محدود شدن منابع انرژی فسیلی در همه‌جای جهان در سال‌های اخیر رغبت به بهره‌گیری از انرژی‌های تجدیدپذیر را افزایش داده است،  در حالی که ما در ایران با برخورداری از ظرفیت‌های فراوان هنوز به این مسئله توجه نداریم، اما ما هم ناگزیر باید به این سمت حرکت کنیم.

«میزان تولید برق توسط پنل‌های خورشیدی کشور در امسال نسبت به سال گذشته رشد ۹.۱ درصد را نشان می‌دهد و در حال حاضر ظرفیت نصب‌شده آن به بیش از ۷۰۰ مگاوات رسیده است.

 براساس گزارش مرکز پایش منابع انرژی تجدیدپذیر و تولید پراکنده، نیروگاه‌های خورشیدی کشور از ابتدای سال تاکنون بالغ بر ۴۱۵میلیون کیلووات‌ساعت انرژی برق تولید کردند که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۹.۱درصد رشد تولید انرژی داشته است. روند نصب و راه‌اندازی نیروگاه‌های خورشیدی در نقاط مختلف کشور شتاب بیشتری گرفته و در حال ‌حاضر ظرفیت نصب‌شده آن به بیش از ۷۰۰ مگاوات رسیده است. توسعه استفاده از انرژی خورشیدی می‌تواند راهکاری برای رفع ناترازی تولید برق در کشور باشد.

امسال مصرف برق در کشور به ۸۰ هزار مگاوات نزدیک شد و این در حالی است که سهم انرژی خورشیدی در تولید برق ناچیز است. برخی پیش‌بینی‌ها از وجود حدود ۱۸هزار مگاوات ناترازی در تولید و مصرف خبر می‌دهد که توسعه هرچه بیشتر انرژی خورشیدی، می‌تواند بخش زیادی از این ناترازی را برطرف کند. این ناترازی در تولید و مصرف برق در کشور، خاموشی‌های زیادی را به مردم و صاحبان صنایع و کسب‌وکارها تحمیل کرد.»

کمبود انرژی و قطعی برق در کشور زندگی عادی و کاری را با چالش‌هایی مواجه کرده است. با اینکه با پایان یافتن تابستان و کاهش مصرف برق تصور می‌شد که قطعی‌ها ادامه نداشته باشد، اما روند ادامه‌دار قطعی‌ها در روزهای جاری نیز، بحث و نگرانی ایجاد کرده است. باتوجه به اینکه خسارت ناشی از این قطعی‌ها در بخش تولید و صنعت بسیار قابل‌توجه بوده و نارضایتی‌ها و اعتراضاتی را ایجاد کرده، اما متاسفانه تاکنون تدبیر درستی درباره پایان یافتن این قطعی‌ها اتخاذ نشده است. قطعی برق و نبود انرژی در حوزه کشاورزی و صنایع‌غذایی گاه منجر به فاجعه‌های اقتصادی از جمله مرگ و میر یا تلف شدن مرغ‌ها در مرغداری‌ها، از بین رفتن محصولات کشاورزی، خرابی ادوات کشاورزی و... می‌شود.

در اینجاست که اهمیت استفاده از منابع تجدیدپذیر نظیر خورشید در تامین انرژی بیش از گذشته احساس می‌شود. موضوعی که در کشور به‌صورت کمرنگی به آن پرداخته شده است. خوشبختانه در سال‌های اخیر وزارت نیرو و سازمان امور عشایر به‌دلیل محدودیت‌هایی که عشایر درباره تامین برق موردنیاز خود با آن مواجهند، باتوجه به این امر اقدام به توزیع پنل‌های خورشیدی در بین این جامعه کرده است. به‌منظور بررسی زوایای این موضوع در روزنامه صمت به گفت‌وگو نشسته‌ایم، در ادامه مشروح این گفت‌وگو آمده است.

لزوم تامین اعتبار برای تامین پنل‌های خورشیدی

صمتداریوش نعمت‌اللهی، مدیرکل دفتر بهسازی امور تولید سازمان امور عشایر ایران در گفت‌وگو با روزنامه صمت درباره توزیع پنل‌های خورشیدی در بین عشایر کشور گفت: توسعه انرژی‌های نو در بین جامعه عشایری حدود دو دهه است که در حال انجام است. این توزیع در ابتدا با هدف تامین انرژی فانوس‌های خورشیدی یا چراغ قوه‌های خورشیدی یا چراغ معابر بود و کم‌کم به‌سمت تامین انرژی پمپ‌های خورشیدی و اجاق‌های خورشیدی پیش رفت، اما همه اینها به‌دلیل اینکه از هیچ استاندارد خاصی تبعیت نمی‌کردند، به‌صورت محدود امکان‌پذیر بودند.

