سال‌ها است که فعالان صنعت پوشاک از مشکلات قاچاق، فرسودگی ماشین‌آلات و ضعف تامین مواد اولیه گلایه‌مند هستند، هر چند اقدامات موثری برای رفع این مسائل انجام گرفته اما همچنان این مشکلات بر گرده صنعتگران فشار وارد می‌کند.گفتنی است، صنعت پوشاک گسترده است، بخش اول آن به نساجی بازمی گردد و در انتهای زنجیره به دوزندگی و تولید پوشاک می‌رسد، اما فرسودگی ماشین‌آلات و ضعف مواد اولیه از همان ابتدای این زنجیره تولید، فعالان این عرصه را می‌آزارد و در انتها که تولید با هزار مشقت به سرانجام می‌رسد، وجود کالای قاچاق در بازار، طاقت‌شان را تاق می‌کند.

این گزارش بازتاب سخنان تولیدکنندگان پوشاک در مشهد است، تولیدکنندگان خُردی که در خوشه‌ای به نام پوشاک زیر چتر حمایت شرکت شهرک‌های صنعتی خراسان رضوی گرد هم آمده‌اند و سعی دارند شبکه‌سازی مبتنی بر توسعه تولید را از ابتدا تا انتهای زنجیره داشته باشند.

حمید نیک‌طبع از تولیدکنندگان پوشاک استان اصفهان است، وی به منظور شرکت در رویدادی ویژه خوشه صنعتی پوشاک به مشهد آمده بود اما از آنجا که تقریبا مشکلات صنعتگران پوشاک در تمام کشور یکسان است، با او به گفت‌وگو نشستیم و از مشکلاتش پرسیدیم که گفت: باید کاری کنیم که ارزش واقعی یک محصول در بازار درک شود، متاسفانه قیمت‌ها در تمام زوایای تولید پوشاک به غیر از خود لباس، رقابتی است.

وی بیان کرد: تنها کالایی که وزن و نرخ در آن لحاظ نمی‌شود، پوشاک است زیرا نخ و سایر مواد اولیه‌اش را کیلویی می‌خرند لذا از نرخ می‌افتد و همین امر زمینه ساز قاچاق می‌شود.

به گفته دیگر فعالان در صنعت پوشاک این استان شمار کسانی که در صنعت پوشاک فعالیت دارند، بسیار زیاد است لذا شبکه‌سازی در این زمینه و بهره گیری از ظرفیت خالی سایر واحدهای تولیدی برای استقرار خطوط تولید پوشاک با توجه به زائرپذیر بودن مشهد و ظرفیت بالای فروش در این زمینه ضروری بوده که از این طریق هم ظرفیت خالی کارخانجات پر می‌شود و هم توسعه فروش و برندسازی اتفاق می‌افتد.

معضل تامین سرمایه در گردش برای پوشاک همچنان طاقت‌فرساست، کاهش قدرت خرید و رکود بازار مزید علت شده و همچنان مشکل تامین مواد اولیه متناسب با نرخ جهانی وجود دارد. وی با تاکید بر اینکه صنعت مد و پوشاک جای توسعه بسیاری دارد، افزود: ویژندهای خوب و جهانی زیادی در این صنعت وجود دارد که با نرخ مناسب در دسترس همگان قرار می‌گیرد، در این راستا نیاز است که مسوولان با پرداخت تسهیلات و توسعه زیرساخت‌ها زمینه‌ای فراهم کنند تا نرخ تمام شده پوشاک کاهش یابد.

واردات ماشین‌آلات بیشتر شده اما...

عمده مشکلات صنعت پوشاک در مشهد به مرکز کشور و تصمیماتی که در آن اتخاذ می‌شود، مربوط است لذا برای چالش هایی که در این حوزه بیان شد با یکی از مدیران وزارت صنعت، معدن و تجارت که به مشهد سفر کرده بود، به گفت‌وگو نشستیم که وی از افزایش واردات ماشین‌آلات خبر داد.

مدیرکل دفتر صنایع پوشاک و منسوجات وزارت صنعت، معدن و تجارت گفت: آمار مقایسه واردات ماشین‌آلات صنعت نساجی در ۱۰ ماهه امسال در مقایسه با مدت مشابه سال قبل ۱۹ درصد افزایش یافته در حالی که این میزان در ۱۰ ماه مشابه سال قبل نسبت به مدت مشابه سال ۱۴۰۰ به میزان ۳۳ درصد افزایش داشت، به طوری که از افزایش واردات ماشین‌آلات صنعت نساجی در سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ نشان می‌دهد که کار روند مطلوبی داشته و دولت سیزدهم رکورد این بخش را شکسته است.

