اصفهان شهری است که یک سوم صنایع دستی جهان را در دل هنرمند خویش جای داده است، در این میان نصف جهان را بیشتر با هنر «مینا» می‌شناسند، گرچه محصولات این هنر در دیگر نقاط ایران نیز تولید می‌شوند اما مُهر این هنر اصیل بر پیشانی اصفهان به عنوان پایتخت نقش شده است. میناکاری به عنوان هنر اصیل پنج هزارساله، سابقه‌ای دیرینه در اصفهان دارد، نصف جهان به عنوان پایتخت این هنر شناخته می‌شود اما گرانی مس و رنگ‌های لازم برای میناسازی به این هنر خدشه وارد می‌کند.میناکاری این هنر پنج هزار ساله که با نام‌های میناگری یا میناسازی هنری نیز شناخته می‌شود امروزه بیشتر بر روی مس انجام می‌شود، اما در گذشته بر روی طلا، نقره و سفال نیز عملیاتی می‌شده است. اما امروز با وجود اینکه مس نیز نرخ بالایی دارد کار بروی طلا و نقره به دلیل هزینه‌های بسیار بالاتر کمتر سابقه دارد مگر اینکه سفارشی باشد، نکته جالب اینکه یکی از فرزندان استاد صنیع زاده با توجه به هزینه‌های بالای مس و رنگ‌های کاربردی دراین هنر اصیل اصفهان، بار دیگر هنر مینا روی سفال را به نوعی احیا کرده است و هنری با نام «ماژومینا» را ابداع کرده است. همان طور که بیان شد اصفهان کانون تولید میناکاری ایران به‌شمار می‌رود و استادان برجسته‌ای در این زمینه را در خود جای داده‌است اما متاسفانه نرخ بالای مس و رنگ موجب شده تا هنرمندان این عرصه نتوانند از طریق هنر بی‌قیمت ذهن و دست خود به سمت اقتصاد هنر حرکت کنند.

رنجی بر دسترنج هنر میناکاری

در سال‌های گذشته گردشگران خارجی و داخلی مشتریان پر و پا قرص صنایع دستی اصفهان بودند اما عدم تبلیغات جهانی درست، نرخ بالای مس و گران بودن ظروف منقش با این هنر، مالیات و گمرکی وارده بر مواد لولیه وارده موجب شده تا گردشگران صنایع دستی چینی را انتخاب کنند.باید به این نکته اشاره کنیم که در حدود یک دهه پیش هنر مینا داشت رو به افول می‌رفت تا اینکه با تدبیر فریدون الله یاری مدیر کل وقت میراث فرهنگی اصفهان و کمک سازمان میرات فرهنگی کل کشور، کارگاه‌های رایگان در کل شهر اصفهان برای آموزش این هنر تشکیل شد.این موضوع از یک سو موجب رونق این هنر شد اما از جنبه‌ای دیگر به دلیل برخی آموزش‌های نه چندان حرفه ای، کیفیت هنر مینا ضعیف تر شد گرچه باز هم بی‌کیفیت‌های چینی هرگز به پای این صنایع کم کیفیت تر نسبت به هنرمندان با سابقه نمی‌رسد اما قاچاقچیان به راحتی صنایع دستی چین را به کشور وارد می‌کنند و با نرخ مناسب در اختیار فروشندگان قرار می‌دهند.

قیمت بالای مس و رنگ‌هایی که کیفیت ندارد

مشکل مهم دیگر هنر مینا همان طور که بیان شد، نرخ بالای مس و رنگ‌های بی‌کیفیت است، در این ارتباط عبدالامیر صنیع‌زاده فرزند پدر هنر میناکاری ایران، می‌گوید: در زمان‌های قدیم پدرم با استفاده از خرد کردن و پودر کردن سنگ‌‌های رنگی که در طبیعت یافت می‌‌شد و با آمیختن و مالش آن با آب، گلیسیرین و صمغ عربی رنگی آماده می‌کرد و این رنگ‌ها را با قلم روی مس کار می‌کردند.

وی ادامه داد: بعد از آن‌که این آثار نقاشی شده در کوره قرار می‌گرفت، آب، گلیسیرین و صمغ عربی می‌سوخت و تنها سنگ باقی می‌ماند، یعنی وی آن سنگ سخت را به نقاشی خیلی ظریف تبدیل می‌کرد.

این استاد هنر میناکاری تاکید کرد: بعدها آلمانی‌ها با استفاده از فرآیند‌‌های شیمیایی رنگ‌های مورد نیاز نقاشی مینا را تولید کرد و انصافا بسیار هم مرغوب بود اما امروزه آلمانی‌ها رنگ‌های مورد نیاز مینانگاری را به‌خاطر تحریم به ما نمی‌فروشند و هنرمندان در این رابطه دچار مشکل شده‌‌اند.

