در این بین بخش معدن نیز در حال تطبیق خود با این تحولات جهانی است. اتوماتیک‌شدن تجهیزات و استفاده از ماشین‌آلات برقی، یکی از نمودهای این دگرگونی در بخش معدن است، درحالی‌که شاید ۲۰ سال‌پیش صحبت‌کردن از کامیون‌های اتوماتیک که بدون‌استفاده از راهبر و همچنین سوخت‌های فسیلی فعالیت کنند، به رویا شبیه بود، امروزه بسیاری از شرکت‌ها در حال استفاده از این ماشین‌ها هستند؛ تجهیزاتی که به گفته کارشناسان، در کمتر از ۱۰ سال به‌سرعت جایگزین ماشین‌آلات سنتی خواهند شد. روندی که در آن، ایمنی کارگران افزایش خواهد یافت، گازهای گلخانه‌ای کمتری منتشر خواهد شد و در نهایت کارآیی در بخش معدن بهبود خواهد یافت.

آمار تجهیزات اتوماتیک در جهان

استرالیا یکی از ستون‌های بخش معدن در سطح جهان است و به‌همین جهت این کشور در تمامی تحولات در بخش معدن پیشرو بوده‌است. با جمعیت بیش از ۲۶ میلیون نفر، استرالیا همچنان به معدنکاری وابسته است. در سال ۲۰۲۳ میلادی، ۱۳.۶ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور مربوط به بخش معدن بوده‌است. دولت استرالیا به‌دنبال افزایش سهم معدن از تولید ناخالص داخلی است و با شناخت از نقش حیاتی این بخش، برنامه دارد تا فناوری معدنکاری را بهبود بخشد و نیروی کار خود را تقویت کند. این کشور همچنین به‌دنبال آن است که ارزش‌افزوده بیشتری از محصولات معدنی خلق کند.

با این‌حال پیش‌نیاز رسیدن به این اهداف، حل‌کردن برخی از مشکلات است. اداره تجارت بین‌المللی ایالات‌متحده (US ITA) در یک جلسه توجیهی در اوایل امسال تاکید کرد؛ هزینه بالای نیروی کار در استرالیا، به یک مشکل بدل شده و به همین‌دلیل فعالان حوزه معدن در استرالیا، استفاده از فناوری اتوماسیون را دنبال می‌کنند. این تجهیزات شامل وسایل نقلیه خودران مانند کامیون‌ها و قطارها و تجهیزات حفاری اتوماتیک می‌شود. البته استرالیا تنها کشوری نیست که به‌دنبال اتوماتیک‌کردن تجهیزات خود است. براساس داده‌های نهاد GlobalData پیش‌بینی می‌شود تعداد کل ماشین‌های اتوماتیک فعال در جهان تا سال ۲۰۳۰ میلادی، به ۱۷۶ هزار و ۵۴۳ دستگاه افزایش یابد. همچنین کل ناوگان اتوماتیک فعال در بخش معدن تا پایان سال ۲۰۲۳ میلادی، بیش از ۱۵۳ هزار دستگاه تخمین‌زده شده که از این مقدار، ۶۱ درصد مربوط به کامیون‌های معدنی، ۱۱ درصد بیل مکانیکی هیدرولیک، ۱۴ درصد بولدوزرها، ۷ درصد گریدرها، ۵.۵ درصد لودرهای چرخشی و ۱.۵ درصد مربوط به بیل‌های برقی است. در سال ۲۰۲۳، تعداد کامیون‌های اتوماتیک فعال در بخش معدن، به‌استثنای آنهایی که در معادن در حالت نگهداری و مراقبت هستند، بیش از ۹۴ هزار دستگاه تخمین‌زده شده و پیش‌بینی می‌شود که تا پایان سال ۲۰۳۰ این تعداد به ۱۰۸ هزار دستگاه افزایش یابد. بر اساس داده‌های GlobalData، از بین تمام کامیون‌های معدنی اتوماتیک، ۵۱ درصد در معادن زغال‌سنگ، ۱۴ درصد در معادن آهن و ۱۳ درصد در معادن طلا فعال هستند. از تجهیزات اتوماتیک به‌طور خاص در معادن زغال‌سنگ آسیا و امریکای‌شمالی بیشتر استفاده می‌شود.

استرالیا؛ پیشرو در اتوماسیون تجهیزات معدنی

استرالیا یکی از کشورهایی است که با سرعت در حال جایگزین‌کردن تجهیزات سنتی با ناوگان تمام اتوماتیک است. آمارها نشان می‌دهد که استرالیا سهم ۷ درصدی از کل ناوگان اتوماتیک فعال در معادن جهان را به خود اختصاص داده‌است. در حال‌حاضر، نزدیک به ۶ هزار کامیون اتوماتیک، ۲ هزار بولدوزر اتوماتیک و هزار بیل مکانیکی اتوماتیک در معادن استرالیا فعال هستند.