محسن گرجی بیان کرد: واردات ماشین‌آلات صنعت نساجی و پوشاک در دولت سیزدهم روند افزایشی داشته است، این یک رکورد در واردات ماشین‌آلات صنعت نساجی به شمار می‌رود و طبق پیش‌بینی‌های انجام گرفته تا پایان سال به ۵۰۰ میلیون دلار می‌رسد.

ایجاد تعرفه گمرکی برای واردات ماشین‌آلات در برخی صنایع از جمله صنعت نساجی تبعات منفی دارد، قرار است که واردات ماشین‌آلات صنعت نساجی که مشابه آن در داخل کشور تولید نمی‌شود، از پرداخت تعرفه گمرکی معاف شوند گرجی در این باره اظهار کرد: با این حال ایجاد تعرفه گمرکی برای واردات ماشین‌آلات در برخی صنایع از جمله صنعت نساجی تبعات منفی دارد که این موضوع به دولت و مجلس شورای اسلامی منعکس شده و قرار است که واردات ماشین‌آلات صنعت نساجی که مشابه آن در داخل کشور تولید نمی‌شود، از پرداخت تعرفه گمرکی معاف شوند.

وی اضافه کرد: صنعت نساجی می‌تواند از واردات ماشین‌آلات دست‌دوم تا پنج سال ساخت و حتی برای خطوط تولیدی که ویژگی خاص دارد تا بیش از پنج سال ساخت بهره‌مند شود، در مجموع واردات ماشین‌آلات، شاخصی از سرمایه‌گذاری در یک صنعت است و اشتغال را به دنبال دارد لذا باید فرآیند تامین آن تسهیل شود.

از سرگیری مقابله با قاچاق پوشاک در سطح عرضه

در ماه‌های اخیر بسیاری از تولیدکنندگان پوشاک نسبت به وضعیت بازار شب عید هشدار داده و خواستار برخورد با عرضه‌کنندگان پوشاک قاچاق در بازار شدند؛ پیش‌از این، طرح مبارزه با ویژندهای محرز پوشاک قاچاق از سال ۱۳۹۷ آغاز و تا اواخر سال ۱۳۹۹ به‌صورت غیرمتمرکز ادامه‌دار بود اما با شیوع کرونا این موضوع کمرنگ شد، هم اینک پوشاک قاچاق در بازار پیدا شده که به‌ صورت علنی عرضه می‌شوند.مدیرکل دفتر صنایع پوشاک و منسوجات وزارت صمت در خصوص قاچاق پوشاک گفت: سال‌ها قبل به تعداد معدودی از ویژندهای خارجی اجازه فروش پوشاک در داخل کشور داده شد اما اکنون مدت زمان فعالیت آنها به پایان رسیده و به صاحبان آنها اطلاع داده شده است که نسبت به تعیین تکلیف ویژندهای خود اقدام کنند.

گرجی اظهار کرد: اکنون هیچ ویژند پوشاک خارجی در کشور مجاز به فروش نیست، اما برخی از ویژندهای خارجی مجوز تولید در داخل کشور را دارند که فعلا از فعالیت آنها جلوگیری نمی‌شود، اما در تلاش برای تغییر رفتار آنها هستیم تا به سمت تولید پوشاک با برندهای ایرانی سوق یابند.

وی با بیان اینکه گستردگی کشور و مرزهای آن مبارزه با قاچاق پوشاک را دشوار کرده است، افزود: مقابله با قاچاق بخش‌های مختلفی دارد که از نقطه مرزی شروع شده و تا سطح عرضه ادامه می‌یابد، از دوران شیوع کرونا به بعد، در واقع ۲ تا ۳ سالی است که متوقف شده اما در چند ماه اخیر مقابله با این بخش به ویژه سطح عرضه ازسرگرفته شده است.

گرجی بیان کرد: مقابله با قاچاق پوشاک توسط چند گروه و دستگاه اجرایی انجام می‌گیرد که در این میان ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز به عنوان دستگاه هماهنگ کننده، وزارت صمت به عنوان دستگاه کاشف، فراجا به عنوان ضابط و دستگاه برخورد‌کننده و سازمان تعزیرات به عنوان مرجع قضایی عمل می‌کنند.

مدیرکل دفتر صنایع پوشاک و منسوجات وزارت صمت گفت: ازسرگیری مقابله با قاچاق پوشاک در سطح عرضه از چند مرکز تولید و توزیع پوشاک بزرگ در تهران آغاز شده و تاکنون ۲۲ مرحله برخورد با ویژندهایی که قاچاق بودن آنها محرز است و هیچ شک و شبهه‌ای در آن نیست، انجام گرفته است.

