آب به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بنیادهای زیستی و منبع جغرافیایی استراتژیک، نقش مهمی در سیاست‌ها و برنامه‌ریزی‌های هر منطقه دارد، در این راستا استان ایلام نیز به دلیل واقع شدن در موقعیت جغرافیایی مناسب در کشور ایران، از وضعیت مناسبی از نظر منابع آبی برخوردار است و دارای شرایط بهتری نسبت به سایر نقاط کشور است، اما با این وجود در چند سال اخیر این استان با مسائل متعددی در زمینه‌ منابع آب مواجه شده، به نحوی که کمبود آب در اقصی نقاط استان و خشک و کم آب شدن برخی منابع آبی به یک معضل تبدیل شده است و نه تنها باعث بروز مشکلات متعدد و حادی در بخش تأمین آب شرب شده، بلکه حوزه‌های دیگر قبیل کشاورزی و صنعت را نیز تحت‌تاثیر خود قرار داده است. عدم مدیریت درست منابع آبی و فرهنگ‌سازی در مصرف بهینه، از مهم‌ترین عوامل پیشرفت بحران آب در استان ایلام است.بررسی‌ها نشان داده در کنار خشکسالی و کمبود بارش ها، عدم مدیریت صحیح منابع آبی از عوامل موثر در بروز بحران کم آبی در استان ایلام محسوب می‌شود، چرا که استان ایلام از منابع آبی و رودخانه‌های متعددی قبیل رودخانه‌های سیمره، جزمان، چرداول، شیروان، کلم، سیکان، دره شهر، کنگیر، گدارخوش، تلخاب، کنجان چم، صالح‌آباد، گاوی، چنگوله، میمه، دویرج، سیاه گاو و... برخوردار است ولی به دلیل عدم مدیریت صحیح منابع آبی، پروژه‌های نیمه‌تمام بسیار، سدسازی‌های غیر اصولی و کشاورزی سنتی کماکان با مشکل کم‌آبی دست و پنجه نرم می‌کند.

فرزاد فتاحی کارشناس مهندسی آب در گفت‌وگو با بازار اظهارکرد: چند سالی است که به دلیل کاهش بارندگی‌ها در استان ایلام و به ویژه عدم مسئولیت‌پذیری در بحث مدیریت مناسب، منابع آبی زیرزمینی بسیاری از روستاهای حومه مرکز و شهرهای استان با مشکل جدی کم‌آبی و بی‌آبی مواجه هستند به طوری که هم‌اکنون چالش بی‌آبی با سرعت ملایم از مناطق روستایی به مناطق شهری در حال حرکت بوده و در صورت عدم پی‌جویی چاره اساسی شاید در سال‌های آینده مشکل بی‌آبی در این استان را در هر چهار فصل از سال شاهد باشیم.

وی افزود: عوامل دیگری قبیل فرسودگی شبکه و نشت آب، آبیاری سنتی بخش کشاورزی، مصارف خانگی بدون مدیریت، حفر چاه‌های غیرمجاز، هدر رفت آب‌های زیرزمینی و عدم تصفیه پساب، چالش‌ها، مصرف نادرست آب و همچنین عدم مدیریت صحیح و برخورداری از برنامه اصولی که ناشی از کم کاری و بی‌توجهی مردم و مسئولان هستند، در موضوع کمبود آب دخیل هستند.

نبود برنامه‌ریزی اصولی

این کارشناس تصریح کرد: همچنین محدودیت منابع آبی از نظر کمی و کیفی، استفاده نادرست از منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی، نبود برنامه‌ریزی اصولی و مناسب برای استفاده از مقدار آب موجود از دیگر دلایل کمبود آب در استان ایلام هستند که نیازمند توجه از سوی مسئولان مربوطه می‌باشند.

فتاحی ادامه داد: اصلاح داده‌های مربوط به آب، بهبود روند توزیع آب در مناطق مختلف، احیا مصرف آب کشاورزی، بکارگیری سیستم‌های آبیاری نوین در کشاورزی، مدیریت نیاز صنعتی و شهری، جلوگیری از حفر چاه‌های غیرمجاز، احداث سدها و اتمام پروژه‌های نیمه‌تمام، مرمت و بازسازی لوله‌کشی‌های قدیمی و برخورد با متخلفین از جمله اقدامات لازم جهت مدیریت منابع آبی و جلوگیری از گسترش بحران آب در استان است.

سعید هژبری معاون استاندار چندی پیش در این راستا در گفت‌وگو با رسانه‌ها بیان کرد: مدیریت منابع آب و پایین آوردن مصرف آن با توجه به خشکسالی و پایین بودن نرم بارشی در سنوات اخیر از ضرورت بالایی برخوردار است.

وی افزود: بکارگیری برنامه‌ریزی‌های اصولی جهت بهبود الگوی کشت، ساماندهی آب مورد نیاز فضای سبز، کنترل و مدیریت نحوه بهره‌برداری و برداشت سفره آب‌های زیر زمینی از جمله اقداماتی است که باید جهت مدیریت منابع آبی لحاظ شود.

