سید علیرضا موسوی، کارشناس اقتصادی
ایران در فرصت طلایی پس از توافق؛ آمادگی برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی
این یادداشت با فرض انجام توافق میان ایران و آمریکا نوشته شده و هدف آن، جلب توجه مسئولان و ذی‌نفعان به چگونگی بهره‌مندی حداکثری از آن در حوزه جذب سرمایه‌گذاری خارجی است.
پس از توافق :
تیتر بزرگ رسانه‌های کشور: توافق شد؛ ایران و آمریکا توافق کردند؛ اروپا نیز به دنبال آمریکا توافق کرد؛ تحریم‌ها برداشته شد؛ همکاری بعد از چهل و هفت سال جدایی؛ “سیل سرمایه‌گذاران در راه ایران و …
اکنون که پس از چهل و هفت سال دشمنی و تقدیم هزاران شهید و صرف هزاران میلیارد تومان هزینه، تامین منافع ملی کشور در توافق با آمریکا قرار گرفت و با تدبیر نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران و رهبری حکیم آن با همت تیم مذاکره‌کننده و ارکان تصمیم‌گیر به این مهم دست یافته‌ایم، ضرورت دارد در کوتاه‌ترین زمان و بهترین شکل ممکن، آثار رفع تحریم‌ها در حوزه‌های گوناگون، به ویژه اقتصاد و توسعه کشور و متعاقب آن معیشت مردم نمایان شود.
در همین راستا، سوالات زیر و پاسخ‌های آنها می‌بایست مورد توجه قرار گیرند.
- آیا سفارت‌خانه‌های ایران در خارج از کشور، آمادگی مراجعه متقاضیان سرمایه‌گذاری را دارند؟
- شرایط اعطای ویزا و مدت آن چگونه است؟
- آیا آمایش سرزمین و فرصت‌های سرمایه‌گذاری در کشور به‌روزرسانی شده‌اند؟
- سهم بخش‌های تخصصی از میزان جذب سرمایه با توجه به سهم آنها از رشد اقتصادی و همچنین توجه به زیرساخت‌ها و پیش‌نیازها تعیین شده‌اند؟
- مطالبات مردم نظیر تقویت ارزش پول ملی، نمایان شدن آثار توافق و سرمایه‌گذاری‌های خارجی در معیشت و… چگونه مدیریت خواهد شد؟
- آیا مطالعات فنی و اقتصادی به روز و مورد قبول بانک در حوزه‌های گوناگون تهیه شده است؟
- سرمایه‌گذاران خارجی در حوزه‌های گوناگون باید به کدام سازمان‌های تخصصی مراجعه کنند؟
- آیا وزارتخانه‌ها و استانداری‌ها بخش پذیرش و راهنمای سرمایه‌گذاری خارجی را دارند؟
- آیا تارنماهای تخصصی و ملی ما بخش انگلیسی به روز و دقیق دارند؟
- آیا مقررات مرتبط به سرمایه‌گذاری خارجی به زبان‌های دیگر در دسترس متقاضیان قرار دارد؟
- آیا علاوه بر فرصت‌های سرمایه‌گذاری جاری، آمادگی برای جذب سرمایه‌گذاری‌های مرتبط با فناوری‌های نوظهور مانند هوش مصنوعی، انرژی‌های پاک یا بلاک‌چین وجود دارد؟
- شرایط سرمایه‌گذاری و مقررات و مشوق‌های مرتبط در مقایسه با سایر کشورها به‌روزرسانی شده است؟
- فرودگاه‌های بین‌المللی کشور برای پذیرش مسافران و سرمایه‌گذاران و تبدیل ارزها و خدمات ترانسفر و… آمادگی دارند؟
- تهیه ملزومات اولیه نظیر سیم کارت، اینترنت و … برای سرمایه‌گذاران چگونه است؟
- آیا هتل‌ها و مراکز اقامتی و خدمات شهری در مکان‌های جذاب برای سرمایه‌گذاری آمادگی دارند؟
- شرایط فعالیت خارجی‌ها در بورس ایران، چه از منظر سهام‌داری و چه از منظر جذب مشارکت مردم در طرح‌های آتی آنها چگونه است؟
- ثبت شرکت، افتتاح حساب و … تعیین تکلیف شده است؟
- برای جذب فاینانس، ضمانت‌نامه‌های مرتبط، نقش بانک مرکزی، شورای اقتصاد و … آمادگی لازم ایجاد شده است؟
- آیا بانک‌ها برای اتصال به درگاه‌های بین‌المللی نظیر سویفت و ارائه خدمات آمادگی دارند؟
- آیا متخصصان لازم برای انجام مذاکرات در روش‌های مختلف قراردادی نظیر EPC، EPCF، BOT، BOO و … در سازمان‌ها و شرکت‌ها حضور دارند؟
- در قراردادهای بین‌المللی چه تدبیری برای جلوگیری از بروز مشکلاتی نظیر قرارداد کرسنت اندیشیده شده است؟
