این در حالی است که در این مدت اتفاقات و تنش‌های سیاسی گوناگونی را نیز تجربه کرده‌ایم که وقوع مشابه آنها در گذشته بازار ارز کشور را متلاطم و دچار نوسانات شدید رو به بالا کرده بود. عده‌ای از کارشناسان ثبات و آرامش بازار ارز در نیمه نخست سال جاری را حاصل عملکرد مطلوب و دخالت حساب‌شده بانک مرکزی در این بازار می‌دانند و بر این باورند که اقدامات بانک مرکزی و در رأس آن راه‌اندازی و فعال شدن مرکز مبادله ارز و طلای ایران سبب شده در مدت یادشده آرامش در بازار ارز حکمفرما شود و بازار روند مناسبی را طی کند؛ اما در مقابل برخی از کارشناسان بر این باورند که قیمت ارز کنترل نشده و در واقع تحت سیاست‌های انقباضی بازارساز فنر آن فشرده شده و باید انتظار در رفتن این فنر و جهش نرخ ارز را در نیمه دوم سال داشته باشیم، زیرا مسائلی چون انتخابات پیش روی امریکا و کسری بودجه دولت و به‌تبع آنها انتظارات تورمی شکل‌گرفته که اثرات آن بر نرخ ارز محرز است، در کنار افزایش تقاضای ارز در نیمه دوم سال سبب فشار زیاد به این فنر و خلاصی آن خواهد شد.

 در این گزارش در گفت‌وگو با کارشناسان دلایل آرامش بازار ارز در نیمه نخست سال را بررسی کرده و پیش‌بینی آنها از روند نرخ در این بازار را جویا شده است.

روز گذشته نرخ هر دلار امریکا با حدود ۳۰ تومان کاهش نسبت به روز پیش از آن به ۴۹ هزار و ۵۳۱ تومان و حواله دلار نیز به ۴۶ هزار و ۴۲۱ تومان رسید.

به گزارش مهر، در معاملات روز سه‌شنبه، ۳ مهر ۱۴۰۳ مرکز مبادله ارز و طلای ایران قیمت هر دلار امریکا به ۴۹ هزار و ۵۳۱ تومان و نرخ حواله دلار نیز به ۴۶ هزار و ۴۲۱ تومان کاهش یافت.

همچنین در این روز قیمت هر اسکناس یورو نیز در مرکز مبادله ایران به ۵۵ هزار و ۱۲۵ تومان و نرخ حواله یورو به ۵۱ هزار و ۶۶۳ تومان رسید.

از سوی دیگر هر درهم امارات هم در بازار ارز کشور ۱۳ هزار و ۴۸۷ تومان ارزش‌گذاری شده و نرخ حواله درهم ۱۲ هزار و ۶۴۰ تومان تعیین شد.

ثبات بازار ارز، محصول عملکرد بانک مرکزی

سخنگوی مرکز مبادله ارز و طلای ایران درتشریح وضعیت بازار ارز در ۶ ماه نخست سال جاری بیان کرد: در سال جاری باوجود تمام اتفاقات و دگرگونی‌ها در حوزه‌های امنیتی و سیاسی، چه مرتبط و چه غیرمرتبط با ایران، بازار ارز ما ثبات خوبی را تجربه کرده که این ثبات را می‌توان حاصل سیاست‌گذاری دقیق و درست بانک مرکزی در حوزه اقتصاد دانست؛ به‌ویژه سیاست تثبیت که نتیجه آن در بازار ارز قابل‌مشاهده است.

‌اصغر بالسینی، سخنگوی مرکز مبادله ارز و طلای ایران در گفت‌وگو باصمت با اشاره به روند بازدهی بازار ارز اظهار کرد: براساس آمارها بازار ارز در ۶ ماه نخست سال جاری بازدهی منفی ۳.۵ درصدی داشته، این در حالی است که بازدهی طلای ۱۸ عیار ۱۵.۵ درصد و سکه امامی ۱۵ درصد بوده و در بازارهای دیگر هم شاهد بازدهی مثبت بوده‌‌ایم. این بازدهی منفی که روی دیگر ثبات بازار ارز است، به‌معنای این است که سیاست‌های بانک مرکزی در زمینه نرخ ارز موفقیت‌آمیز بوده و به ثبات این بازار ختم شده است.

بالسینی در تشریح دلایل ثبات بازار ارز اظهار کرد: چند مسئله باعث ایجاد ثبات در بازار ارز شده که مهم‌ترین آن ثبات وضعیت متغیرهای کلان اقتصادی، در نتیجه عملکرد بانک مرکزی بوده است. یعنی به‌واسطه سیاست‌های اجرایی نهاد پولی کشور نرخ رشد پایه پولی و نرخ رشد نقدینگی تحت کنترل در آمد و سرریزی از این بازارها وارد بازار ارز نشده که همین امر ثبات بازار ارز را به‌دنبال داشته است.