همان‌طور که مشخص است استرالیا به فناوری‌های نوآورانه توجه ویژه‌ای دارد. در ۱۰ سال‌گذشته، فناوری‌های جدید در معادن استرالیا مورداستفاده قرارگرفته و در نتیجه بهره‌برداری از این فناوری‌ها، هزینه‌ها کاهش‌ و ایمنی در معادن بهبود یافته ‌است. یکی از نمونه‌ها، افزایش استفاده از تجهیزات خودران در معادن رو باز بزرگ و معادن زیرزمینی است. یکی از این سایت‌ها، معدن آهن South Flank در غرب استرالیا است که در آن شرکت BHP فعالیت می‌کند. این شرکت سال‌گذشته اعلام کرد؛ از این پس کلیه عملیات حمل‌ونقل در این معدن به‌صورت خودران انجام می‌شود. طرح استفاده از حمل‌ونقل خودران در این معدن، در ابتدای سال ۲۰۲۲ ارائه شد و فرآیند انتقال از حمل‌ونقل سنتی به ماشین‌های خودران در آوریل همان سال‌آغاز شد. کمی بیش از یک سال‌بعد، پروژه به پایان رسید. در مرحله بعد سایر شبکه‌های معدن برای کار با ناوگان خودران بروزرسانی شد و همه کارکنان دوباره آموزش‌دیدند یا مهارت‌های خود را ارتقا دادند. در نهایت مقامات شرکت BHP اعلام کردند؛ این پروژه بلندپروازانه قبل از موعد و با هزینه کمتر از بودجه‌ پیش‌بینی‌شده به‌پایان رسیده‌ است.

کامیون‌های برقی

خودران ‌بودن یک عامل کلیدی در افزایش بهره‌وری در بخش معدن است، با این وجود استفاده از خودروهای برقی در عملیات معدنی نیز اهمیت بسیار زیادی دارد. براساس گزارش GlobalData، استفاده از ناوگان برقی، به اولویت شرکت‌های معدنی تبدیل شده ‌است. جدیدترین داده‌ها نشان می‌دهد که در حال‌حاضر ۲۳۰ کامیون کشنده برقی و ۱۰۱ کامیون برقی باتری‌دار در معادن رو باز در سطح جهان فعال هستند. آمارهای GlobalData نشان می‌دهد که زامبیا، نامیبیا و پاناما در زمینه کامیون‌های کشنده، پیشتاز هستند، در حالی‌ که چین به‌طورقابل‌توجهی بزرگ‌ترین سرمایه‌گذار در کامیون‌های برقی باتری‌دار است و ۶۸ کامیون برقی فعال در اختیار دارد. همچنین در کنار کشورهای مذکور، باید به پیشرفت‌های استرالیا و افریقای‌جنوبی هم توجه کرد. این دو کشور نیز در حال آزمایش کامیون‌های برقی بزرگ‌مقیاس هستند. با افزایش تمایل به استفاده از ناوگان‌های سبز و تمرکز بیشتر بر کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، به‌نظر می‌رسد که تحولات بیشتری در راه است. در سال‌های اخیر استفاده از تجهیزات برقی و باتری‌دار در حال افزایش است. مسئله‌ای که نه‌تنها انتشار گازهای گلخانه‌ای را کاهش می‌دهد، بلکه به کاهش هزینه‌های نگهداری و سایر هزینه‌های عملیاتی کمک می‌کند.

تحول در بازار تجهیزات

به‌نظر می‌رسد تغییرات عمده‌ای در صنعت معدن به‌ویژه در ناوگان مورداستفاده و مهارت‌های موردنیاز نیروی کار، در حال وقوع است. همکاری‌های بین معدنکاران و تولیدکنندگان تجهیزات معدن، به تسهیل این فرآیند کمک خواهد کرد. روندی که می‌تواند منجر به تولید ماشین‌آلاتی شود که هم‌پایدارتر و هم کارآمدتر از همیشه هستند. از بیش ۱۷۶ هزار ماشین معدنی اتوماتیک که پیش‌بینی‌شده تا پایان سال ۲۰۲۳ میلادی در بخش معدن فعال شوند، کامیون‌ها بخش عمده‌ای را تشکیل خواهند داد. کارشناسان GlobalData معتقدند که علاوه‌بر ۲۰۹۵ کامیون خودران، حداقل ۳۰۰ کامیون دیگر تا پایان سال ۲۰۲۶ به ناوگان جهانی اضافه خواهد شد. در مورد وسایل نقلیه برقی نیز کارشناسان این نهاد معتقدند که تا انتهای سال ۲۰۳۰ میلادی، معادن جدید با تعداد قابل‌توجهی از این ماشین‌ها آغاز به‌کار خواهند کرد. همچنین GlobalData تخمین می‌زند که سهم «کامیون‌های برقی بزرگ‌مقیاس» از ناوگان‌های معدنی، از یک‌درصد در سال ۲۰۲۳ به تقریبا ۹ درصد در سال ۲۰۳۰ افزایش یابد.

 باتوجه به این آمارها می‌توان گفت که انتقال انرژی در یکی از قدیمی‌ترین صنایع بشر (معدنکاری) به یک ضرورت تبدیل شده ‌است و کلیه شرکت‌های بزرگ برای تغییر سریع‌تر ناوگان خود در حال رقابت هستند.

سخن پایانی

ماشین‌آلات فرسوده از چالش‌های عمده بخش معدن است که البته سال‌های سال است که از سوی فعالان این حوزه مطرح می‌شود و هنوز این مشکل حل نشده است. متاسفانه فرسوده بودن ماشین‌آلات هزینه بالایی برای معدنکاران و کشور در زمینه سوخت و تامین قطعات دارد. آن‌طور که مسئولان وزارت صمت نیز اعلام کرده‌اند تقریبا بیش از ۱۵هزار دستگاه ماشین‌آلات فرسوده در حوزه معدن داریم که بالای ۲۰ سال سن دارند. به‌اعتقاد کارشناسان، فرسودگی ماشین‌آلات و تجهیزات و استانداردهای لازم در این حوزه موجب تاخیر و کاهش سرعت فعالیت در معادن و به‌دنبال آن تولید می‌شود و به‌واسطه آن می‌تواند روی درآمد معدنکاران و درآمدهای ارزی کشور تاثیر منفی بگذارد، در حالی که اگر ماشین‌آلات و تجهیزات در این بخش نوسازی شوند، قطعا روی تولید اثر مثبت خواهند گذاشت.