- آیا در جذب سرمایه‌گذار خارجی، نقش محیط زیست، منابع طبیعی، حریم راه، حریم رود، حریم روستا، تداخل با سازمان انرژی اتمی و … مانند سرمایه‌گذاری‌های داخلی است؟
- تعارض احتمالی سرمایه‌گذاری‌های جدید خارجی با فعالیت‌های موجود در کشور به چه روشی بررسی و تصمیم‌گیری خواهد شد؟
- تعارض احتمالی میان منافع ملی و منافع منطقه‌ای در جذب سرمایه و محل تعریف پروژه‌ها چگونه حل خواهد شد؟
- نقش مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در این موضوعات چیست؟
- برای سرمایه‌گذاری ایرانیان خارج از کشور چه تمهیدات ویژه‌ای تدارک دیده شده است؟
- نرخ سود بانکی و تسهیلات داخلی چگونه خواهد شد؟
- با ناترازی‌ها در بخش برق و گاز و آب برای سرمایه‌گذاری‌های خارجی چگونه رفتار خواهد شد؟
- آیا سرمایه‌گذاران خارجی در راستای منافع ملی، نیاز به دسته‌بندی براساس ملیت و یا حجم سرمایه‌گذاری دارند؟
- آیا پاسخ به متقاضیان در حوزه‌هایی که نیاز به رعایت تشریفات قانونی مناقصه و یا مزایده وجود دارد، «نه» خواهد بود؟
- قوانین و بخش‌نامه‌هایی که از نظر دستگاه‌های نظارتی می‌بایست رعایت شوند، برای این موضوع به‌روزرسانی شده‌اند؟
- کپی رایت در حوزه نرم‌افزار و … چگونه خواهد شد؟
- تعیین تکلیف املاک و دارایی‌ها و سهام احتمالی شرکت‌هایی که پیش از تحریم در ایران فعال بوده‌اند، چگونه خواهد بود؟
- اصولا فرمانده عملیاتی استفاده حداکثری از رفع تحریم‌ها و حضور سرمایه‌گذاران در ایران کجاست؟
با بررسی سوالات فوق و سوالات احتمالی دیگر و پاسخ آنها، اقدامات ذیل ضروری به نظر میرسد:
اول؛ تعیین فرمانده واحد و هماهنگی بین نهادی در سطح ریاست جمهوری با اختیارات ویژه و تشکیل «ستاد عملیاتی جذب سرمایه‌گذاری خارجی» به منظور تصمیم‌گیری و رفع تعارضات و مشکلات احتمالی و نظارت بر عملکرد دستگاه‌ها.
دوم؛ آماده‌سازی زیرساخت‌های اولیه حداکثر ظرف مدت سه ماه شامل ایجاد مراکز یکپارچه سرمایه‌گذاری خارجی در سطح سفارت‌ها، وزارتخانه‌ها و استانداری‌ها و ارائه شرایط سرمایه‌گذاری و معرفی فرصت‌های سرمایه‌گذاری.
سوم؛ به‌روزرسانی قوانین و مقررات مرتبط با هدف شفاف‌سازی و کاهش بروکراسی با توجه به رقبای منطقه‌ای و همچنین توجه مزیت‌های عمومی و نسبی کشور.
چهارم؛ پاسخگویی به افکار عمومی و مطالبات مردمی با ارائه گزارشات مستمر دوره‌ای.
نتیجه اینکه :
آمادگی عملیاتی برای پذیرش سرمایه‌گذاری خارجی، نیاز به هماهنگی و اقدامات فراوانی دارد که می‌بایست به موقع انجام شوند تا دچار مسئله غافل‌گیری و فرصت‌سوزی نشویم و موفقیت توافق نه در عمان و سایر کشورها بلکه در میدان عمل اقتصاد ایران تعیین می‌شود.
هشدار نهایی :
اگر مسئولان به این پرسش‌ها و الزامات عملیاتی پاسخ فوری و عینی ندهند، در این صورت بروکراسی پیچیده و طولانی می‌تواند باعث کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران خارجی و انتقال فرصت‌ها به کشورهای همسایه شود؛ عدم آمادگی برای بهره‌برداری از توافق می‌تواند به کاهش اعتماد عمومی و تشدید شکاف بین دولت و ملت منجر شود که در نهایت توجه را از توسعه اقتصادی به مسائل حاشیه‌ای سوق خواهد داد؛ عدم تحقق دستاوردهای ملموس از توافق ممکن است هزینه‌های سیاسی و اجتماعی را افزایش دهد و فرصت‌های موجود را به تهدید تبدیل کند.
در پایان توجه خواننده را به حکمتی از امیرالمومنین علی (ع) جلب می‌کنیم:
الفُرصَهُ تَمُرُّ مَرَّ السَّحابِ ، فانتَهِزُوا فُرَصَ الخَیرِ ( نهج البلاغه : حکمت ۲۱ )
فرصت، چون ابر مى گذرد. پس، فرصتهاى کار خوب را غنیمت شمرید.
