حدود ۳ سال پیش، کارخانه کاتد مس بدون برنامه ‌ ریزی ‌ های لازم برای مدیریت پسماند این واحد باوجود پیگیری ‌ های بسیار در شهرک صنعتی شماره ۲ جیرفت راه ‌ اندازی شد و حالا مشکلات زیست ‌ محیطی آن بیش از هر زمان سر برآورده است. این کارخانه با عنوان امید سبزواران ۲۳ خرداد ۱۳۹۸ با اعتبار ۱۶۰ میلیارد تومان در زمینی به مساحت ۸۰ هزار مترمربع و زیربنای ۵۰ هزار مترمربع در حالی بهره ‌ برداری شد که اینک محیط ‌ زیست می ‌ گوید مجوز زیست ‌ محیطی نداشته، هرچند مسئولان صمت می ‌ گویند با مجوز احداث ‌ شده است. دفع نامناسب پسماندهای این کارخانه که در نزدیکی رودخانه شور جیرفت قرار دارد و استفاده غیرمجاز پسماندهای آن در زیرساخت ‌ های شهری اثرات منفی و خطرات جدی بر جای گذاشته، به ‌ شکلی ‌ که درپی تشدید مشکلات و نگرانی ‌ های مردمی، فرماندار این شهرستان از این کارخانه بازدید میدانی کرد و ضمن تایید مشکلات، در این زمینه هشدار داد. افزایش گزارش ‌ های مردمی و هشدارهای کارشناسان محیط ‌ زیست و بهداشت محیط موجب شد، طی روزهای اخیر فرماندار شهرستان جیرفت به ‌ اتفاق رئیس دادگستری و مدیران شبکه بهداشت و محیط ‌ زیست از محل کارخانه کاتد مس بازدید کنند.

استفاده از پسماند آلوده در ساخت ‌ وساز

احمد بلندنظر، فرماندار شهرستان جیرفت درباره وضعیت این کارخانه گفت: مدیریت و دفع پسماندهای صنعتی و معدنی ضروری است و زیان ‌ های جبران ‌ ناپذیر دفع غیراصولی آنها نیز برای محیط ‌ زیست و سلامت مردم نباید نادیده گرفته شود.

بلندنظر با بیان اینکه شواهد و گزارش ‌ ها نشان می ‌ دهد که پسماندهای کاتدی مس در جیرفت در برخی از امور عمرانی نیز مورداستفاده مجدد قرار گرفته ‌ اند، اضافه کرد: نگرانی ما از این است که استفاده از بقایا و بازمانده ضایعات فرآوری مس در راهسازی، امور مشابه و دفع غیراصولی این ضایعات و پراکنده شدن آنها اثرات مخرب زیست ‌ محیطی را برجای بگذارد و منابع آبی را نیز آلوده کند.

فرماندار شهرستان جیرفت ادامه داد: براساس نظر کارشناسان محیط ‌ زیست مجموعه تولیدی کاتد مس جیرفت پیوست زیست ‌ محیطی ندارد و همجواری این کارخانه با رودخانه شور و دپو پسماندها در این محل خطرات زیست ‌ محیطی خواهد داشت. وی تاکید کرد: بنابراین منتظر هستیم نتیجه بررسی کارشناسان متخصص اعلام شود و تا اقدام مقتضی توسط سیستم ‌ های نظارتی اقدامات مربوطه انجام شود، اما به ‌ عنوان نماینده عالی دولت در صیانت از محیط ‌ زیست با تمام توان مدافع حقوق مردم خواهیم بود.

خطرات مخازن اسید روباز

رئیس مرکز بهداشت جیرفت هم بااشاره به اینکه این کارخانه در این نقطه از شهرستان آلودگی ‌ های محیطی زیادی دارد، اظهار کرد: کارشناسان بهداشت حرفه ‌ ای تاکید بر این دارند که این کارخانه با فاصله نزدیکی با صنایع غذایی، منطقه مسکونی و مهم ‌ تر نزدیک به رودخانه شور که پایین ‌ دست آن باغات و زمین ‌ های کشاورزی هستند، فعالیت می ‌ کند.

علیرضا مقبلی وجود چندین مخزن ذخیره آب و اسید مشابه دریاچه و بدون حفاظ در محیط باز اطراف کارخانه کاتد مس را که شب ‌ هنگام می ‌ توانند برای انسان و جانداران عبوری خطرناک باشند، بسیار نگران ‌ کننده دانست و افزود: در صورت سقوط به این دریاچه ‌ ها امکان نجات وجود ندارد و شاید برای کارگرانی هم که اینجا کار می ‌ کنند، این اتفاق بیفتد.

