وجود ۳۸۰ واحد معدنی در کردستان

براساس اعلام آمار اداره کل صمت کردستان، در حال حاضر ۳۸۰ واحد معدنی در استان وجود دارد که ۲۰۹ واحد فعال، ۱۳ واحد در دست تجهیز و ۱۵۴ واحد غیرفعال است.

تعدادی از معادن غیرفعال، قابلیت احیا شدن دارند و تعدادی هم متروکه می شوند و امکان بازگشت آنها به چرخه تولید وجود نخواهد داشت.

عوامل مختلفی مانند کاهش عیار ماده معدنی و توجیه‌پذیر نبودن استخراج ماده معدنی از لحاظ اقتصادی، آسیب‌های زیست‌محیطی و مخالفت های جوامع محلی و کمبود نیروی کار می تواند منجر به متروکه شدن معادن شود.

وقتی معدنی متروکه شود، مکان بلااستفاده‌ای نیست و در بسیاری از کشورهای دنیا آنرا به جاذبه ای گردشگری تبدیل می کنند؛ این‌گونه هم محیط‌زیست حفظ و هم رضایت مردم کسب می شود و علاوه بر این درآمدزایی هم برای معدندار و مردم منطقه به دنبال خواهد داشت.

گردشگری معادن اگرچه جزو شاخه‌های جدیدی از گردشگری در دنیا به شمار می رود اما تاکنون توانسته در کشورهای مختلفی به اجرا درآید و سالانه تعداد زیادی گردشگر را هم جذب کند که از جمله آنها می توان به معدن نمک سالیناس دل اگوا در کلمبیا، معدن کریستال های غول‌پیکر نایکا در مکزیک و معدن روباز بینگهام کن یون،یوتا در آمریکا اشاره کرد.

در ایران هم معدن نمک کوهدشت کهن در سمنان، معدن سرب و روی انگوران در زنجان و معدن تراتورتن سردارآباد در آذربایجان‌شرقی جزو معادن دارای جاذبه گردشگری هستند.

کردستان معدن گردشگری معادن

معاون امور معادن اداره کل صنعت، معدن و تجارت کردستان با اشاره به اینکه این استان ظرفیت فراوانی در حوزه گردشگری معادن دارد، گفت: معادنی که شرایط و جذابیت لازم برای گردشگران را دارد را می توانیم به اداره کل میراث فرهنگی و یا تورهای گردشگری متقاضی معرفی کنیم. مهدی سیفی‌باغی‌خانی با بیان اینکه در دنیا توریسم معادن مورد توجه قرار گرفته است، اضافه کرد: تاکنون هیچ نهاد و ارگانی تقاضای معرفی معادن دارای جذابیت گردشگری را از ما نکرده اند. وی ادامه داد: ژئوتوریسم که محوریت آن جاذبه های سطح زمین به وجود آمده بر اثر فعالیت های درونی یا بیرونی است، امروزه در دنیا طرفداران زیادی پیدا کرده است. به گفته معاون امور معادن اداره کل صنعت، معدن و تجارت کردستان، در صورت انجام هماهنگی های لازم، معدنداران استان در این رابطه مخالفتی ندارند، فقط مسئله و دغدغه موجود، ورود افراد و گردشگرانی است که هیچ شناخت و آموزشی نسبت به حضور در معادن ندارند و این موضوع ممکن است باعث ایجاد خطر برای آنان شود. سیفی‌باغی‌خانی به دست اندرکاران حوزه گردشگری توصیه کرد در صورت اجرای گردشگری معادن، به تورلیدرها و گردشگران آموزش های لازم داده شود تا آسیبی به کسی وارد نشود و با خاطره تلخی از معادن خارج نشوند. گردشگری معادن فقط مختص معادن متروکه نیست بلکه نحوه استخراج برخی از مواد معدنی هم چون طلا برای بسیاری از مردم هیجان انگیز است در همین راستا بسیاری از معادن طلای آفریقا، تورهای گردشگری برگزار می کنند تا گردشگران از نزدیک فرآیند استخراج طلا را مشاهده کنند. گردشگری معادن فقط مختص معادن متروکه نیست بلکه نحوه استخراج برخی از مواد معدنی هم چون طلا برای بسیاری از مردم هیجان انگیز استحضور در معادن فعال و متروکه، تجربه فضایی متفاوت از محیط شهری است و فرصتی برای سفری ماجراجویانه از اکتشافات انجام شده در دل زمین و همچنین یادگیری فرآیندهای استخراج و اهمیت معادن است.