تامین دقیق و سریع نیازهای ارزی

این کارشناس حوزه ارز با اشاره به دیگر دلیل ثبات بازار ارز بیان کرد: در چند ماه گذشته در زمان وقوع حوادث سیاسی و امنیتی داخلی یا خارجی که می‌توانست بازار ارز ما را تحت تاثیر قرار دهد و آن را دچار نوسانات شدید رو به بالا کند، بانک مرکزی با ورود و دخالت موثر و علمی توانسته ثبات را در این بازار حفظ کند.

وی تامین دقیق و سریع نیازهای ارزی رسمی کشور ازسوی بانک مرکزی را دیگر عامل ثبات‌ساز در بازار ارز دانست و تاکید کرد: براساس آمارها در ۶ ماه نخست سال جاری بانک مرکزی ۳۲.۷ میلیارد دلار ارز برای واردات کشور تخصیص داده که از این رقم ۷.۱ میلیارد دلار برای تامین کالاهای اساسی اختصاص یافته، ۱۷.۴ میلیارد دلار برای واردات کالاهای تجاری پرداخت شده، ۷.۳ میلیارد دلار واردات در مقابل صادرات بوده و 804 میلیون دلار هم برای تامین نیازهای بخش خدماتی تخصیص داده شده است. این یعنی بانک مرکزی با تامین به‌موقع نیازهای رسمی کشور توانسته از ایجاد فشار به بازارهای رسمی ارز جلوگیری کند و به‌تبع این امر در بازارهای غیررسمی نیز آرامش حکمفرما شد.

بالسینی در اشاره به دیگر دلیل ثبات بازار ارز بیان کرد: در ۶ ماه گذشته با راه‌اندازی مرکز مبادله ارز و طلای ایران، عملا تامین ارز و سیاست‌گذاری ارزی ازسوی این مرکز به‌درستی انجام شد. مثلا در ۷ ماهی که مرکزی مبادله حراج شمش طلا را انجام می‌دهد، بیش از ۱۰ تن شمش طلای صادرکنندگانی که قرار بود رفع تعهد ارزی انجام دهند، در این مرکز مبادله و به بازار طلای کشور تزریق شده است. واقعیت این است که بخشی از فشار به بازار ارزبعضی اوقات از طریق بازار طلا وارد می‌شود که همین دادوستد طلا در مرکز مبادله و تزریق آن به بازار طلا باعث شده فشار به بازار طلا و متعاقب آن ارز، کمتر و ثبات بیشتری در آن حاکم شود.

کنترل نرخ ارز در فنری فشرده

یک کارشناس اقتصاد در تشریح وضعیت بازار ارز در ۶ ماه نخست سال جاری بیان کرد: ما در ۶ ماه نخست سال جاری شاهد مسائل سیاسی و امنیتی متعددی بوده‌ایم که می‌توانست بازار ارز ما را درگیر نوسانات افزایشی کند، از جمله شهادت سید ابراهیم رئیسی و تغییر دولت در ایران و جنگ‌ها و درگیری‌های غزه؛ با این حال بانک مرکزی سعی کرد با اقداماتی از افزایش نرخ ارز جلوگیری کند و به‌نوعی با تمام توان فنر قیمت ارز را فشرده نگه داشت، زیرا اگر نرخ ارز تحت تاثیر این اتفاقات افزایش می‌یافت و به رقم واقعی‌اش می‌رسید، شاهد تبعات اجتماعی وسیعی بودیم که می‌توانست کل ساختار را دچار مشکل کند. حتی برخی از کارشناسان پیش‌بینی کرده بودند که نرخ ارز ممکن است به ۱۰۰ هزار تومان هم برسد.

یوسف کاووسی، کارشناس اقتصاد در پاسخ به سوالصمت مبنی بر اینکه آیا می‌توانیم افزایش فروش نفت در سال ۱۴۰۲ را نیز در ثبات نسبی بازار ارز در ۶ ماه نخست ۱۴۰۳ تاثیرگذار بدانیم، اظهار کرد: بخش کوچکی از ثبات ظاهری بازار ارز را می‌توان به افزایش فروش نفت در سال گذشته مرتبط دانست، اما متاسفانه براساس آمار بانک مرکزی – که در زمینه آماردهی نهاد قابل‌اعتمادتری نسبت به مرکز آمار که متاسفانه تبدیل به مرکزی سیاسی و از کارکرد اصلی‌اش دور شده و داده‌های آن براساس خواست دولت‌ها تنظیم می‌شود، است، زیرا آمارهای این نهاد از آنجایی که باید برای تحلیل و بررسی به مجامع بین‌المللی ارائه شود از سلامت و صداقت بیشتری برخوردار است- میزان فروش نفت در چند ماه نخست سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش یافته که پیامدهای این امر در آینده خود را در بازار ارز نشان خواهد داد.

