میراث ارزشمندی که با شهرت جهانی نقش تصفیه هوای شیراز را عهده‌دار است اما طی ۳۰ سال گذشته رو به نابودی رفته است. گرچه طی سال‌های گذشته مسئولان مختلف از ضرورت حفظ باغات سخن گفته‌اند و تغییر کاربری را امری ناپسند خوانده‌اند اما در عمل شاهدیم که تغییر کاربری باغات به بهانه‌های مختلف در دستور کار کمیسیون ماده ۵ قرار می‌گیرد. آب و هوای معتدل شیراز که البته سال‌های اخیر به سمت گرم شدن پیش رفته مرهون وجود باغات و فضای سبزی است که از گذشته بر جای مانده، فضایی که از دهه ۷۰ به بعد دستخوش سوء‌استفاده سودجویان شده و آسیب‌های بسیاری را به همراه آورده است. باغات شیراز سرمایه‌ ارزشمند و منبع مهم تولید اکسیژن برای معتدل نگه داشتن دمای هوا و کنترل گرماست، ثروتی که ارمغان نسل‌های پیشین برای ما بود و متاسفانه طی دهه‌های گذشته به بهانه‌های مختلف به آن دست‌درازی شده و از بین رفته است. به‌طبع جای تعجب است که از مساحت حدود ۳ هزار هکتاری باغات شیراز امروز کمتر از هزار هکتار باقی مانده باشد و متولیان امر تا هنوز راهکاری برای پیشگیری از به تاراج رفتن این سرمایه گرانبها نیندیشیده باشند.

گرچه طی سال‌های گذشته مسئولان مختلف از ضرورت حفظ باغات سخن گفته‌اند و تغییر کاربری را امری ناپسند خوانده‌اند اما در عمل شاهدیم که تغییر کاربری باغات به بهانه‌های مختلف در دستور کار کمیسیون ماده ۵ قرار می‌گیرد. یک باغ به بهانه خشکیدن و دیگری به بهانه قرار نگرفتن در محدوده حوزه استحفاظی! یک باغ به بهانه ساخت پروژه گردشگری و باغ دیگری به دلیل آتش‌سوزی عمدی! اخیرا باغ رزی سر از کمیسیون ماده ۵ درمی‌آورد یا باغ کوچه ۸۳ قصردشت روی میز اعضای کمیسیون قرار می‌گیرد.

مسئول صیانت از باغات کیست؟

گرچه در سال ۷۷ کمیسیون ماده ۵ برای حفظ و حراست از باغات قصردشت تشکیل شد اما امروز شاهد بروز تغییر کاربری‌ها در همین کمیسیون هستیم. شهرداری شیراز به‌عنوان یک متولی اصلی وظیفه تملک و حفظ و صیانت از باغات را بر عهده دارد و به همین منظور ستاد آبادگری باغات را تشکیل داد اما آنچه مسلم است اهمیت نقش دیگر نهادهای دخیل در حفظ این باغات است. سازمان جهاد کشاورزی، محیط زیست، استانداری، دستگاه قضایی و دیگر نهادهای عضو کمیسیون ماده ۵ که به تغییر باغات تن می‌دهند، در جهت حفظ باغات چه کرده‌اند؟ آیا هر یک از این نهادها در ایفای نقش خود موفق عمل کرده‌اند تا بتوانند ادعا کنند که در حفظ باغات موثر بوده‌اند؟

آبیاری‌های ۴۵ روزه!

یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های صیانت از باغات آبیاری به‌موقع و حفاظت از درختان برای جلوگیری از خشک شدن آنهاست اما طبق بررسی‌های خبرگزاری فارس، نوبت آبرسانی به درختان باغات شیراز هر ۴۵ روز یک بار به یک باغ می‌رسد و با این روش دیگر درختی باقی نخواهد ماند‌! با این شیوه آبیاری، روند خشک شدن درختان سرعت خواهد گرفت و احتمال وقوع آتش‌سوزی چه سهوی و چه عمدی شدت خواهد یافت؛ بنابراین توجه به این موضوع اهمیت ویژه‌ای دارد.

