عدم تمایل به فرزندآوری؛ نقش شناخت در تصمیم زوج‌ها
روز جهانی والدین در شرایطی جشن گرفته می‌شود که تغییرات فرهنگی و اقتصادی، تجربه والد بودن را برای بسیاری از جوانان امروزی به چالشی بزرگ تبدیل کرده است.
اول ژوئن، روز جهانی والدین است؛ روزی که سازمان ملل متحد به منظور ارج نهادن به نقش بی‌نظیر پدران و مادران در تربیت نسل‌ها و حفظ ساختار خانواده‌ها تعیین کرده است. اما در دنیای امروز، مفهوم "والد بودن" دچار تغییراتی شده است که دیگر نمی‌توان آن را تنها به ازدواج و فرزندآوری سنتی محدود کرد.
شهلا کاظمی‌پور، جمعیت‌شناس، با اشاره به تغییر سبک زندگی بسیاری از جوانان گفت: «بخشی از جمعیت، یا هرگز ازدواج نمی‌کند یا تمایلی به فرزندآوری ندارد. برخی هم بدون ازدواج، صرفاً در کنار یکدیگر زندگی می‌کنند. این انتخاب‌ها موجب می‌شود تجربه والد بودن برای گروهی از افراد محقق نشود.»
او با تاکید بر اینکه این تحولات به معنای حذف کامل نقش والدین نیست، افزود: «تجرد قطعی در ایران پدیده‌ای است که بیشتر در میان زنان دهه شصتی دیده می‌شود. جمعیت بیشتر این نسل نسبت به مردان متولد دهه پنجاه، شانس ازدواج را برای برخی از زنان کاهش داده است. البته نسل‌های بعدی، مانند دهه‌های ۷۰ و ۸۰، با این محدودیت کمتر مواجه خواهندشد.»
کاظمی‌پور در ادامه، به دلایل کاهش تمایل به فرزندآوری اشاره کرد و گفت: «حدود ۱۰ درصد از زوج‌ها تمایلی به داشتن فرزند ندارند، اما ۹۰ درصد دیگر، تجربه والد بودن را حداقل با داشتن یک فرزند خواهند داشت. بنابراین والدین همچنان بخش بزرگی از جمعیت را تشکیل می‌دهند، هرچند ممکن است نسبت آن‌ها کاهش یابد. احساس ناامنی در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و حتی عاطفی، یکی از اصلی‌ترین دلایل عدم تمایل زوج‌ها به داشتن فرزند است. همچنین بسیاری از زوج‌ها به دلیل عدم شناخت کافی از شریک زندگی و تزلزل در بنیان ازدواج هم ممکن است تصمیم بگیرند که والد نشوند.»
این جمعیت‌شناس همچنین خاطرنشان کرد: «فرزندخواندگی در ایران معمولاً در موارد ناباروری مورد توجه قرار می‌گیرد، نه به‌عنوان انتخاب نخست برای کسانی که توانایی فرزندآوری دارند ولی تمایلی به آن ندارند. ناباروری هم پدیده‌ای رو به افزایش در کشور است، که بخشی از آن به آلودگی‌های زیست‌محیطی و افزایش سن ازدواج مربوط می‌شود.»
او با انتقاد از شکاف میان فرهنگ سنتی و سبک زندگی مدرن گفت: «جوانان امروز نه می‌توانند به‌طور کامل سنتی زندگی کنند، نه سبک مدرن را بی‌چالش طی کنند. انتخاب شریک زندگی گاه از مسیر دوستی و شناخت آغاز می‌شود، اما در مرحله رسمی شدن، پای خواسته‌های سنتی مانند مهریه، جهازیه و درآمد به میان می‌آید؛ همین دوگانگی موجب سردرگمی و کاهش تمایل به ازدواج می‌شود.»
کاظمی‌پور در پایان تاکید کرد: «واژه والدین همواره وجود خواهند داشت؛ اگرچه ممکن است نسبت آن‌ها در جامعه کاهش یابد، اما نقش آنان همچنان پابرجاست. مهم آن است که درک جدیدی از مفهوم والد بودن، متناسب با تحولات اجتماعی، شکل گیرد.»