رویکرد صادراتی، نجات‌بخش هنر مینای اصفهان

اکنون با توجه به شرایط خاص این هنر به نظر می‌رسد که تنها رویکرد صادراتی می‌تواند به داد این عرصه برسد اما وضعیت هنر مینا در این عرصه نیز گویی گره در گره شده است؛ در این ارتباط رئیس اتحادیه صنایع دستی استان اصفهان اظهار می‌کند: هزینه‌های بالای مواد اولیه، بیمه و مالیات و مشکلاتی از این دست باعث شده که انگیزه‌ای برای تولیدکنندگان صنایع دستی باقی نماند.

مجدالدین تاج در ارتباط با مشکل صادرات در این عرصه به خبرنگار بازار تاکید می‌کند: از سویی دیگر قوانین دست و پا گیر گمرکی که بر روی صادرات این حوزه تاثیر منفی می‌گذارد بسیاری از تولیدکنندگان را با مشکلات جدی روبه‌رو کرده است.

وی اضافه کرد: در حقیقت گرچه صنایع دستی و فروش آن ارزآوری زیادی داشته و درآمد آن در دنیا برابر با فروش نفت است اما در کشور ما قوانین سختگیرانه‌ای برای صادرات صنایع دستی وجود دارد.

به نظر می‌رسد فراهم نبودن شرایط مناسب برای صادرات و فروش صنایع دستی، کاهش کیفیت این تولیدات را رقم زده است چرا که به گفته برخی هنرمندان پیشکسوت این عرصه باید سطح خرید مردم را در نظر بگیریم و متناسب با آن صنایع دستی با کیفیت‌های متفاوتی تولید می‌شود.یکی از هنرمندان صنایع دستی نیز به مشکل فروش صنایع دستی اصفهان از جمله مینا اشاره کرده و می‌گوید: اگر این مشکل فروش برطرف نشود بسیاری از صنایع‌ دستی اصفهان منسوخ خواهد شد.

عباس شیردل با بیان اینکه صنعتگران صنایع دستی خواهان حمایت‌های قانونی دولت و مجلس هستند، تاکید کرد: باید قوانین مرتبط با صادرات صنایع دستی واردات مواد اولیه توسط دولت و مجلس اصلاح شود که این موضوع بخش زیادی از مشکلات تولیدکنندگان را برطرف کنند.

هنر ایرانی اما ثبت جهانی با نامی دیگر

وی اضافه کرد: موضوع تاسف بار این است که هنرهای دستی ما توسط برخی از کشورها به سرقت می‌رود و حتی مشابه این هنرها را به نام خود، به ثبت جهانی می‌رسانند.این پیشکسوت صنایع دستی اصفهان در ارتباط با کاهش مرغوبیت برخی صنایع دستی از جمله مینا نیز می‌گوید: کمتر نشانه‌ای از انتقال تجربه هنری در تولید صنایع دستی به نسل بعد وجود دارد وباید در این زمینه دقت بیشتری اعمال کنیم اما لازم است مینا و صنایع دستی با قیمت‌های متفاوت تولید شود که هم خریدار قابل به خرید باشد و هم فروشنده ضرر نکند.

وی معتقد است که با وجود شعار‌های مختلف در خصوص حمایت از صنایع پاک طی چند دهه گذشته، دولت‌ها انواع تسهیلات مالی و حقوقی را برای توسعه صنایع آلاینده در شهر‌ها فراهم کرده‌اند و چندان حمایتی از هنرمندان صنایع دستی نشده است که از جمله مهم‌ترین آنها می‌توان به هزینه‌های واردات مواد اولیه و شرایط گمرکی خاص است.

به گزارش بازار با وجود اینکه اصفهان یک سوم صنایع دستی دنیا را دارد اما ما نتوانسته‌ایم از این ظرفیت در راستای رشد صادرات غیر نفتی و ثروت‌ آفرینی برای کشور و نصف جهان بهره ببریم؛ البته فراهم کردن شرایط مناسب برای فروش صنایع دستی، تبلیغات جهانی در این ارتباط، امکان فراهم‌سازی حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی و فراهم‌سازی زیرساخت‌های صادراتی بر عهده مسئولان دولتی است چراکه صنعتگران وظیفه خود را در این ارتباط به خوبی به انجام رسانده‌اند.

سخن پایانی

به گفته کارشناسان ما نیازمند بازاریابی دقیق جهانی در زمینه صنایع دستی هستیم و از سویی به گفته همه کارشناسان تولید صنایع دستی مطابق نوع اعلام و نیاز مخاطب بین‌المللی موضوعی است که هنرمندان کمتر زیر بار آن می‌روند و این امر بر مشکلات فروش و صادرات افزوده است.