ظرفیت گردشگری معادن متروکه شرق کردستان

به گفته معاون گردشگری و سرمایه‌گذاری میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کردستان تاکنون در این استان برای تبدیل معادنی در شهرستان های بانه و دهگلان به محل گردشگری اقداماتی انجام شده است. آرمان وطن‌دوست اظهار کرد: با قرارگیری معادنی در طرح ۷۵۰ هکتار سد ورودی بانه و عدم امکان ادامه فعالیت معدنی آنها، پیشنهاد تبدیل آنها را به مکان گردشگری را داده‌ایم. وی افزود: در شهرستان دهگلان هم با توجه به اعتراض های مردم نسبت به توسعه برخی از معادن، درخواست تبدیل آنها را به مکان گردشگری را به ما داده اند و در حال انجام بررسی های اولیه هستیم. معاون گردشگری و سرمایه‌گذاری میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کردستان ادامه داد: در دنیا مرسوم شده که معادن متروکه ای که دیگر امکان توسعه آنها وجود ندارد به مجموعه گردشگری تبدیل می شوند. در دنیا مرسوم شده که معادن متروکه ای که دیگر امکان توسعه آنها وجود ندارد به مجموعه گردشگری تبدیل می شوندبه گفته وطن دوست معادن شهرستان های قروه و دهگلان دارای بیشترین جاذبه گردشگری هستند و در صورت اجرای این مهم، اگر تا دیروز منابع طبیعی و محیط زیست به واسطه فعالیت معادن از بین می‌رفت، اکنون احیا و به کانون توجه گردشگران تبدیل می شود. وی یادآور شد: یکی از اولویت های ما در حوزه گردشگری، تبدیل معادن خارج از چرخه برداشت به مکان گردشگری است و در جلسه ای که با دستگاه های مرتبط داشتیم قرار شده آماری از معادن متروکه و پراکندگی آنها در سطح استان را در اختیار ما قرار دهند. بی شک برای جذب گردشگران نیاز به توسعه زیرساخت های گردشگری هم چون راه دسترسی، اقامتگاه ها و مراکز خدماتی و رفاهی است لذا امید می رود با برنامه ریزی و سرمایه گذاری در توسعه زیرساخت ها از ظرفیت معادن متروکه و فعال دارای جاذبه گردشگری در راستای حفظ محیط زیست، ایجاد اشتغال و درآمد بهره گرفته شود. شاید هیجان‌انگیز بودن اولین جذابیت گردشگری معدن باشد. گردشگری معدن به عنوان یکی از حوزه‌های جدید گردشگری طبیعت، قطعا تجربه‌ای ویژه، نو و هیجان‌انگیز برای گردشگران رقم خواهد زد. مناطق توریستی مختلفی در جهان وجود دارد که برای رفع حس کنجکاوی و پاسخ به نیازهای توریست‌‌های ماجراجو در نظر گرفته شده است. از سوی دیگر این نوع گردشگری با فراهم آوردن شرایط بازدید هدفمند وسایل و تجهیزات مربوط به اکتشاف و حفاری معادن از دوران کهن تا ابزار نوین کاوش در معادن امروزی تجربه‌ای شگفت‌انگیز برای گردشگران فراهم می‌آورد. آشنایی با ناشناخته‌هایی از دل زمین، کانی‌ها و سنگ‌های گرانبها و نحوه فعالیت معدنکاران، فرصت بی‌نظیری است و کمتر کسی پیدا می‌شود که دوست نداشته باشد از آن استفاده کند. بسیاری از شهرها و روستاهای جهان هستند که هویت خود را از معادنی که در آنها وجود دارد، وام گرفته‌اند. در گذشته بسیاری از این مناطق پس از اتمام فعالیت معادن از رونق افتاده و حتی متروکه می‌شدند، چراکه اهالی این شهرها و روستاها که با اتمام فعالیت معادن بی‌کار شده بودند، به ‌امید جستجوی کار راهی شهرهای اطراف می‌شدند. علاوه‌براین، معادن علاوه بر تاثیر مثبت اقتصادی و ایجاد اشتغال، به‌عنوان میراث تاریخی و فرهنگی سرزمین‌ها نیز شناخته می‌شوند. وجود معادنی با هزاران سال قدمت که گشت‌وگذار در آنها مسائل جالبی از تاریخچه گرفته تا روش‌ها و ابزارهای حفاری آنها را در اختیار گردشگران و علاقه‌مندان می‌گذارد، صحتی بر این ادعاست. بنابراین، برگزاری تورهای هدفمند برای بازدید از معادن، با استفاده از تجهیزاتی مانند کلاه و هدلامپ و تجربه‌ای شبیه به تجربه فعالیت معدنکاران واقعی قطعا جذاب است.

سخن پایانی

گردشگری معدنی در واقع یکی از انواع ژئوتوریسم است؛ جایی که رابطه انسان با طبیعت تبدیل به درآمد، رونق شهرها و توسعه صنعت گردشگری می‌شود. به‌طوری که بسیاری از کشورهای جهان را بر آن داشته تا با احیای معادن متروک خود و پیوند آن با صنعت گردشگری آن را به منبع درآمدی برای جوامع محلی تبدیل و به‌رونق و پویایی مقاصد کمک کنند. اما در این مورد بخصوص تجربه کشورهای مختلف در زمینه گردشگری معادن بیش از هر دانشی به ما کمک می‌کند.