افزایش ذخایر سدهای استان

صادق علیمرادی مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای ایلام در گفت‌وگو با خبرنگار بازار اظهارکرد: وضعیت استان از لحاظ بارش‌ها مناسب و میزان آب ذخیره شده در سدهای استان نسبت به سال قبل افزایش خوبی داشته و حجم کنونی آب پشت سدهای چهارگانه این استان با توجه به بارش‌های اخیر، حدودا ۷۱ درصد افزایش یافته‌اند.

وی با بیان اینکه افزایش میزان منابع آبی به معنای نبود و رفع معضل کمبود آب در استان نیست و مدیریت منابع آبی باید کماکان مورد توجه قرار گیرد، ادامه داد: امروزه به علت برداشت‌های بی‌رویه و حفر چاه‌های غیر مجاز، تعداد کثیری از سفره آب‌های زیرزمینی دچار کم آبی شده اند، به همین نسب کنتورهای هوشمند یکی از اقدامات اساسی جهت جلوگیری از مصرف مخفیانه برخی از افراد و برداشت مازاد از آب‌های زیرزمینی است که در دستور کار قرار گرفته است.

لزوم همکاری دستگاه‌های اجرایی

این مسئول با بیان اینکه حفاظت از منابع آبی و جلوگیری از بروز بحران آب در استان علاوه بر تلاش‌های شرکت آب منطقه‌ای نیازمند همکاری سایر دستگاه‌های اجرایی نیز است، بیان کرد: کشاورزی به روش سنتی و برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی از دیگر دلایل اصلی افت سطح آب‌های زیرزمینی در استان بوده است که باید با اخذ تدابیر و اقداماتی جدی و بکارگیری فناوری نوین آبیاری از سوی مسئولان مربوطه این مشکل حل شود.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای ایلام در پایان گفت: برخورد با حفر چاه‌های غیر مجاز نظارت بر میزان مصرف بهره‌برداران، حفاظت و حراست از منابع آب زیرزمینی و بهینه‌سازی الگوی کشت کشاورزان از دیگر راهکارهای نگهداری از آب‌های زیرزمینی و جلوگیری از خشک و کم آب شدن آنها است که باید به طور جدی مورد توجه مسئولان در دستگاه‌های ذی ربط و همچنین عموم مردم واقع شود.

هدررفت آب با کشاورزی غیرعلمی

حاجی کریمی استاد دانشگاه ایلام، در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه کمبود آب یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های قرن حاضراست، اظهار کرد: این معضل از گذشته تا کنون بر بخش شرب، کشاورزی و صنعت تاثیرات منفی بسیاری از جمله به خطر انداختن سلامت انسان‌ها، لطمه به محصولات کشاورزی، جلوگیری از چرخه تولید و همچنین کاهش فعالیت‌های اقتصادی را به دنبال داشته است.

استاد دانشکده کشاورزی دانشگاه ایلام افزود: علاوه بر کمبود بارش‌ها که عامل اصلی کمبود آب به شمار می‌رود، عوامل دیگری از قبیل سومدیریت، عدم آگاهی‌سازی کافی، عدم وجود ضمانت اجرای قوی، کمبود نیروی متخصص و....نیز بر گسترش بحران کم آبی موثرند. استاد هیدرولوژی دانشگاه ایلام با تاکید بر اینکه کشاورزی یکی از بخش‌هایی است که به علت عدم برخورداری از برنامه‌ریزی و مدیریت صحیح بیش‌ترین سهم را در هدررفت منابع آبی دارد، تصریح کرد: آمایش سرزمین، برخورداری از سیستم‌های نوین آبیاری، جلوگیری از کشت محصولات آب‌بر، بکارگیری نیروهای متخصص و همچنین جلوگیری از کشاورزی سنتی، از راهکار‌های رفع بحران کم آبی در بخش کشاورزی به شمار می‌رود.

راه‌حل چیست؟

کریمی گفت: اعمال تصمیمات و برنامه‌های علمی، احداث سد و مخازن آب برای ذخیره آب باران در پاییز و زمستان، تقسیم بندی آب‌های شهری، افزایش نظارت‌ها و تقویت ضمانت اجرا، حفاظت از کمیت و کیفت منابع آبی موجود از دیگر اقدامات لازمه برای جلوگیری از تشدید بحران آب در کشور و تبع استان ایلام به شمار می‌رود.

دانشیار دانشگاه ایلام با تاکید بر اینکه آب یک سرمایه برای همه مردم است، ادامه داد: علاوه بر دستگاه‌های متولی، دانشجویان و دانشگاهیان نیز با فرهنگ سازی، آموزش کشاورزان و ارائه طرح هایی در خصوص مدیریت آب می‌توانند در حل این بحران کوشا باشند.

سخن پایانی

امروزه مدیریت منابع آب کشور، نقش مهمی در فرآیند توسعه پایدار کشور در حیطه‌هایی نظیر رشد اقتصادی، اعتلای سلامت جامعه، امنیت غذایی، توسعه پایدار منابع آب، حفظ محیط‌زیست و تامین نیازهای پایه‌ای و اساسی انسان داراست، از این رو توجه به این حوزه از اهمیت بالایی برخوردار است و باید بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد.