دیوانسالاری ایران همواره با مشکلاتی همچون بهره‌وری پایین مواجه بوده که به منابع مالی قابل توجهی نیاز دارد. سازمان‌هایی بزرگ و با هزینه‌های گزاف حقوق و دستمزد گاهی بدون نتیجه چشمگیر عمل کرده و این معضل در سال‌های اخیر با دو چالش اصلی شدیدتر شده است: عدم رضایت کارکنان از حقوق و دستمزد و عملکرد ضعیف که موجبات نارضایتی گسترده در جامعه را به همراه داشته است.

حرکت به سوی پرداخت مبتنی بر عملکرد؛ راهی دشوار

ایده پرداخت بر اساس عملکرد از سوی رئیس‌جمهور مطرح شده، اما اجرایی شدن آن نیازمند پیش‌نیازهای جدی، برنامه‌ریزی طولانی و اصلاحات ساختاری است. بدون رعایت موارد ضروری، این ایده هرگز به مرحله اجرا نخواهد رسید. این طرح نیازمند اقدامات عمیق در زمینه‌های ساختار سازمانی و فرهنگی است که در زیر به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

بازنگری ساختار سازمانی با رویکرد چابک

برای اجرایی کردن پرداخت عملکردمحور، دولت باید از ساختارهای بوروکراتیک و ناکارآمد فاصله گرفته و مدلی کارآمد و چابک را جایگزین نماید. این گام نیازمند حذف لایه‌های اضافی اداری و تمرکز بر وظایف اصلی سازمان‌هاست.

تمرکز بر شایسته‌سالاری در استخدام

سیستم استخدام دولتی نیازمند تغییرات اساسی است. فرآیند جذب نیرو باید شفاف، رقابتی و مبتنی بر توانمندی‌های واقعی باشد. این ساختار می‌تواند افراد کارآمد را وارد نظام اداری کند.

طراحی نظام حقوق و دستمزد بر اساس نیازها

نظام حقوق و دستمزد باید متناسب با مأموریت سازمان‌ها و بر اساس میزان تأثیر‌گذاری کارکنان طراحی شود. این مدل باید بتواند عملکرد واقعی افراد را منعکس کند.

بازنگری در مدل‌های قراردادی

قراردادهای سنتی و ناکارآمد دولت، نیازمند اصلاح جدی هستند. قراردادهای عملکردمحور می‌توانند انگیزه و بهره‌وری کارکنان را افزایش دهند.

اجرای مدیریت عملکرد واقعی

مدیریت عملکرد سازمانی باید از حالت کاغذبازی خارج شود. ایجاد شاخص‌های واقعی و قابل سنجش برای ارزیابی عملکرد کارکنان، از مهم‌ترین پیش‌نیازهای موفقیت این طرح است.

گسترش دولت الکترونیک

استقرار دولت الکترونیک یکی از ملزومات افزایش بهره‌وری در سیستم اداری است. این سیستم می‌تواند با کاهش بروکراسی و ایجاد شفافیت بیشتر، تحقق پرداخت بر اساس عملکرد را ممکن سازد.

ترویج فرهنگ بهره‌وری

تغییر فرهنگ سازمانی و افزایش انگیزه کارکنان لازمه موفقیت این طرح است. آموزش و فرهنگ‌سازی باید در دستور کار قرار گیرد تا کارکنان دولت به بهره‌وری بالاتر دست یابند.

نگاهی به چالش‌ها؛ آیا این طرح قابل اجراست؟

اجرای پرداخت مبتنی بر عملکرد حتی در بخش خصوصی با دشواری‌های فراوان همراه است. در نظام دولتی، این چالش‌ها به دلیل مقاومت‌های ساختاری و قوانین موجود، پیچیده‌تر خواهند بود. اخراج یا جابه‌جایی کارکنان غیرکارآمد در ساختار دولتی بسیار مشکل است و این موضوع، اجرای این طرح را با موانع جدی مواجه می‌کند.

نتیجه‌گیری؛ اصلاحات یک آرزو یا یک ضرورت؟

تغییرات مورد بحث رئیس‌جمهور در زمینه پرداخت مبتنی بر عملکرد اگرچه مطلوب به نظر می‌رسد، اما نیازمند عزم ملی و اصلاحات ساختاری پیچیده است. این طرح تنها با برنامه‌ریزی دقیق و اراده قوی به مرحله اجرا خواهد رسید و در صورت تحقق آن، می‌تواند به تحول تاریخی در نظام اداری کشور منجر شود.