وی ادامه داد: از سال ۱۳۹۳ با جلساتی که در وزارت نیرو برگزار شد،این‌گونه مقرر شد که باتوجه به اینکه برخی عشایر در مناطق دوردست و صعب‌العبور ساکن هستند، از شبکه برق‌رسانی فاصله دارند و کوچ‌رو هستند، برق‌رسانی برای این عزیزان از طریق سامانه‌های خورشیدی انجام شود. بنابراین در ادامه توزیع پنل‌های خورشیدی شروع شد و تعداد محدود تقریبی ۳ هزار پنل خورشیدی در اختیار عشایر قرار گرفت و باتوجه به ساخت و تعریف استاندارد خاص برای آنها تقریبا تا سال ۱۴۰۰ طول کشید.

مدیرکل دفتر بهسازی امور تولید سازمان امور عشایر ایران افزود: از سال ۱۴۰۰ این موضوع به‌صورت جدی‌تر توسط وزارت نیرو پیگیری و دستورالعمل‌های خاصی نیز برای آن تعریف و مقرر شد سالانه حدود ۱۰ تا ۱۵ هزار پنل خورشیدی در اختیار عشایر قرار گیرد. این اتفاق با همکاری وزارت نیرو و بخش خصوصی فعال در تولید این پنل‌های خورشیدی رقم خورد و تاکنون حدود ۲۴ تا ۲۵هزار دستگاه در اختیار عشایر کشور قرار گرفته است.

نعمت‌اللهی با بیان اینکه عشایر معمولا در دو قطب ییلاق و قشلاق و برخی در یک قطب ییلاق، فاقد برق هستند، گفت: برقی که اکنون از طریق این پنل‌ها تامین می‌شود، تنها می‌تواند برخی نیازهای ضروری آنها را تامین کند که امیدواریم در صورت تامین اعتبارات لازم، بتوانیم برق موردنیاز آنها را به غیر از موارد لازم و ضروری، تامین کنیم.

به‌گفته وی، پنل‌های تخصیص‌یافته به جامعه عشایر کشور ۳۰۰ وات قدرت و دارای باتری‌های لیتیومی بوده و می‌تواند برق موردنیاز ۵ تا ۶ ساعت عشایر را تامین کند.

مدیرکل دفتر بهسازی امور تولید سازمان امور عشایر ایران بااشاره به سفر رئیس‌جمهوری دولت قبل به استان کهگیلویه و بویراحمد در تیر سال ۱۴۰۲، گفت: وی در این سفر اعلام کرد که ۲۲۰ هزار پنل خورشیدی در اختیار جامعه عشایری کشور قرار داده شود؛ به‌معنای دیگر تقریبا ۲۵۲هزار خانوار عشایری در توزیع پنل پوشش داده شوند. بر همین اساس قرار بود در سال گذشته ۳۰ هزار پنل خورشیدی به عشایر اختصاص داده و مابقی نیز به‌تدریج تامین شود تا برای همه جامعه عشایر کشور تامین برق انجام گیرد.

نعمت‌اللهی تاکید کرد: باوجود اینکه در آن زمان این مصوبه تصویب شد، اما وزارت نیرو هنوز نتوانسته است اعتبارات این طرح را تامین کند. بر همین اساس درخواست دارم تا مسئولان درباره تامین اعتبارات به‌ویژه در لایحه قانون بودجه ۱۴۰۴ به این مسئله توجه داشته باشند، همچنین مجری برق روستایی و سازمان انرژی‌های نو نیز برای برق‌رسانی به عشایر و سرعت بخشیدن به آن به کمک ما بیایند.

۲۲۰هزار پنل خورشیدی موردنیاز عشایر تامین شود

صمتشایان نادری، رئیس سازمان امور عشایر ایران نیز در این زمینه در گفت‌وگوی تلویزیونی خود با بیان اینکه طبق قانون تا پایان سال گذشته می‌بایست ۲۲۰هزار پنل خورشیدی در بین خانوارهای عشایری توزیع می‌شد، اما متاسفانه محقق نشد. این پنل‌ها می‌توانند تامین انرژی موردنیاز حداقلی آنها را مانند لامپ‌ها و شارژ موبایل‌ها فراهم کند.