ساخت باغ بزرگ گردشگری

غلامعلی ترابی، عضو سابق شورای شهر شیراز همواره در مصاحبه‌هایش از ساخت یک پروژه بزرگ و بی‌نظیر در قلب باغات شیراز برای استفاده عموم سخن می‌گفت، یک پروژه بزرگ گردشگری که ضمن حفظ باغات، مورد استفاده عموم مردم نیز قرار خواهد گرفت، اما گاهی که شاهد تخریب و خشکاندن برخی باغات هستیم. نمونه این مهم، باغ ناصری است که چندی پیش تخریب آن خبرساز شد و پاسخ شهرداری و شورای شهر شیراز این بود که برای ایجاد این باغ بزرگ و پروژه گردشگری، این باغ از بین رفته است! تخریب باغات تا کجا؟ باغات شیراز که بخشی از آن باغات حوزه استحفاظی قصردشت است امروز به طرز عجیبی رو به کاهش رفته است و اگر اوضاع به همین منوال پیش رود تا چند سال آینده دیگر نه خبری از شیرازِ سرسبز و خوش آب و هوا است و نه باغاتی برای تفرج و خوب کردن حال مردم و نفس کشیدن. عضو سابق شورای شهر شیراز و رئیس کمیسیون شهرسازی شورای شهر درباره آخرین وضعیت حفاظت از باغات به خبرگزاری فارس گفت: متاسفانه حدود ۳۰ سال است که شاهد تخریب و تغییر کاربری‌های گسترده در باغات شیراز و تبدیل آنها به فضاهای تجاری و مسکونی هستیم. غلامعلی ترابی اظهارکرد: متاسفانه این تغییر کاربری‌ها در همه شهرهای کشور و البته شیراز در مجموعه باغ‌های حوزه استحفاظی قصردشت دیده می‌شود خلاف اینکه حفاظت از این باغات مصوبه شورای‌عالی شهرسازی و معماری است.

وی با بیان اینکه تغییرکاربری باغات در ۲ مرحله انجام می‌شود، گفت: در مرحله اول طی چند سال باغات توسط مالکان یا ذی‌نفعان به مرور تخریب و خشکانده و تبدیل به زمین بایر شده و در مرحله دوم بحث تغییر کاربری مطرح می‌شود.

انحراف بودجه صیانت از باغات

ترابی با بیان اینکه بودجه حفاظت از باغات در سال ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ هزار میلیارد تومان بود، اظهارکرد: در سال ۱۴۰۱ تنها حدود ۵۰ درصد از بودجه باغات محقق شد که همه بودجه محقق شده هم صرف صیانت از باغات نشد و ما انحراف بودجه را شاهد بودیم. وی با اشاره به اینکه به دلیل خارج شدن از شورا اطلاعی از میزان تحقق بودجه ۱۴۰۲ ندارد، گفت: پس از تفریغ بودجه توسط شورا باید عنوان شود که بودجه محقق شده در چه اموری صرف شده است.

عضو سابق شورای شهر شیراز ادامه داد: در تامین بودجه شهرداری باید از محل فروش اراضی و زمین‌های متعلق به شهرداری و پروانه‌هایی که صادر می‌شود در مناطق یک و ۶، بر اساس مصوبه شورای‌عالی معماری و شهرسازی ۵ درصد را صرف حفاظت از باغات کند که این اتفاق در سال گذشته محقق نشد.

۸ سال از مصوبه احداث باغ پارک بزرگ شیراز می‌گذرد! ترابی در ادامه از تصویب ساخت باغ‌پارک بزرگ شیراز در سال‌های ۹۴ و ۹۵ خبر داد و گفت: بر اساس این مصوبه شهرداری باید در فاز نخست فضاهای مابین بلوارهای ایمان و میرزای شیرازی و شهید کسایی را تملک می‌کرد و با ایجاد یک فضای تفریحی بزرگ در دل باغات این پارک را احداث کرده و در اختیار عموم مردم قرار می‌داد.

وی تاکید کرد: این مصوبه سال ۹۴ کلید خورد و تعدادی از تملک‌ها هم در حدود ۳۲ هکتار انجام شده است اما با گذشت ۸ سال هنوز شاهد به ثمر نشستن این فضای بزرگ تفریحی که جمعا ۴۰۰ هکتار وسعت دارد، برای استفاده عموم مردم نشده‌ایم. این کارشناس حوزه شهرسازی اظهار کرد: اگر عکس‌های هوایی شیراز در محدوده باغات را بنگریم در بلوار چمران، بلوار نیایش، در مجاورت بیمارستان اردیبهشت، بلوار میرزای شیرازی، محمودیه و... روند خشکاندن درختان و تغییر کاربری همچنان ادامه دارد و متاسفانه طی چند سال گذشته حجم زیادی از باغات از بین رفته است.

سخن پایانی

این روزها انگار ساخت بیمارستان و هتل و رستوران، آن هم با قطع درختان مناطق خوش اب و هوا اولویت بیشتری دارد تا جایی که حجم باغات به ۷۰۰ هکتار رسیده است! به راستی وقتی گذشتگان همچین میراثی برای ما برجای گذاشتند و امروز ما این میراث را قربانی سودهای هنگفت کرده‌ایم برای آیندگان از خود چه برجای خواهیم گذاشت؟!