گرجی اضافه کرد: به گفته ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، امسال هزار میلیارد ریال پوشاک قاچاق کشف شده است، که مهم تر از کشف قاچاق، ایجاد احساس ناامنی برای سایر قاچاقچیان است، ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز قول مساعدت برای برخورد مستمر با قاچاقچیان پوشاک را داده است.

صنعت کهنه کار پوشاک و نساجی در خراسان رضوی

اگرچه صنعت نساجی در استان خراسان رضوی قدیمی است اما دارای تنوع زیادی هم در تولید و هم در بازار داخل و خارج از تولید الیاف تا ریسندگی، بافندگی، نرخ، چرم و مصنوعات چرمی است و رویکردهای جدیدی برای بروزرسانی و توسعه این صنعت در استان دنبال می‌شود اما فرسودگی ماشین‌آلات و تامین مواد اولیه و همچنین قاچاق این صنعت را گرفتار کرده است.

معاون امور صنایع اداره کل صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی گفت: سه هزار واحد صنفی تولیدی در این استان وجود دارد که ۲۵۰ واحد صنعتی از این تعداد دارای پروانه بهره‌برداری در حوزه صنعت نساجی هستند، سهم خراسان رضوی از کل صنعت نساجی کشور حدود ۶ درصد است، در حوزه صنعت نساجی خراسان رضوی نیز ۸۰ هزار میلیارد ریال سرمایه‌گذاری و ۲۰ هزار نفر شغل ایجاد شده است.

ناصر بهزاد افزود: زنجیره صنعت نساجی و پوشاک در خراسان رضوی کامل است، بخشی از آن نیاز به توسعه دارد و بخشی نیازمند فعالیت بیشتری است، ۱۰ درصد از سرمایه‌گذاری و اشتغال صنعت نساجی مربوط به تولید الیاف و ۸۰ درصد از این بخش‌ها مربوط به ریسندگی و بافندگی و بقیه آن مربوط به دیگر بخش‌های این زنجیره تولیدی است.

وی عمده محصولات بخش تولید بافندگی در استان را پارچه رومبلی و فرش ماشینی و پتو ذکر و بیان کرد: استان از ظرفیت خوبی در بخش بافندگی برخوردار است و پارچه‌های تار و پودی مطلوبی تولید می‌کند، در این راستا طرح توسعه واحدهای مبتنی بر بافندگی در استان به اجرا گذاشته می‌شود تا در پایان سال شاهد رشد ۵۰ درصدی در حوزه محصولات این بخش از جمله پارچه‌های «گردبافت و اسپان باند» باشیم.

مطالعات برای اجرای طرح تولیدی سالانه سه هزار تن نخ پنبه‌ای در استان آغاز شده است، در حالی که سالانه ۴۰ هزار تن نخ پنبه‌ای وارد کشور می‌شود، این اقدام خوبی برای خودکفایی استان خراسان‌رضوی در تولید نخ پنبه‌ای است

معاون اداره کل صمت استان، کمبود خراسان رضوی در بخش نخ را مربوط به نخ ظریف برای فرش ماشینی و نخ «پلی استر» دانست و گفت: انواع نخ در این استان تولید می‌شود اما با توجه به طرح تحولی مبتنی بر نیاز بخش تولید که برای صنعت نساجی در نظر گرفته شده است، تا پایان نیمه اول سال ۱۴۰۳ بخش عمده‌ای از کمبود در حوزه نخ ظریف فرش ماشینی برطرف می‌شود.

بهزاد ادامه داد: عمده مصرف نخ پنبه‌ای در حوزه پوشاک است که بخشی از نیاز به آن از داخل استان و بخشی نیز از استان‌های دیگر یا واردات خارجی تامین می‌شود، مطالعات برای اجرای طرح تولید سالانه سه هزار تن نخ پنبه‌ای در استان آغاز شده، در حالی که سالانه ۴۰ هزار تن نخ پنبه‌ای وارد کشور می‌شود، این اقدام خوبی برای خودکفایی خراسان رضوی در تولید نخ پنبه‌ای است.

سخن پایانی

بسیاری از مسئولان استان خراسان رضوی ایجاد خوشه صنعتی پوشاک توسط شرکت شهرک‌های صنعتی این استان ر ا اقدامی مثبت در راستای سازماندهی واحدهای خرد و برنامه‌ریزی و ایجاد هماهنگی در بخش‌های تولید و توزیع پوشاک می‌دانند، چراکه صنعت نساجی استان از دانش فنی بالا و تشکل‌های بسیار خوبی به لحاظ ظرفیت و امکان تولید برخوردار است، مشکل کنونی آنها تامین مالی برای نوسازی و روزآمد کردن ماشین‌آلات و خطوط تولید متناسب با شرایط جهانی است که با این اقدام کمک بزرگی به تغییرات در صنعت نساجی خواهد شد.