وی با بیان اینکه با حمایت همه‌جانبه می‌توان شاهد توسعه پایدار در مناطق عشایری بود، بیش از ۵۰ دستگاه وظیفه دارند در کنار سازمان امور عشایر خدمات‌رسانی را به این جامعه انجام دهند. گفت: بخش زیادی از پنل‌های خورشیدی که قرار بود وزارت نیرو در اختیار عشایر قرار دهد، هنوز به‌دست آنان نرسیده و زندگی‌ عشایر که به منابع‌ انرژی تجدید‌پذیر وابسته بوده، با مشکل مواجه شده است.

پای گله‌های یک عشایر

جایی که روستا تمام می‌شود، عشایر شروع می‌شود. عشایر کسانی هستند که در سیاه‌چادرها در کنار انسان دام و مرتع زندگی می‌کنند و در کنار مشکلات و مزاحمت‌های خارجی و داخلی زندگی می‌کنند، مزاحمت‌های خارجی جامعه عشایری کشور مربوط به توسعه شهرها، روستاها، ایل راهی‌ها، مراتع و دستگاه‌هایی است که باید به این جامعه خدمات دهند و نمی‌دهند و مزاحمت‌های داخلی نیز مربوط به سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌ها است، این بخش‌ها زمانی که می‌خواهند برای این جامعه تصمیم بگیرند، این تصمیم‌ها تابع ساختار نیست. این در حالی است که طبق آیین‌نامه ساماندهی عشایر مصوب شورای‌ عالی سال ۹۵ و ۸۸، وظایف دستگاه‌های مختلف در رابطه با عشایر مشخص شده است.

مشکلات زیربخشی جامعه عشایر مسبب آن شده تا برخی عشایر از زندگی عشایری دست بکشند و روستانشین شوند، در مقابل نیز هنوز هم برخی عشایر در کشور وجود دارند که مرکز آمار، آنها را جزو جامعه عشایری کشور اعلام نکرده است و دستگاه‌های نظارتی و خدماتی نیز خدمات خود را مشروط به آمارهای مرکز آمار ایران می‌داند که این مسئله موجب می‌شود تا برخی شهرنشینان و روستانشینان که نام آنها جزو جامعه عشایری واقعی است، این خدمات را دریافت کنند و برخی دیگر که نام آنها جزو این جامعه نیست، از این خدمات محروم شوند که این به‌نوعی عدالت اجتماعی را زیر سوال می‌برد.

تاریخچه استفاده از پنل‌های خورشیدی در ایران

تاریخچه استفاده از پنل‌های خورشیدی در ایران به دهه‌های گذشته بازمی‌گردد. نخستین پروژه‌های تجاری تولید برق از انرژی خورشیدی در دهه ۱۹۷۰ آغاز شد. اما تا دهه ۲۰۰۰ به‌علت محدودیت‌های مالی و فنی، توسعه این تکنولوژی به مراحل انبوه نرسید.

 با ورود به قرن ۲۱ و باتوجه به افزایش قیمت‌های سوخت‌های فسیلی و همچنین تمرکز بیشتر بر محیط‌زیست، ایران به توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر اهمیت بیشتری داد. در دهه ۲۰۰۰، پروژه‌های بزرگ تولید برق از خورشید در کشور آغاز شد و تعدادی از نیروگاه‌های خورشیدی در استان‌های مختلف ایران احداث شدند.

در سال‌های اخیر، دولت ایران اقداماتی را برای ترویج تولید و استفاده از انرژی خورشیدی انجام داده است. تسهیلات مالی، اختصاص زمین‌ها برای نصب پنل‌های خورشیدی و تشویق به سرمایه‌گذاری در این زمینه از جمله اقدامات انجام‌شده است.

سخن پایانی

کمبود انرژی تجدیدپذیر و قطعی همواره آن در فصول مشخص و نامشخصی از سال شاید با هدف تامین انرژی لازم در مواقع دیگر سال و کاهش چالش‌های مربوط به آن باشد، اما ادامه روند آن همواره صنعتگران و فعالان بخش تولید به‌ویژه کشاورزی و صنایع وابسته آن را با چالش‌های مهمی درگیر کرده است. مشکلات و چالش‌هایی که به‌دلیل عمر کم محصولات و در معرض فساد بودن آنها گاه با ضررهای هنگفتی همراه است. اینجاست که اهمیت استفاده و بهره‌گیری از منابع تجدیدپذیر مانند خورشید بیش از گذشته نمایان می‌شود. امری که بسیاری از کشورهای فاقد منابع فسیلی از آن بهره‌مند هستند. حرکت در این راه به‌ویژه در حوزه کشاورزی می‌تواند ضمن کاهش وابستگی به انرژی‌های تجدیدپذیر در کاهش چالش‌های مربوط به کمی یا قطعی برق میسر باشد.