تخلفات زیست ‌ محیطی متعدد

رئیس اداره حفاظت محیط ‌ زیست شهرستان جیرفت هم به ایرنا گفت: مجوزی برای استقرار این کارخانه در شهرک صنعتی صادر نشده و سازمان صنعت، معدن و تجارت جنوب کرمان، خودسرانه پروانه ‌ ای حتی بدون در نظر گرفتن نحوه استقرار صنایع در شهرک ‌ ها و زون ‌ بندی، صادر کرده است.

محمد کمالی اضافه کرد: در گذشته بدون در نظر داشتن خطرات، مواد اسیدی باطله در زیرساخت معابر شهری و بین ‌ شهری که با اندک بارندگی اثرات خود را بر منابع آب ‌ وخاک می ‌ گذارند، استفاده ‌ شده است.

وی یادآور شد: یکی از اثرات این موضوع، خشک شدن فضای سبز روبه ‌ روی سیلو و بوستان امام ‌ حسین (ع) در ورودی شهر جیرفت است که باید بررسی شود، این مواد در چه نقاط دیگری به ‌ کار برده شده است.

رئیس اداره حفاظت محیط ‌ زیست شهرستان جیرفت تاکید کرد: در حال بررسی دقیق تبعات فعالیت و تخلفات این کارخانه هستیم و موضوع اشتغال کارکنان آن ‌ هم در نظر گرفته می ‌ شود تا در صورت اصلاح و انجام برخی امور، آیا امکان فعالیت آن وجود خواهد داشت یا خیر؟

امید به دانش ‌ بنیان ‌ ها

رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت جنوب کرمان در این زمینه گفت: این واحد تولیدی روند قانونی برای استقرار را طی کرده است و از این نظر مشکلی وجود ندارد؛ بحث پیش ‌ آمده بر سر استفاده پسماندهای این واحد در کارهای عمرانی بوده که باید با تایید و نظارت اداره محیط ‌ زیست انجام گیرد.

مسلم مروجی افزود: همه باید تلاش کنند مشکلات این واحد حل شود و برای آن الزامات زیست ‌ محیطی تعیین و رعایت کنند و به ‌ طورمسلم سازمان صمت هم برای رعایت این الزامات همراهی و همکاری می ‌ کند. وی اضافه کرد: محیط ‌ زیست اعلام کرده بود این واحد رده زیست ‌ محیطی بالاتری دارد و برای استقرار در شهرک صنعتی جیرفت نیاز به مجوز دارد که این مجوز هم همان سال دریافت شد.

مروجی یکی از مشکلات کارخانه کاتد مس جیرفت را مشکل دپو پسماندها بیان کرد و ادامه داد: با افزایش دپو حتی 3 ماه تولید این واحد به صفر رسیده بود، بنابراین باید یا این پسماندها به محصولی دیگر تبدیل یا به محلی با مجوز محیط ‌ زیست دپو شود. وی اظهار کرد: تصمیم کارخانه کاتد مس بر تبدیل این پسماند به کود بوده که ۲ شرکت دانش ‌ بنیان هم کار را آغاز کردند و به نتایج خوبی رسیدند؛ اکنون به ‌ دنبال ایجاد یک واحد دیگر برای تولید کود هستند که هم می ‌ تواند مشکل دپو کارخانه را حل کند و هم با ایجاد محصولی جدید، اشتغالزایی جدیدی اتفاق بیفتد. رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت جنوب کرمان بااشاره به اینکه این واحد تولیدی اکنون با ۳۰ درصد ظرفیت در حال کار است، گفت: کارخانه کاتد مس مجوز تولید ۳ هزار تن دارد که اکنون در عمل به هزار تن کاهش ‌ یافته است.

سخن پایانی

کارخانه مس جیرفت در سال ‌ های پیش هم چندین ‌ بار اخطاریه از طرف محیط ‌ زیست شهرستان دریافت کرده و مدیرکل پیشین محیط ‌ زیست استان کرمان نیز گفته بود، کارخانه دستورالعملی را که برای این واحد تولیدی تعریف ‌ شده بود، رعایت نکرده و موارد را طور دیگری پیش برده است.

کارشناسان منطقه معتقدند، تخلفات این واحد تولیدی طی سال ‌ ها و از همان ابتدای کار ادامه داشته و هیچ ‌ گونه راه و برنامه مدونی برای نظارت دقیق بر پسماند و باطله ‌ های آن اعمال نشده که امروز اثرات منفی آن در خیابان ‌ های شهر و آب ‌ وخاک منطقه هویدا است. ضرورت ‌ های مربوط به اشتغال و جهش تولید در شرایط کنونی کشور سر جای خود، اما این موضوع نافی سرمایه ‌ گذاری و برنامه ‌ ریزی تولیدکنندگان برای صیانت از محیط ‌ زیست نیست،بنابراین انتظار می ‌ رود مسئولان متولی شهرستان و استان در این زمینه بدون فوت زمان یا مماشات برای حل مشکلات زیست ‌ محیطی واحد مذکور اقدام و نتیجه را نیز برای افکار عمومی اطلاع ‌ رسانی کنند.