وی در پیش‌بینی وضعیت بازار ارز در ۶ ماه دوم سال گفت: در نیمه دوم سال جاری از آنجایی که منابع ارزی کمتر می‌شود و در مقابل تقاضای ارز به‌واسطه چند عامل از جمله لزوم تسویه حساب شرکت‌های تجاری در پایان سال و به‌تبع آن افزایش نیاز ارزی این شرکت‌ها، افزایش سفرهای خارجی در تعطیلات سال نو، چه میلادی و چه شمسی و... افزایش می‌یابد، نرخ ارز هم رشد خواهد داشت و در واقع فنر فشرده نرخ ارز آزاد می‌شود. علاوه بر این باید توجه داشته باشیم که به‌طور معمول کسری بودجه تاثیرات خود را در نیمه دوم سال در بازارها نشان می‌دهد و از آنجایی که میزان این کسری در اقتصاد ما بسیار زیاد است، باید منتظر تبعات آن در نیمه دوم سال در بازار ارز نیز باشیم.

کاهش شیب افزایش نرخ ارز باوجود تنش در منطقه

عضو هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی گفت: ما در یک سال‌ونیم گذشته در شرایطی شاهد کاهش شیب تند افزایش قیمت ارز در کشور بوده‌ایم که بزرگ‌ترین اتفاقات امنیتی در سطح منطقه و کشور ما رخ داده است.

مجتبی یوسفی، عضو هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه ما در یک‌ونیم سال گذشته شاهد کاهش شیب تند افزایش قیمت ارز در کشور بوده‌ایم، اظهار کرد: این موفقیت در سایه مدیریت قوی و هوشمندانه بانک مرکزی و کنترل بازار ارز و ایجاد شفافیت در خرید و فروش ارز و حذف بازارهای غیررسمی و فرعی محقق شده است. وی افزود: نکته مهم این است که این کاهش شیب تند افزایش قیمت ارز در کشور همزمان با بزرگ‌ترین اتفاقات امنیتی در سطح منطقه و کشور محقق شده است. یوسفی خاطرنشان کرد: عملیات طوفان‌الاقصی یکی از مهم‌ترین عملیات‌ها بود که در ۷۵ سال گذشته بی‌نظیر بود و اتفاقات امنیتی یمن، سوریه و... نیز در ادامه رخ داد؛ اما کمترین تاثیر را بر بازار ارز ما داشت. عضو هیات رئیسه مجلس گفت: این به‌معنای آن نیست که ما در یک‌ونیم سال گذشته افزایش قیمت ارز نداشته‌ایم، بلکه از شیب تند آن در این یک‌ونیم سال کاسته شده است و نرخ ارز با نوساناتی دوباره به کانال قبلی بازمی‌گشت. وی ادامه داد: نوسانات یک سال اخیر با مدیریت بانک مرکزی کنترل شده است.  منطقه در ماه‌های اخیر در آتش بوده، اما دیگر مثل گذشته، اثر این آتش در اقتصاد ایران دیده نمی‌شود.

به‌گفته یوسفی، این اتفاقات مثبت ثمره مدیریت موفق و کارشناسی دقیق بانک مرکزی در یک‌ونیم سال گذشته بوده است.

سخن پایانی

نرخ ارز از مولفه‌های تاثیرگذار در اقتصاد ایران است و نمی‌توان قدرت نفوذ آن در معیشت اقشار گوناگون را نادیده گرفت؛ بر همین اساس می‌توان ثبات این بازار در نیمه نخست سال جاری را به فال نیک گرفت و آن را مقدمه‌ای بر دست‌کم حفظ وضع موجود دانست. با این حال نباید از شاخص‌هایی که می‌تواند نرخ این ابزار دادوستد جهانی را تحت‌تاثیر قرار دهد گذشت و باید با ریشه‌یابی دقیق مسائل، شرایط را به‌گونه‌ای رقم زد که ارز فارغ از تنش‌ها و مسائل سیاسی فقط از شرایط اقتصادی تاثیر پذیرد؛ تنها در این وضعیت است که اقتصاد خانوار فشار کمتری را از بابت مسائل سیاسی متحمل خواهد شد.