخایر معدنی تیتانیوم روسیه کم است. شرکت وی‌اس‌ام‌پی‌ا اویسما بزرگ‌ترین سازنده اسفنج تیتانیوم روسیه است که بخشی از آن متعلق به شرکت دفاعی روستک است که از سوی غرب تحریم شده است. شرکت وی‌اس‌ام‌پی‌ا اویسما قبل از جنگ اوکراین تیتانیوم مورد نیاز شرکت‌های بوئینگ و ایرباس را تامین می‌کرد.
اوکراین و معادن تیتانیوم
اوکراین نیز یکی از کشورهای بزرگ تولیدکننده تیتانیوم است. در سال ۲۰۲۲، شرکت مشاوره کانادایی SecDev ارزش کامل تمام منابع معدنی اوکراین را ۲۶ تریلیون دلار از جمله زغال‌سنگ، گاز و نفت تخمین زد. منابع استراتژیک - شامل حدود 7 درصد از ذخایر تیتانیوم جهان، ۲۰ درصد از ذخایر گرافیت آن و ۵۰۰ هزار تن لیتیوم ضروری برای باتری‌های خودروهای الکتریکی- در قلمرو اوکراین است. به‌گفته مقامات اوکراینی و اطلاعات بریتانیا و تحقیقات مستقل، روسیه درحال‌حاضر برخی از این منابع را در سرزمین‌های اشغالی غارت می‌کند. زلنسکی گفت که این منابع گرانبها «یا روسیه و متحدانش را تقویت می‌کند یا اوکراین و جهان دموکراتیک را».
منابع غنی تیتانیوم در ایران
ایران به عنوان یکی از کشورهای معدنی در جهان با ۴۰۰ میلیون تن ذخیره تیتان در کل کشور از ذخایر مناسب تیتانیوم برخوردار است. معدن تیتانیوم قره آغاج ارومیه در استان آذربایجان غربی و معدن تیتانیوم کهنوج در استان کرمان به عنوان ذخایر بزرگ تیتانیوم کشور شناخته می‌شوند.
درحال‌حاضر تنها معدن تیتانیوم در داخل کشور که مورد توجه قرار گرفته و برنامه‌ریزی‌های لازم برای بهره‌برداری از آن انجام شده، معدن تیتانیوم کهنوج با ذخیره تیتانیوم از نوع تیپ پلاسری در استان کرمان است. بزرگ‌ترین معدن تیتانیوم خاورمیانه در کهنوج به بهره‌برداری رسید.
معدن تیتانیوم کهنوج که مهم‌ترین معدن تیتانیوم کشور است، معدن تیتانیوم قره آغاج ارومیه در استان آذربایجان غربی، محور سنندج سیرجان، محور مکران و اطراف مشهد هم که از مناطق مستعد تشکیل تیتانیوم هستند، از جمله معادن غنی تیتانیوم در کشور به شمار می‌روند. همچنین ذخایر مناسبی از تیتانو مگنتیت با عیاری بین ۲ تا 2. 5 درصد در منطقه چمخاله در سواحل شمالی کشور وجود دارد.
معدن تیتانیوم کهنوج
این معدن در جنوب استان کرمان پس از ۲۵ سال وقفه به بهره‌برداری رسید. معدن تیتانیوم کهنوج از نوع روباز است. ذخیره قطعی معدن کهنوج حدود ۱۵۰ میلیون تن و ذخایر احتمالی آن در حدود ۲۴۰ میلیون تن تخمین زده شده است. پیش‌بینی میشود از معدن کهنوج سالانه دو میلیون تن سنگ و خاک برداشت شود و ۱۳۰ هزار تن کنسانتره اکسید تیتانیوم به‌دست آید.
معدن تیتانیوم سبزوار
معدن سبزوار در سال ۱۳۹۱ کشف و پروانه بهره‌برداری آن با ظرفیت ۲۷ هزار تن صادر شد. این معدن در تاریخ ۶/ ۶/ ۱۴۰۱ به عنوان سومین معدن تیتانیوم در ۶۵ کیلومتری شهر تاریخی سبزوار و حوالی روستای آریان افتتاح شد. عملیات احداث این معدن با مطالعات دقیق زمین‌شناسی، عملیات ژئوفیزیکی، نمونه‌برداری و حفاری‌های عمقی از سوی مهندسان ایرانی و با استفاده از تجهیزات داخلی انجام شد.
سخن پایانی
تیتانیوم یک فلز شگفت‌انگیز است که ترکیب منحصر به فردی از خواص مکانیکی، شیمیایی و فیزیکی دارد. تیتانیوم نرخ نسبتا بالایی دارد و برای تولید فلزش به ابزار ویژه‌ای نیاز دارد. یک فلز به رنگ نقره‌ای است که به صورت طبیعی بر روی کره زمین یافت میشود. در حقیقت، تیتانیوم نهمین عنصر فراوان روی کره زمین است. معمولا از مواد معدنی گوناگونی در پوسته زمین مانند ایلمنیت، اسفین و روتیل استخراج میشود.
